شش‌پاهاي تاثيرگذار
حميدرضا ميرزاده
اگر نظرسنجي‌اي انجام شود، بعيد نيست كه حشرات به عنوان يكي از منفورترين رده‌هاي موجودات زنده در بين عوام شناخته شوند. مشاهده سوسري‌ها (همان‌ها كه به اشتباه سوسك مي‌خوانيم‌شان)، پشه‌ها و مگس‌ها خاطره جالبي را براي بسياري افراد به همراه ندارد. تا همين يكي دو سال پيش، تهراني‌ها از دست «سفيد بالك» شكايت داشتند و سال گذشته هم مهاجرت گروهي ملخ‌ها و افزايش انفجاري گونه‌اي از پروانه‌ها خبرساز شد. تنها چند گونه از حشرات هستند كه اين بخت را يافته‌اند كه در ميان مردم محبوب باشند. برخي از پولك‌بالان (پروانه‌ها و بيدها) به خاطر ظاهر زيباي‌شان و زنبورعسل و بيد ابريشم به دليل سود اقتصادي كه عايد انسان‌ها كرده‌اند از دايره جانداران منفور خارج شده‌اند. گفته مي‌شود از حدود ۴۰۰۰ سال قبل چيني‌ها فهميده بودند كه از الياف پيله‌اي كه گونه‌اي از بيدها در دوران دگرديسي به دور خود مي‌پيچند مي‌توان براي توليد پارچه استفاده كرد. نام علمي اين گونه از بيد Bombyx mori است و در دوران گذشته، توليد و فروش پارچه‌هاي ابريشمي تاثير شگرفي بر اقتصاد شرق گذاشت. اما به غير از حشرات معدودي كه به خاطر محبوبيت مورد توجه انسان بوده‌اند، بسياري از آنها نيز به عنوان آفات كشاورزي يا عوامل انتقال بيماري به انسان و حيوان مورد توجه قرار گرفته‌اند. حضور ناگهاني و پرتعداد برخي گونه‌هاي حشرات در عرصه‌هاي طبيعي و اراضي كشاورزي همواره بر اقتصاد نواحي تاثيرگذار بوده است. به عنوان مثال در برخي منابع باستاني، ويراني و قحطي ناشي از حمله ملخ در چين، ارمنستان، سوريه و ميان‌رودان به ثبت رسيده است. تا يك قرن قبل، عمده مطالعات حشره‌شناسي درباره حشراتي بود كه به عنوان عوامل آسيب‌زا به كشاورزي يا سلامتي شناخته مي‌شوند و كمتر به موضوع حشرات به عنوان رده‌اي بسيار پرجمعيت از جانوران توجه مي‌شد. با توسعه جوامع و اشغال عرصه‌هاي جديد توسط انسان براي كشاورزي و سكونت، نياز به شناخت بيشتر حشرات احساس شده و اين رشته در يك قرن اخير توسعه يافته است. با اين حال مطالعات حشرات در ايران نيز كماكان با محوريت آفات كشاورزي است در حالي كه توسعه اين رشته، علاوه بر آنكه مي‌تواند يكي از پيش‌زمينه‌هاي جلوگيري از خسارات اقتصادي در كشور باشد، به شناخت دقيق ما از اقليم و پتانسيل‌هاي طبيعت ايران كمك شاياني خواهد كرد.