فرانسه چطور به كارخانه بازيكن سازي اروپا تبديل شد؟
خروس‌ها در كشاكش رنگ پوست و فوتبال
ترجمه و تاليف: نيما مختاري
اين عكس مربوط به بازي پرتغال و مراكش در جام جهاني 2018 است. از 7 نفر داخل تصوير 6 نفر متولد فرانسه هستند. فيفا به فوتباليست‌ها اين اجازه را مي‌دهد براي هر كشوري كه با آن ارتباط مستقيمي دارند پا به ميدان بگذارند كه شامل كشوري كه در آن به دنيا آمده‌اند يا كشورهايي كه والدينشان در آن متولد شده‌اند هم مي‌شود. در جام جهاني روسيه 82 بازيكن براي كشوري كه در آن متولد نشده‌اند، بازي كردند. در اين بين فرانسه زادگاه 50 نفر از بازيكنان جام جهاني بود كه تنها 21 نفر از آنها براي خود فرانسه بازي مي‌كردند و 29 نفرشان براي كشور ديگري. اما چطور كشور فرانسه تبديل به قطب بازيكن‌سازي فوتبال اروپا شد؟ و چرا با اين وجود اكثر بازيكنان اين كشور را بازيكنان دو رگه و رنگين‌پوست تشكيل مي‌دهند؟ براي پاسخ به اين سوال‌ها بايد چند دهه به عقب برگرديم.
در پايان جنگ جهاني دوم بيشتر خاك فرانسه تخريب شده بود و براي بازسازي‌اش دولت در بين سال‌هاي 1940 و 1950 شروع به استخدام كارگر از جنوب و شرق اروپا و همين طور مستعمراتش در شمال آفريقا كرد؛ كشورهايي شامل تونس، الجزاير و مراكش. در اين بازه زماني فرانسه بيش از هر كشور اروپايي ديگري جذب مهاجر كرد و به دليل رشد اقتصادي چشم‌گيري كه در سال‌هاي 1960 تا 1970 داشت، موج بزرگ‌تري از اين مهاجران وارد فرانسه شدند. اكثر اين مهاجران در حواشي شهر‌هاي بزرگ مستقر شدند. در همين سال‌ها ورزش فرانسه به خصوص فوتبالش دچار بحران شديدي بود. در بين سال‌هاي 1960 تا 74 تيم ملي فرانسه از راهيابي به 3 دوره جام جهاني و 3 دوره قهرماني اروپا باز ماند.
فدراسيون فوتبال اين كشور به اين نتيجه رسيد كه بهترين راه براي پيشرفت، استفاده از سيستمي اصولي براي پرورش استعداد است و يكي از اولين آكادمي‌هاي پرورش استعداد اروپا را راه‌اندازي كرد. اين آكادمي‌ها نظير آكادمي باشگاه ليون كه در سال 1950 تاسيس شد در كنار ديگر آكادمي‌ها نظير سنت‌آتين يا باستيا با همكاري باشگاه‌هاي سطح اول كشور شروع به استعداديابي و پرورش استعدادهاي نوجوان كردند. تا سال 1990 اين آكادمي‌ها تبديل شدند به موفق‌ترين سيستم پرورش بازيكن در جهان و در سال 1998 اولين ميوه اين سيستم با قهرماني در جام جهاني برداشت شد. فرانسه در آن جام جهاني در حالي كه ميزباني را برعهده داشت، توانست با پيروزي 3 بر صفر در فينال مقابل برزيل قهرمان جهان شود. نكته جالب توجه اين بود كه 2 گل از 3 گل قهرماني خروس‌ها را زيدان كه بازيكني الجزايري‌الاصل به حساب مي‌آيد به ثمر رساند. آن قهرماني و به اين دليل كه در بين بازيكنان اين تيم مهاجران خارجي هم وجود داشت، آغازي بود براي تبديل فرانسه به يك كشور چند فرهنگي.
لقب تيم ملي فرانسه سياه، سفيد و عرب شده بود. ولي همه مردم با چند مليتي بودن بازيكنان موافق نبودند به خصوص سياستمداران راستگرا مثل ژان ماري لوپن. لوپن، بنيانگذار و رهبر جبهه ملي فرانسه در مصاحبه‌اي گفت:«به نظرم غيرمعمول است كه مهاجرين را در تيم ملي مي‌پذيريم و با نام تيم ملي فرانسه اين افراد را غسل تعميد مي‌دهيم، من متوجه شدم بازيكنان تيم‌هاي ديگر سرود ملي‌شان را با خلوص و صدايي بلند مي‌خوانند ولي اكثر بازيكنان فرانسه با سرود ملي همخواني نمي‌كنند و بعضي از آنها حتي شعرش را بلد نيستند.» بعد از قهرماني فرانسه در جام 2018 نيز دوباره همان داستان‌هاي قديمي مطرح شد و برخي از راست‌گرايان نسبت به اينكه دو سوم بازيكنان اين كشور اصالتا فرانسوي نيستند، اعتراض كردند. در فينال جام جهاني 2018 نيز 2 گل از مجموع 4 گل تيم ملي فرانسه براي قهرماني را امباپه و پوگبا، بازيكنان دو رگه به ثمر رساندند.
پروفسور رافائل لويگير، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه اكس آن پرووانس فرانسه در مصاحبه با خبرگزاري آناتولي گفت:«گروهي از راست‌ها و ملي‌گرايان فرانسه از اينكه اكثر بازيكنان اين كشور در تورنمنت روسيه اصالتا خارجي بودند، ناراحت هستند و آن را قهرمان جام جهاني فوتبال نمي‌دانند. او در گفت‌وگوي اختصاصي همچنين اظهار كرد:«گروه‌هاي مذكور معتقدند، قهرماني جهان توسط مهاجران كشورهاي مستعمره فرانسه رقم خورده است بنابراين از ديدگاه آنها يك پيروزي قانوني محسوب نمي‌شود.»
از آن طرف بسياري از رسانه‌هاي ورزشي نيز نسبت به اصالت قهرماني تيم ملي فرانسه مظنون شدند. ترور نوآ، طنزپرداز و منتقد رسانه‌اي اهل آفريقاي جنوبي كه مجري برنامه «ديلي شو» در يك شبكه تلويزيوني امريكايي است بعد از قهرماني فرانسه در برنامه خود آواز «آفريقا برنده جام جهاني شد» را سر داد. در كنار اين مجري مشهور كه با استندآپ كمدي «استعمار» مطرح شده بود از رييس‌جمهوري ونزوئلا گرفته تا برخي از كاربران توييتر با اشاره به اصليت آفريقايي برخي از خانواده‌هاي بازيكنان تيم ملي فرانسه، افتخار پيروزي را متعلق به آفريقا دانستند.
آژانس ارتباطات اسپورف(sporf) كه اتفاقات و اخبار جام جهاني را از ديد هواداران پوشش مي‌داد در يك پست توييتري با نوشتن اسم بازيكنان تيم ملي فرانسه و اضافه كردن پرچم كشوري كه اصليت خانواده ورزشكاران به آن تعلق دارد در كنار اسم هر يك از بازيكنان نوشت:«همه با هم براي فرانسه.» البته بنژمن مندي يكي از بازيكنان تيم ملي فرانسه در بازي‌هاي جام جهاني روسيه با تعويض پرچم كشورهاي آفريقايي با پرچم فرانسه به توييت اسپور‌اف واكنش نشان داد و در انتها نوشت:«تصحيح شد».
با وجود انتقادهاي نژادپرستانه، رشد استعدادهايي كه از خانواده‌هاي مهاجرين بودند روز به روز در حال افزايش و اكثرشان ساكنين حومه شهر پاريس هستند. در واقع 38 درصد از مهاجرين خارجي در فرانسه ساكن اين محله‌ها هستند. پوگبا، امباپه، كانته، مندي و خيلي ديگر از ستاره‌هاي كنوني فوتبال فرانسه و اروپا در اين مناطق بزرگ شده‌اند كه نشان‌دهنده رابطه مستقيم استعدادهاي فوتبال و سياست‌هاي مهاجر‌پذيري فرانسه است. البته همه بچه‌هايي كه در اين محله‌ها بزرگ مي‌شوند، فوتباليست نمي‌شوند. اين محله‌ها معمولا اوضاع خوبي از لحاظ امكانات ندارد. به عنوان مثال درصد بيكاري در محله بوندي كه امباپه در آن رشد كرده 23 درصد است. اين در حالي است كه نرخ ميانگين بيكاري در كشور فرانسه كمتر از 9 درصد است.