خليفه حفتر فشار براي تصرف پايتخت ليبي را افزايش داد
افزايش خشونت‌ها در طرابلس
شهاب شهسواري
خليفه حفتر، فرمانده گروه شبه‌نظامي «ارتش ملي ليبي» و شبه‌نظاميان تحت امر او حملات گسترده به طرابلس پايتخت اين كشور را شدت داده‌اند. روز شنبه حمله راكتي گروه تحت فرمان حفتر به فرودگاه بين‌المللي معيتيقه طرابلس باعث كشته شدن دست‌كم ۶ نفر و آسيب ديدن هواپيماهاي مسافربري و زيرساخت‌هاي فرودگاه بين‌المللي طرابلس شد. از جمله اين هواپيماها يك جت مسافربري بود كه به گفته وزير راه دولت وفاق ملي قرار بود براي بازگرداندن تعدادي از شهروندان ليبي كه به دليل شيوع بيماري كوويد ۱۹ در اسپانيا گرفتار شده‌اند، به اين كشور برود. اين حملات بعد از آن صورت مي‌گيرد كه دولت‌هاي تركيه و ايتاليا اعلام كردند حملات توپخانه‌اي به شهر طرابلس به نزديكي سفارت اين دو كشور در پايتخت ليبي گسترش يافته است. تركيه و ايتاليا هر دو حامي دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي در طرابلس هستند. فائز سراج، رييس شوراي رياست‌جمهوري ليبي با صدور بيانيه‌اي ضمن محكوم كردن حملات اخير شبه‌نظاميان به فرودگاه بين‌المللي طرابلس، تاكيد كرده است: «حمله به غيرنظاميان با موشك، نشانه ضعف و فرومايگي مسببان آن است.» حمله موشكي به فرودگاه معيتيقه به گفته مقام‌هاي دولت ليبي باعث نابودي تمامي مخازن سوخت اين فرودگاه شده است. به نوشته رسانه‌ها به نقل از شاهدان عيني، آتش‌سوزي مخازن سوخت اين فرودگاه، روز گذشته باعث شد تا ابري سياه پايتخت طرابلس را دربر بگيرد.
عمليات پشتيباني سازمان ملل متحد در ليبي، با صدور بيانيه‌هايي حملات اخير گروه شبه نظامي تحت فرماندهي خليفه حفتر به مراكز غيرنظامي از جمله حمله توپخانه‌اي به نزديكي ساختمان سفارت تركيه و محل اقامت سفير ايتاليا را محكوم كرده است و از اين گروه خواسته تا از حملات بي‌هدف به مراكز غيرنظامي دست بردارد و به گفت‌وگوهاي سياسي بازگردد. جنگ در ليبي از زمان سرنگوني حكومت معمر قذافي با دخالت ناتو، ۹ سال است كه ادامه يافته است. در حالي كه خليفه حفتر و شبه‌نظاميان تحت فرمانش، بخش عمده‌اي از خاك ليبي را دراختيار دارند، در پايتخت و غرب كشور، دولت وفاق ملي به رهبري شوراي رياست‌جمهوري به رياست فائز سراج كه از سوي سازمان ملل متحد به رسميت شناخته مي‌شود، كنترل امور را دراختيار دارد. تلاش‌هاي حفتر براي سرنگوني حكومت وفاق ملي در طرابلس در طول يك سال گذشته با شكست مواجه شده است. به نوشته پايگاه خبري الجزيره در طول هفته‌هاي گذشته و به ويژه بعد از آنكه تركيه نيروهاي خود را براي حمايت از حكومت وحدت ملي به ليبي فرستاده است، نيروهاي حفتر با شكست‌هاي عمده‌اي در غرب طرابلس مواجه شده‌اند و از برخي مناطقي كه تصرف كرده بودند مجبور به عقب‌نشيني شدند.
خليفه حفتر هر چند دو هفته پيش با صدور بيانيه‌اي خود را رييس حكومت نظامي در ليبي معرفي كرده بود، اما با آغاز ماه رمضان درخواست آتش‌بسي يك ماهه را به شوراي رياست‌جمهوري در طرابلس ارايه داد. اين درخواست از سوي دولت طرابلس پذيرفته نشد، چراكه به گفته مقام‌هاي حكومت وفاق ملي اين اقدام در راستاي تضعيف خطوط دفاعي پايتخت و به عنوان يك مانور تبليغاتي انجام شده بود. در پي رد شدن درخواست حفتر براي آتش‌بس يك ماهه حملات گسترده اين گروه به طرابلس با شدتي بيشتر ازسر گرفته شد. هفته گذشته سخنگوي گروه شبه‌نظامي ارتش ملي ليبي از جوانان طرابلس خواسته بود كه عليه دولت وفاق ملي شورش كنند تا مسير براي ورود نيروهاي شبه‌نظامي به شهر باز شود. با اين حال نيروهاي حكومت وفاق ملي كه از پشتيباني ارتش تركيه برخوردار هستند اعلام كرده‌اند كه حملات شبه‌نظاميان به طرابلس را دفع كرده‌اند.
خليفه حفتر از يك سال پيش عمليات خود را براي تصرف طرابلس به عنوان آخرين سنگر مقاومت دولت به رسميت شناخته شده بين‌المللي آغاز كرده است. او و شبه‌نظاميان تحت امرش كه از پشتيباني بي‌دريغ مالي و تسليحاتي امارات‌متحده عربي و مصر همچنين مشاركت مزدوران پيمانكاري كمپاني واگنر روسيه برخوردارند، تاكنون توانسته‌اند بقيه خاك ليبي را كامل در تصرف خود در آورند. تاكنون تلاش‌هاي زيادي براي توقف عمليات خليفه حفتر و تلاش براي ازسرگيري مذاكرات سياسي در ليبي از سوي كشورهاي مختلف انجام شده است. سال گذشته دو نشست در مسكو و برلين، براي برقراري آتش‌بس دايمي در ليبي برگزار شد، اما خليفه حفتر حاضر به پذيرش هيچ يك از دو توافق مذكور نشده است و دو هفته پيش با انتشار پيامي ويديويي به هوادارانش خبر داد كه «به خواست مردم ليبي» خود را به عنوان «تنها حكومت» كشور اعلام مي‌كند. او تاكيد كرد كه براساس خواست او مديريت تمامي نهادهاي دولتي در ليبي به نظاميان تحت امرش منتقل مي‌شود.
بيانيه حفتر با اعتراض شديد بين‌المللي از جمله بيانيه‌هاي تند ايتاليا، تركيه و سازمان ملل متحد مواجه شد. حتي برخي حاميان پيشين حفتر، ازجمله فرانسه و ايالات‌متحده امريكا نيز با صدور بيانيه‌هايي از اقدام او «اظهار تاسف» كردند. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه نيز كه دولت متبوعش متهم است از شبه‌نظاميان تحت حمايت حفتر پشتيباني مي‌كند با صدور بيانيه‌اي ضمن اظهار تاسف از اقدام خليفه حفتر از طرفين خواست از هرگونه تلاش براي تصرف قدرت از طريق «زور و اقدامات نظامي» اجتناب كنند و به «گفت‌وگو و ديپلماسي» روي بياورند. با اين حال دولت‌هايي مانند مصر و امارات‌متحده عربي از اين بيانيه حفتر استقبال كردند. امارات‌متحده عربي بدون كوچك‌ترين اشاره‌اي به حملات اخير خليفه حفتر عليه ليبي و بي‌ميلي او به آتش‌بس، در بيانيه‌اي «تجاوز نظامي تركيه به ليبي» را محكوم و وزير خارجه مصر هم با صدور بيانيه‌اي از تلاش‌هاي خليفه حفتر براي «مبارزه با تروريسم» تقدير كرد.
انديشكده گروه بحران، با انتشار تحليلي در مورد وضعيت ليبي بعد از بيانيه حفتر در مورد اعلام حاكميت نظامي بر كل كشور مي‌نويسد: «هنوز خيلي زود است كه بتوان ارزيابي كرد بيانيه حفتر چگونه در شرق ليبي و جبهه نبرد در اطراف طرابلس به نتيجه مي‌رسد. او براي به نتيجه رساندن خواسته‌هايش و ادامه نبرد در طرابلس به‌شدت وابسته به عزم و اراده حاميان داخلي و خارجي خود است. اما براي منتقدان داخلي حفتر، بيانيه اخير فقط يك معنا دارد، اين عقيده كه نمي‌توان خليفه حفتر را به عنوان يك طرف گفت‌وگوي قابل اعتماد پذيرفت، با اين بيانيه تقويت مي‌شود و يك انگيزه جديد دراختيار منتقدان قرار مي‌دهد كه به مبارزه با او ادامه دهند. بيانيه اخير حفتر خطر طولاني‌تر شدن جنگ تراژيك را افزايش مي‌دهد، مگر اينكه حاميان خارجي او فشار بيشتري وارد كنند تا در اين مورد تجديدنظر كند و به فرآيند گفت‌وگوها تحت نظارت سازمان ملل متحد تن دهد.»