ضرورت درك دولت
علي‌رضا عسگري ماراني ٭ / يك روز انوشيروان براي سركشي به يكي از ولايات رفته و به يكي از استراحتگا‌ه‌هاي آن زمان مراجعه مي‌كند. در اين مكان، زن خدمتكاري براي او شربت مي‌آورد. انوشيروان از خدمتكار مي‌پرسد براي تهيه اين شربت چند نيشكر استفاده كردي؟ زن خدمتكار پاسخ مي‌دهد: يك نيشكر. انوشيروان از آنجا مي‌رود و به دليل آنكه فكر مي‌كند وضع مردم اين ولايت خوب است، خراج آنها را افزايش مي‌دهد. مجددا سال بعد به آن آبادي مراجعه مي‌كند و در همان استراحتگاه شربتي سفارش مي‌دهد. اين‌بار شربت بسيار بدمزه بود. انوشيروان از زن خدمتكار مي‌پرسد: چند نيشكر براي اين شربت استفاده كردي؟ زن مي‌گويد: سه تا. انوشيروان برآشفته مي‌شود و مي‌گويد: چرا آنقدر بدمزه است؟ در حالي كه سال گذشته با يك نيشكر شربت خوشمزه‌اي داشتي؟ خدمتكار پاسخ مي‌دهد: خداوند بركت خود را از مملكتي كه دولت آن چشم به اموال مردم دوخته مي‌برد. اين وضعيت بخش خصوصي و اقتصاد ايران است. از سال گذشته تاكنون، هر چند در حرف شعار دفاع از توليد داخلي داده شده اما همه‌چيز گران شده است. از گاز تا نيروي كار، از ماليات تا جريمه‌هاي محيط زيست. از قضا تمام اين اتفاقات با شعار بهبود وضعيت توليد انجام گرفته است. از قضا همه اين اتفاقات در حالي مي‌افتد كه توليدكننده حتي اجازه افزايش قيمت محصولات خود را هم ندارد. به‌طور مثال محيط زيست در حالي به جريمه واحدهاي توليدي، زير عنوان آلايندگي دست مي‌زند كه زماني‌كه اين واحدهاي توليدي ساخته شد، فاصله زيادي با شهر و محل سكونت شهروندان داشت. حال شهرها بزرگ شدند، اما تاوان آن را نه شهرداري و نه نهادهايي كه عامل افزايش جمعيت شهرها و كوچ مردمان هستند، نمي‌پردازند بلكه اين كار را واحدهاي توليدي و توليدكنندگان انجام مي‌دهند. از طرف ديگر واحدهاي توليدي مجبور به تيم‌داري هستند و در حالي كه هزينه‌هاي توليد به اندازه كافي بر دوش آنها سنگيني مي‌كند مجبورند تا هزينه‌هاي سنگين فوتبال را بپردازند تا بازي‌هاي اين ورزش جذاب شود و جنگ گلادياتورها به راه بيفتد. متاسفانه وضعيت به وجود آمده در بازار سرمايه سرنوشت ما است. اين سرنوشت هم ناشي از تصميمات مسوولان دولتي و نمايندگان مجلس است كه به‌طور مثال به اسم كيفي‌سازي پالايشگاه ضربه بزرگي به اين بخش وارد كردند. آقاي نيلي در حالي به انتقاد از بانك‌ها دست مي‌زنند كه گويا فراموش كردند كه قرار بود زماني‌كه بانك‌ها وارد بورس شدند، بدهي‌هاي قبلي آن توسط دولت پرداخت شود اما حالا مي‌گويد كه سود تقسيم نشود. با كمال تاسف بايد گفت سيستم ماليات‌گيري در ايران بيش از هر زماني شبيه خراج‌گيري شده است. خراجي كه هيچ انصافي پشت آن وجود ندارد و اين باعث مي‌شود كه خدا هم از ما ناراضي باشد. در شرايطي كه نفت در بازارهاي جهاني با كاهش چشمگير روبه‌رو شده، توليدكننده هزينه‌اي كه بابت انرژي مي‌پردازد هيچ تغييري نكرده است. در هفته‌هاي گذشته چندين اتفاق مهم افتاد تا مجددا وضعيت بازار بد شود. يكي از اين اتفاقات نقش مخربي است كه صندوق حمايت از بازار انجام داد و تمام كارهايي كه انجام داد به ضرر بازار شد. از طرف ديگر هم عرضه‌هاي اوليه به‌جاي اينكه با يك مكانيسم درست وارد بورس شوند، بر اساس تصميمات شخصي و پشت پرده اين كار صورت گرفت و شكست خورد. در نهايت مي‌توان گفت وضعيت بازار ايران به كف گرفتاري‌هاي خود رسيده و همه اينها كه بيان شد درددل بخش خصوصي است. اما همچنان مي‌توان اميدوار بود كه در صورت تغيير رويكرد دولت، پتانسيل‌هايي در بازار ايران وجود دارد كه مي‌تواند اقتصاد را سريعا از مشكلات كنوني خود جدا كند. روزي فردي از لقمان حكيم پرسيد: تا شهر كناري چقدر راه است. لقمان گفت: حركت كن. فرد پرسيد: چرا راه بروم؟ لقمان گفت: حركت كن و نپرس. مقداري اين دو با هم حركت كردند، لقمان گفت: نيم ساعت ديگر به شهر كناري خواهي رسيد. فرد از وي پرسيد: چرا در ابتدا نگفتي. لقمان گفت: براي اينكه بايد ببينم چطور راه مي‌روي و سرعت راه رفتنت چقدر است تا بتوانم بگويم. حالا حكايت ما و دولت ما است. ما هنوز نوع راه رفتن و سرعت راه رفتن دولت را درك نكرده‌ايم، از اين رو دچار سرگشتگي مي‌شويم. با اين وضع راه رفتن دولت به هيچ‌جا نمي‌رسيم.
به نظر مي‌رسد براي بهبود اوضاع در بازار سرمايه بايد از راهكارهاي زير بهره برد:
1. تلاش كنيم تا سرمايه جديد به بازار بيايد. اين سرمايه‌ها مي‌تواند عمدتا از طريق ايراني‌هاي خارج كشور و خارجي‌ها تامين شود.
2. بستر مكانيزه شدن بورس، تسريع شود.
3. دامنه نوسان، حجم مبنا و گره را تا پايان سال حل كنيم.
4. عرضه‌هاي اوليه را با روشي درست و با تبليغات درست انجام دهيم.
5. مردم را به سمت سرمايه‌گذاري‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت سوق دهيم.
6. ريسك‌هاي سيستماتيك مانند بهره مالكانه، افزايش قيمت گاز و عدم اجازه افزايش قيمت به توليدكننده را مديريت كنيم.
7. نهاد نظارت از هرگونه عمل اجرايي پرهيز كند.
8. در شرايط ركود حاكم بر اقتصاد از نظارت سختگيرانه خودداري شود.
9. دولت بدهي‌هاي خود به بنگاه‌هاي خصوصي را بپردازد.
٭ كارشناس بازار سرمايه