آيا لبنان باز هم ميدان جنگ طوايف خواهد شد؟
صحنه‌سازي خطرناك براي جنگ شيعه و سني
شهاب شهسواري
نبه 6/6/2020 قرار بود روزي براي از‌سرگيري تجمع‌هاي مخالفان دولت در لبنان باشد. كاربران شبكه‌هاي اجتماعي در لبنان، به‌ويژه منتقدان حزب‌الله لبنان و طرفداران ائتلاف چهارده مارس، از مردم لبنان براي شركت در بزرگ‌ترين تجمع ضد‌دولتي، در اعتراض به مشكلات اقتصادي، سقوط ارزش پوند لبنان و ناتواني بانك‌ها در ارايه پول نقد به شهروندان دعوت مي‌كردند. اين دعوت‌ها با حمايت گسترده رسانه‌هاي تحت حمايت عربستان‌سعودي، زمزمه يك تظاهرات گسترده و آغاز اعتراضات بدون پاياني را نويد مي‌داد كه به جز با چيزي كه يادداشت‌نويس روزنامه النهار از آن با عنوان «خلع يد حزب‌الله از قدرت» ياد مي‌كرد، پايان نمي‌يافت. اما بعد از
9 ماه اعتراضات گسترده مردمي در لبنان، نتيجه اعتراضات شنبه شب، متفاوت از آن چيزي بود كه مبلغان تجمع شنبه شب ادعا مي‌كردند. صبح يكشنبه، علاوه بر آمار مجروحان و آسيب‌هايي كه از اعتراضات باقي مانده بود، از‌جمله جراحت 15 نظامي لبناني و مجروح شدن 45 تظاهرات‌كننده، جرقه‌هايي از جنگ طايفه‌اي و مذهبي در لبنان در شبكه‌هاي اجتماعي پخش شد. حالا 30 سال بعد از امضاي توافق طايف و پايان جنگ داخلي لبنان، ويديوهاي منتشر شده از سوي عده‌اي از تظاهرات‌كنندگان ناشناس كه به اعتقادات مذهبي اهل سنت و نزديكان پيامبر اسلام(ص) و پيامبر اسلام توهين مي‌كنند، باعث از‌سرگيري موجي تازه از اجتماع‌ها و اعتراضات سياسي در لبنان شده است. هر چند اعتراضات ادامه‌دار مردمي در لبنان، با خواست‌هاي مشخص و مطالبات موجه از ماه‌ها پيش در حال برگزاري است، اما تزريق تفرقه‌افكني مذهبي به اين اعتراضات اقتصادي، تازه‌ترين حربه دشمنان لبنان براي به هرج و مرج كشيدن اين كشور است. نگراني از درگيري‌هاي خشونت‌بار باعث شد تا ارتش لبنان هشدار دهد كه اجازه برگزاري تجمع‌هاي تفرقه‌افكنانه به تظاهرات‌كنندگان را نخواهد داد. روز يكشنبه در حالي كه برنامه‌ريزي شده بود جمعي از جوانان لبناني در حمايت از اعتراضات ضدنژادپرستي در امريكا مقابل سفارت اين كشور در بيروت تجمع كنند، اما هماهنگ‌كنندگان اين راهپيمايي
به دليل جلوگيري از وقوع درگيري خشونت‌آميز يا تكرار صحنه‌سازي‌هاي تفرقه‌افكنانه، اين برنامه را لغو كردند.
حزب‌الله لبنان و جنبش امل، دو حزب عمده شيعيان لبنان، بلافاصله بعد از انتشار اين ويديوها، اقدامات انجام شده از سوي توهين‌كنندگان را محكوم كردند و هرگونه انتساب اين افراد به خود را مردود دانستند. در بيانيه حزب‌الله، هشدار داده شده بود كه گروهي از قدرت‌هاي خارجي دنبال «فتنه» در ميان مردم لبنان هستند. اما اين بيانيه‌ها باعث نشد تا گروه‌هاي سياسي مخالف حزب‌الله دست از تحريك احساسات مذهبي اهل سنت بردارند تا جايي كه اين گمانه تقويت شد كه گروه‌هايي عامدانه با صحنه‌سازي و جمع كردن گروهي از افراد ناشناس تلاش كرده‌اند تا بنزين به آتش اختلافات مذهبي در لبنان بريزند تا آتشي را كه نتوانسته بودند با تكيه بر مطالبات اقتصادي مردم شعله‌ور كنند، اين‌بار با تحريك احساسات مذهبي بعد از سه دهه به جنگي تمام‌عيار بدل كنند.
واكنش رهبران سياسي
همه گروه‌هاي عمده سياسي لبنان از حركات تفرقه‌افكنانه مذهبي در تظاهرات شنبه شب اظهار برائت كرده‌اند و آن را محكوم مي‌كنند. ميشل عون، رييس‌جمهور اتفاقات شنبه شب را يك زنگ خطر براي لبنان توصيف كرده است و مي‌گويد: «توهين به هر نماد مذهبي يا طايفه لبناني به معناي توهين به همه مردم لبنان است. قدرت ما در وحدت بوده و در وحدت ملي بدون توجه به اختلافات سياسي خواهد بود.» دارالفتواي لبنان، بالاترين مرجع مذهبي اهل سنت و عبدالامير قبلان، مرجع شيعيان و رييس مجلس اعلاي شيعيان لبنان، شعارهاي ضدمذهبي و توهين‌آميز در تظاهرات روز شنبه را محكوم كرده‌اند.
دفتر نخست‌وزيري لبنان با صدور بيانيه‌اي تاكيد كرده است: «حسن دياب، نخست‌وزير قاطعانه هرگونه شعار تفرقه‌افكنانه مذهبي را محكوم و مردود مي‌داند و از همه لبناني‌ها و رهبران سياسي و مذهبي مي‌خواهد كه با بصيرت و منطق با ارتش و مراكز امنيتي همكاري كنند.» نبيه بري، رييس پارلمان لبنان هم در سخناني اقدامات انجام شده عده‌اي ناشناس در تظاهرات شنبه شب را «وحشتناك‌تر از جنايت» و تلاش براي «ترور يك ملت» توصيف كرده است. بري در بيانيه خود، اين اقدامات را به رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين منتسب كرده است و مي‌نويسد: «هرگونه اقدامي كه وحدت، امنيت، ثبات و رفاه لبنان را هدف قرار دهد، از سوي اسراييلي‌ها است. هر صدايي كه دنبال تفرقه‌افكني ميان لبناني‌ها باشد صداي عبري است، حتي اگر به عربي سخن بگويد.» سعد حريري، نخست‌وزير پيشين و رهبر جريان 14 مارس هم ضمن محكوم كردن اين اتفاقات، از مردم خواسته است كه از هرگونه عكس‌العمل به اين اقدامات تحريك‌آميز خودداري كنند.
فتنه جديدي براي خلع سلاح مقاومت
45 سال بعد از حادثه كشتار يكشنبه سياه در محله عين‌الرمانه، در شرق بيروت كه جنگ داخلي در اين كشور را ميان طوايف و مذاهب مختلف آغاز كرد، بار ديگر اين محله شاهد شعارهايي تفرقه‌آميز از سوي گروه‌هاي ناشناخته بود. بعد از نزديك به نيم قرن، هنوز در ميان مسيحيان و مسلمانان لبنان، در مورد عامل كشتاري كه به يكشنبه سياه مشهور شد، اختلاف‌نظر وجود دارد، اين‌بار هم كسي نمي‌داند عده‌اي از تجمع‌كنندگان عين‌الرمانه كه به همسر پيامبر اسلام (ص) توهين كرده‌اند، چه كساني بودند و چه اهدافي در سر داشتند. آنچه در مورد تحولات ماه‌هاي گذشته لبنان روشن است، نارضايتي گسترده عمومي از مشكلات اقتصادي، سقوط ارزش برابري پول ملي با ارزهاي خارجي و كمبود پول نقد در لبنان است. عواملي كه با تحريم‌هاي امريكا، بي‌ميلي كشورهاي اروپايي و عربي به استمرار كمك‌هاي مالي به لبنان و جنگ داخلي در سوريه تشديد شده است. دولت ايالات‌متحده امريكا اخيرا با تصويب دور تازه‌اي از تحريم‌ها عليه سوريه كه با عنوان قانون قيصر برقرار كرده است و به گفته تحليلگران لبناني بيشترين فشار را به لبنان وارد مي‌كند، نه تنها مسيرهاي باقي مانده تجارت ميان لبنان و سوريه سخت‌تر از گذشته مي‌شود، بلكه ممكن است بسياري از مقام‌هاي بلندپايه لبناني را كه ارتباطاتي با كشور همسايه دارند، زير بار تحريم فرو ببرد. دولت ايالات‌متحده امريكا در ماه‌هاي گذشته به صورت هدفمند در حال افزايش فشارهاي اقتصادي به لبنان است تا سطح نارضايتي‌هاي عمومي در اين كشور را افزايش دهد. انتخاب حسن دياب به عنوان نخست‌وزير، كه يك سياستمدار اهل سنت نزديك به حزب‌الله لبنان محسوب مي‌شود، باعث شده تا فشارهاي امريكا براي دامن زدن به نارضايتي‌ها و سرنگوني دولت با هدف نهايي تضعيف مقاومت در لبنان و خلع سلاح گروه‌هاي مقاومت در برابر دشمن متجاوز اشغالگر شمالي، افزايش پيدا كند.