كتابخانه
فرهنگ فارسي عاميانه
«فرهنگ فارسي عاميانه» شامل لغات و تركيبات متداول زبان فارسي امروز در مرتبه زبان عاميانه و زبان روزمره است كه در بعضي از موارد تا حد زبان معيار نيز پيش مي‌رود. در حقيقت آنچه در اين فرهنگ آمده است لغات و تركيبات و تعبيرات زبان عاميانه و روزمره متداول مردم تهران در قرن چهاردهم هجري است. بنابراين نگارنده گويش‌هاي محلي و اصطلاحات و تعبيرات شهرستاني را كنار گذاشته و براي انتخاب مثال‌ها از آثاري استفاده كرده است كه اولا پس از سال 1300 هجري شمسي نوشته و منتشر شده باشد و ثانيا نويسنده آنها زاده تهران يا پرورش‌يافته در تهران بوده باشد (كه محمد جمال‌زاده، نويسنده زاده اصفهان، براي پايه‌گذاري شيوه جديد داستان‌نويسي در ايران در اين فرهنگ جاي گرفته است.) ابوالحسن نجفي بيش از 10 سال روي اين فرهنگ كار كرد و از راهنمايي‌هاي بهاءالدين خرمشاهي و ديگران بهره برد. «فرهنگ فارسي عاميانه» يكي از آثار برجسته ابوالحسن نجفي است كه انتشارات نيلوفر آن را در 1523 صفحه چاپ كرده است كه از جمله ويژگي‌هاي مهم اين فرهنگ مي‌توان به رعايت اصول فرهنگ‌نويسي و جامع بودن آن اشاره كرد.
غلط ننويسيم
«غلط ننويسيم» با عنوان فرعي «فرهنگ دشواري‌هاي زبان فارسي»، كتابي است در قالب فرهنگ لغت، از ابوالحسن نجفي زبان‌شناس، نويسنده، مترجم و پژوهشگر برجسته معاصر كه غلط‌هاي رايج در زبان فارسي را در آن شرح و توضيح داده است. ابوالحسن نجفي در مقدمه كتاب درباره غلط‌هاي املايي مي‌گويد: «سخن‌گفتن به فارسي براي كساني كه اين زبان را از كودكي آموخته‌اند ظاهرا كار آساني است. ما به همان سادگي كه نفس مي‌كشيم با ديگران نيز سخن مي‌گوييم. اما نوشتن به فارسي به اين آساني نيست. هنگامي كه قلم به دست مي‌گيريم تا چيزي بنويسيم، حتي اگر يك نامه كوتاه باشد، غالبا درنگ مي‌كنيم و با خود مي‌گوييم: آيا «آذوقه» درست است يا «آزوقه»؟ «چمدان» يا «جامه‌دان»؟ «حوله» يا «هوله»؟ «بوالهوس» يا «بلهوس» ؟ «خواروبار» يا «خواربار»؟ «توفان» يا «توفان»؟ «خشنود» يا «خوشنود»؟ «لشكر» يا «لشگر»؟ «انزجار» يا «انضجار»؟ «بنيانگذار» يا «بنيانگزار»؟ نواري كه روي زخم مي‌بندند آيا «تنظيف» است يا «تنزيب»؟ هوا «صاف» است يا «صافي»؟ «نواقص» بايد گفت يا «نقايص»؟ رييسم دچار «غيظ» شده است يا «غيض»؟ به من «مظنون» شده است يا «ظنين»؟ و من دچار «محذور» شده‌ام يا «محظور»؟ آيا حسابم را با طلبكارم «تصفيه» كرده‌ام يا «تسويه»؟ آيا او مي‌خواهد براي دخترش «جهاز» بگيرد يا «جهيز» يا «جهيزيه» يا «جهازيه»؟ آيا درآمد من دچار «نكس» شده است يا «نكث»؟ و آيا اصلا اين دو كلمه به معناي «كاهش» است؟» «غلط ننويسم: فرهنگ دشواري‌هاي زبان فارسي» را مركز نشر دانشگاهي در سال 1366 منتشر كرد.
مباني زبان‌شناسي و كاربرد آن در زبان فارسي
«مباني زبان‌شناسي و كاربرد آن در زبان فارسي» كتابي از ابوالحسن نجفي است كه در آن مفاهيم و مباحث اساسي زبان‌شناسي امروز با زباني ساده و درخور فهم عموم شرح داده شده است. اين روزها اين كتاب را اثري كلاسيك درباره علم زبان‌شناسي مي‌شناسند و عمدتا نجفي آن را بر پايه نظريه نقش‌گرايي آندره مارتينه نوشت. چاپ نخست اين كتاب كه در سال ۱۳۵۸ توسط انتشارات دانشگاه آزاد ايران منتشر شد. ويرايش دوم اين كتاب در سال ۱۳۷۱ توسط انتشارات نيلوفر منتشر شد. ابوالحسن نجفي چنان‌كه در مقدمه ويرايش دوم نوشته است، در نظر داشته كتاب را كامل‌تر كند و مباحث اساسي ديگر به ويژه معناشناسي، تحول زبان، روابط زبان و جامعه، سبك‌شناسي و ادبيات را بر آن بيفزايد، اما اين كار به درازا كشيده و سرانجام ترجيح داد همان تحرير نخست با بعضي اصلاحات و افزايش‌هاي لازم به چاپ برسد.
درباره طبقه‌بندي وزن‌هاي شعر فارسي
در شعر فارسي حدود 400 وزن مختلف وجود دارد. مهم‌ترين و مشكل‌ترين مساله عروض، از قديم تا امروز، طبقه‌بندي اين وزن‌ها بوده است. كوشش‌هاي عروض قديم با طرح دواير عروضي از عهده اين كار برنيامده است. در قرن اخير نيز كوشش‌هاي چند تن از محققان ايراني و خارجي به نتيجه مطلوب نرسيده است. چرا اين كوشش‌ها تاكنون ناموفق بوده است. آيا راه ساده‌اي وجود دارد كه با آن بتوانيم اوزان شعر فارسي را طبقه‌بندي كنيم و از اين طريق به ساز و كار آنها دست يابيم؟ چرا عبارتي موزون است (مثلا: «فواره چون بلند شود سرنگون شود») و چرا عبارتي موزون نيست؟ (مثلا: «چون فواره بلند شود سرنگون شود»). تا نتوانيم به اين سوال پاسخ دهيم نمي‌توانيم وزن‌ها را طبقه‌بندي كنيم. ابوالحسن نجفي در كتاب «درباره طبقه‌بندي وزن‌هاي شعر فارسي»، چاپ نيلوفر، به شرح اين مسائل مي‌پردازد.