در بيانيه انجمن ايراني اخلاق در علوم و فناوري مطرح شد
توصيه‌هايي براي مواجهه با وضعيت پساكرونايي
گروه اجتماعي | «انجمن ايراني اخلاق در علوم و فناوري» در بيانيه خود توصيه‌هايي را براي مواجهه موثرتر جامعه با وضعيت پساكرونايي منتشر كرد. طبق اين بيانيه «توانمندسازي شهروندان و نهادهاي حاكميتي و مدني در اين شرايط نيازمند مجموعه‌اي از رويكردهاي نظري، راهبردهاي عملي، فرآيندها و سازوكارهايي از دانش‌ها و مهارت‌هاي راهگشاست. در اين ميان توجه به مباني و ارزش‌هاي اخلاقي پيش برنده اين ضرورت‌ها اهميت بسيار دارد.» متن اين بيانيه به شرح زير است:
اكنون كه جامعه با پشت سرنهادن دستورالعمل‌هاي مديريتي براي مقابله با شيوع كرونا مراحلي تحت عنوان «قرنطينه خانگي»، «فاصله‌گذاري اجتماعي» و «فاصله‌گذاري هوشمند» را پشت سرنهاده و همچنان نگران آثار زيستي، اجتماعي و اقتصادي آن و بقاي وضعيت كرونايي است بايد آينده‌نگرانه در انديشه طراحي و تداوم راهبردهاي موثر براي وضعيت پساكرونايي بود.
منظور از وضعيت پساكرونايي توجه به شرايطي از زندگي فردي و اجتماعي است كه در آن همچنان كرونا وجود دارد، ممكن است شيوع آن با فرازها و فرودهايي همراه باشد، اما بايد نظام مديريتي كشور و جامعه و شهروندان قدرت انطباق خود را با اين وضعيت بالا برده و تهديدها و مخاطرات زيستي، بهداشتي، انساني، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي را كاهش دهند.
انجمن ايراني اخلاق در علوم فناوري بنا به وظيفه علمي و اخلاقي در حد توان خود به طرح اين مهم پرداخته و نهادهاي علمي، حرفه‌اي، تخصصي، مدني و حاكميتي و عموم شهروندان را به تامل و مشاركت موثر در اين امر دعوت مي‌كند:
1- جهان پساكرونايي، مثل جهان كرونايي و جهان پيشاكرونايي براي غلبه بر دشواري‌هاي ناشناخته فزاينده و مخاطره‌آميز نيازمند فهم اخلاقي و كنش اخلاقي در همه عرصه‌هاي زندگي فردي و اجتماعي است.
2- ويروس كوويد-19 پديده‌اي «نوظهور» و «عالم‌گير» است، اين دو جنبه در شتاب‌دهي به دامنه‌ها و گستره‌هاي شيوع آن و تسري به همه عرصه‌هاي معرفتي، ذهني، زيستي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي سخت تاثيرگذار بوده و هست و قلمرو اخلاق در علوم و فناوري را در هم برگرفته و مي‌گيرد، وظيفه عالمان، محققان و انديشمندان است كه هم تهديدهاي جديد اخلاقي و هم زمينه‌هاي مساعد براي تقويت بنيان‌هاي خلاقي را در اين زمينه باز شناسند و به تناسب آنها به تبيين و تدوين چارچوب‌ها و دستورالعمل‌هاي جديد اخلاق در علوم و فناوري بپردازند.
3- الزامات اخلاقي ايجاب مي‌كند در شرايطي كه هنوز دامنه مجهولات بشر درباره كرونا و ابعاد آن فراتر از معلومات اوست، تلاش شود تا هيچ «شبه علمي» به جاي «علم» و هيچ «منفعت شخصي و گروهي» به جاي «منافع عمومي و انساني» ننشيند.
4- الزامات سازگاري زندگي با پديده كرونا و تعليق و تضعيف روابط اجتماعي برخي ابعاد وجود انسان را برجسته كرده است: احساس تنهايي، اضطراب‌هاي فراگير و هراس از آينده از اين جمله است، اخلاقا بايد به اين مسائل و مواردي از اين دست در همه زمينه‌ها اهتمام ورزيد.
5- ادامه همه‌گيري عوارض كرونايي و ضرورت توجه به طبقاتي بودن و تبعيض‌آميز شدن زيستن‌هاي كرونايي را بيشتر كرده است، مباني اخلاقي ايجاب مي‌كند كه جامعه و نظام حاكميتي آن بيش از گذشته نسبت به زندگي فرودستان و گروه‌هاي ضعيف اجتماعي و اقتصادي حساس باشند.
6- جامعه پساكرونايي بيش از گذشته نيازمند اخلاق مدارا، گذشت، گفت‌وگو، اعتماد، همبستگي و اميد است در اين شرايط ترميم «سرمايه اجتماعي» و مقابله با روندهاي گسيخته‌ساز در همه زمينه‌ها ضرورت دارد.
7- براي عبور از بحران‌ها و وضعيت‌هاي نامعلوم، جامعه و حكمروايي به مشاركت همگان در شناخت مسائل و حل و فصل آنها نياز دارد، مهم‌ترين اصل اخلاقي مقدم اين مهم، صداقت و راستگويي است، هيچ عاملي براي حفظ آرامش جامعه تاثيرگذارتر از راست گفتن و درست عمل كردن نيست. در اين شرايط بايد به تقويت نهادهاي «درستي‌سنج» علمي و اجتماعي كوشيد.
8- جامعه كنوني و آينده در كنار مخاطرات و تهديدهايي كه با آنها روبه‌رو است، فرصت‌ها و ظرفيت‌هاي جديدي نيز دارد. بنا به احكام روشن اخلاقي در اين شرايط و در آينده بايد بيشتر نگاه علمي را تقويت كرد و از همه فناوري‌هاي موثر بهره برد.
9- ضرورت‌هاي اخلاقي فراتر از فهم و كنش‌هاي فردي است، بايد در شرايط دشوار و بحراني بيشتر به اخلاقي كردن رفتارهاي نهادي، مناسبات مدني و اصلاح رويكردها و فرآيندهاي حكمروايي پرداخت. جامعه كرونايي و پساكرونايي نيازمند تقويت بنيان‌هاي نيك‌انديشي، ديگردوستي، خيرخواهي موثر و همبستگي اجتماعي در همه سطوح شهروندي، مدني و حاكميتي است.
10- بيانيه تهران كنگره بين‌المللي اخلاق در علوم و فناوري كه به دعوت اين انجمن در آذر 1396 تشكيل شد، ضرورت اهتمام بنيادين به مقوله «اخلاق براي همه و علم براي توسعه» 10 رهيافت را براي پرداختن به مسائل بنيادين اخلاق در حوزه‌هاي علوم و فناوري و فرهنگ و جامعه مطرح كرده است كه امروز اين انجمن توجه مجدد به آنها را ضروري و مفيد مي‌داند. اميد آنكه نهادهاي علمي، مدني و حاكميتي در شرايط پيش‌رو و وضعيت پساكرونايي در اين زمينه افق‌هاي نور و اميدبخش بگشايند.
انجمن ايراني اخلاق در علوم و فناوري
خرداد 1399