قيمت معاملات آتي نفت در ماه ژوئن و جولاي نيز كاهش يافت
بحران بازار نفت تشديد مي‌شود؟
گروه اقتصادي
اميدي به كنترل و مهار كرونا تا پيش از تابستان نيست.
منفي شدن قيمت آتي نفت امريكا در بامداد سه‌شنبه، همچنين سقوط قيمت نفت برنت و رسيدن به
19 دلار و 37 سنت، باعث شد برخي وزيران نفت كشورهاي امضا‌كننده توافق كاهش 9.7 ميليون بشكه‌اي نفت، اقدام به برگزاري جلسه‌اي غيررسمي كنند. در اين نشست كه به صورت ويديوكنفرانس برگزار شد، اعضاي حاضر ضمن بااهميت برشمردن توافق اخير كه از 12 ارديبهشت اجرايي مي‌شود، بر اجراي همه‌جانبه و تعهد همه امضاكنندگان آن تاكيد كردند. با وجود شرايط ويژه بازار انرژي به نظر مي‌رسد زمان اجراي توافق تاريخي اوپك پلاس زودتر باشد. بيژن زنگنه، وزير انرژي نيز در واكنش به كاهش شديد قيمت‌هاي نفت خام امريكا و برنت در دو روز اخير معتقد است نامشخص بودن زمان پايان اپيدمي كرونا، وضعيت بازار را پرابهام كرده است. از اين رو اوپك نمي‌تواند به تنهايي اين بازار را مديريت كند، بنابراين نيازمند همكاري جهاني است.
قيمت برنت دنباله‌رو قيمت نفت خام امريكا
روز گذشته قيمت نفت برنت در واكنش به شرايط عجيب بازار معاملات آتي نفت براي ماه مه نيز كاهش يافت. هر چند بازار معاملات آتي براي تحويل در ماه آينده ميلادي روز سه‌شنبه بسته شد، اما قيمت برنت با كاهش 5درصدي تا زمان نگارش اين گزارش (روز چهارشنبه ساعت 15) به 18 دلار رسيد. با وجود اينكه بسياري از كارشناسان معتقد بودند شاخص نفتي WTI تنها براي ماه مه كاهش يافته و با افت شدت شيوع كرونا، قيمت معاملات آتي نفت نيز افزايش مي‌يابد، اما روز گذشته اخباري مبني بر سقوط قيمت پيش‌خريد هر بشكه نفت خام امريكا براي تحويل در ماه ژوئن و جولاي منتشر شد. بر اين اساس قيمت‌ها با سقوطي 6درصدي به 10.82 و
19 دلار رسيد. سقوط شاخص نفتي WTI براي ماه‌هاي آتي با وجود اجرايي شدن توافق كاهش توليد اوپك از 8 روز ديگر، نشانه وخامت و خسارت كرونا به اقتصاد كشورهاست، به‌گونه‌اي كه پيش‌بيني مي‌شود تا پايان تابستان سال جاري وضعيت اقتصادي كشورها به پيش از شيوع كرونا بازنگردد، از اين رو تقاضاي روزانه نفت نيز همچنان در مدار كاهشي خواهد بود و حذف نزديك به 10 ميليون بشكه از بازار نفت نيز شايد نتواند مازاد عرضه را آن‌گونه كه بايد كاهش دهد، هر چند برخي كشورهاي عضو اوپك براي كاهش مخاطرات بازار نفت به دنبال راه‌هاي ديگري هستند. عربستان يكي از كشورهايي است كه از دقايق ابتدايي منفي شدن قيمت معاملات آتي نفت امريكا به فكر كاهش توليد پيش از موعد توافق اوپك افتاد. يكي از مقامات سعودي درخصوص گزينه «كاهش زودتر توليد نفت» معتقد است بايد زودتر جلوي قتل عام قيمت‌ها گرفته شود. هر اقدامي هر چند صحيح اما ممكن است دير اتخاذ شود. ازسوي ديگر امريكا نيز كه به دليل پر شدن ظرفيت ذخيره نفت سعي در كنترل و مديريت قيمت نفت خود است، به فكر قطع واردات از عربستان است. ترامپ در اين خصوص گفت: «با فروپاشي قيمت نفت بايد محدوديت‌هايي بر واردات اعمال كرد. ما قطعا مقدار زيادي نفت داريم، بنابراين به كاهش يا قطع واردات نفت جدي‌تر نگاه مي‌كنيم.»
پيش به سوي مخازن نفتي چين
براساس گزارش‌هاي مقامات چيني، اولين مورد كرونا در اين كشور به دسامبر سال 2019 بازمي‌گردد. باوجود اينكه چين به عنوان مبدا پيدايش كرونا در جهان شناخته مي‌شود و بيش از يك ماه تمام فعاليت‌هاي صنعتي و اقتصادي خود را كاهش داد، اما ميزان ذخاير استراتژيك نفت در سه ماهه اول سال 2020 را به دوبرابر رساند. براساس گزارش‌هاي منتشر شده از سوي اويل پرايس، از ماه ژانويه تا مارس حدود دو ميليون بشكه نفت در روز به اين كشور وارد شده كه همچنان پالايش نشده است. اختلاف ميزان نفتي كه در سه ماهه اول 2019 ذخيره مي‌شد با نفتي كه در 3 ماهه اول سال جاري ذخيره شده نشان مي‌دهد چين ذخيره نفت در مخازن استراتژيك و اقتصادي خود را دو برابر كرده است. با وجود اينكه چين هيچ‌گاه موجودي نفت خود را اعلام نمي‌كند اما به نظر مي‌رسد در مدت قرنطينه اين كشور، تقاضاي نفت آنچنان كاهش نيافته است. همين امر سبب شده كه توليدكنندگان نفت شيل براي افزايش فشارها به چين براي واردات نفت از امريكا، به ترامپ فشار بياورند. در اين راستا و پس از كاهش شديد قيمت آتي نفت امريكا، شوراي اكتشاف و توليد امريكا به دولت ترامپ هشدار داد كه چين به وعده خود مبني بر خريد 52.4 ميليارد دلار نفت از امريكا طي دو سال اخير عمل نكرده و مخازن ذخيره خود را با نفت خام روسيه و عربستان‌سعودي پر كرده است. به نظر مي‌رسد اگر چين حاضر به خريد نفت از امريكا نشود، بيش از 500 شركت نفتي امريكايي ورشكسته شوند. ريستاد انرژي كه شركتي مستقل در زمينه انرژي است، گزارش داده كه اگر قيمت نفت حدود ۲۰ دلار در هر بشكه باقي بماند، ۵۳۳ شركت نفتي در امريكا ورشكسته مي‌شوند. آرتم آبراموف، سرپرست تحقيقات شيل در ريستاد انرژي مي‌گويد: «نفت
30 دلار در هر بشكه هم خوب نيست ولي وقتي به 20 دلار يا حتي 10 دلار فكر مي‌كنيم، يك كابوس وحشتناك است. نفت 10 دلار در هر بشكه يعني تمام شركت‌هاي نفت امريكا بدهكار هستند و بايد اعلام ورشكستگي كنند.»
اقتصاددانان نيز نگران بازار نفت هستند
اتفاقات اخير بازار نفت علاوه بر افزايش تنش ميان كشورها براي خريد و فروش و اتخاذ سياست‌هاي فوري براي مديريت بازار نفت، اقتصاددانان را نيز وادار به واكنش و ابراز نگراني كرده است. پل كروگمن، اقتصاددان نوبليست معتقد است منفي شدن قيمت نفت به دليل تقاضاي از هم پاشيده آن است. هر چند ممكن است در بالاي بازار نيز دستكاري‌هاي وجود داشته باشد. اين اقتصاددان در ادامه گفت: «فرضيه اين است كه نفت يك نسخه وارونه از اين داستان است. در حال حاضر با وجود ظرفيت ذخيره‌سازي پر، ممكن است برخي افراد يا گروه‌ها موقعيتي كوتاه در معاملات آتي نفت داشته باشند، سپس تحويل نفت اضافي به هاب در كوشينگ را ترتيب دهند.»
اين روزها در صنعت نفت بي‌سابقه است
بيژن زنگنه روز گذشته در حاشيه جلسه هيات دولت ضمن اشاره به اين موضوع كه اين روزها در صنعت نفت بي‌سابقه و تقاضا براي نفت خام به‌شدت كاهش يافته است، گفت: «بخش مهمي از صنعت هواپيمايي دنيا تعطيل است. حمل مسافر و مصرف سوخت كاهش داشته و پالايشگاه‌ها ناچار شدند توليد خود را كاهش و تقاضا براي خريد نفت به شدت كاهش يافت، به همين دليل در سه ماهه دوم سال ميلادي برآوردهاي قبلي اوپك اين بود كه سه ميليون افزايش عرضه نسبت به تقاضا داريم، در جلسه‌اي كه همين چند روز داشتيم اين رقم به ۱۴ ميليون رسيده بود يعني ۱۱ ميليون كاهش تقاضا داشتيم.» زنگنه در ادامه صحبت‌هاي خود خاطرنشان كرد كه پديده جنگ قيمتي كه توسط برخي توليدكنندگان نفت شروع شد، با رجزخواني ادامه داشت كه سبب تشديد بحران شد. به گفته او همين عامل سبب شد كه نفت‌هاي بيشتري به بازار وارد شود، بنابراين اوپك پلاس تصميم گرفت تا ۱۰ ميليون بشكه توليد خود را جمع كند. به گفته زنگنه با اجرايي شدن توافق اخير بازار آرام‌آرام تحت‌تاثير قرار خواهد گرفت. او در بخش ديگري از سخنان خود گفت: «وضعيت ذخاير و تقاضاي نفت و همچنين نامعين بودن زمان پايان كرونا باعث شده تا قيمت‌ها در برابر رشد مقاومت كنند و مشكلات تشديد شود. نفت برنت به زير ۲۰ و سبد اوپك ۱۴.۵ دلار قيمت خورده است، اين قيمت‌ها سال‌هاست كه در بازار نفت ديده نشده است.» او با اشاره به اينكه تنها اقدامات اوپك كافي نيست، افزود: «بايد توليدكنندگان اوپك و غيراوپك كاهش توليد را به عهده بگيرند. توليدكنندگان نفت شيل در امريكا و كانادا تعهدي را برعهده نگرفتند و همان‌گونه كه مي‌بينيم به‌طور طبيعي توسط بازار تنبيه مي‌شوند.»