درباره نوسان بازار و اثرش بر افزايش قيمت كتاب‌ها
كاسه چه كنم چه كنم
احسان رضايي
به طور سنتي ۳۰ درصد هزينه توليد يك كتاب، هزينه كاغذ آن كتاب است. طبيعتا اين عدد بالا و پايين هم دارد. كاغذهاي مصرفي براي كتاب‌هاي كودكان يا كتاب‌هاي هنري، خاص‌تر و گران‌تر است و در مقابل، ظرف سال‌هاي اخير برخي ناشرها راهي پيدا كرده‌اند كه از كاغذهاي ارزان‌قيمت براي آثار ادبي استفاده كنند. اما به هر حال متوسط و ميانگين كه بگيريم، مي‌شود چيزي حدود يك‌سوم قيمت تمام شده هر كتاب. خود اين قيمت كاغذ اما الان طوري شده كه مثل قيمت دلار و طلا لحظه‌اي اعلام مي‌شود. يعني قيمت صبح كاغذ با قيمت عصر آن متفاوت است. فرق هم نمي‌كند كه كاغذهاي موجود در انبار با دلار چند هزار توماني وارد شده باشد، فروشنده قيمت برابري ارز را براي خريدهاي بعدي خودش هم درنظر مي‌گيرد. تازه اين فقط كاغذ است و مواد و خدمات ديگري مثل مركب چاپ، زينك، مقوا و چسب و... هم هستند. همه اينها يعني اينكه آشفته‌بازار ارز و دلار روي كتاب و كتابخواني هم تاثير خواهد گذاشت. براي اينكه دست‌تان بيايد از چي حرف مي‌زنيم، بگذاريد تاثيرات نوبت قبلي كه قيمت دلار همين‌طوري ديوانه‌وار زياد شد بر بازار كتاب را با آمار و ارقام ببينيد. طبق آمارهاي رسمي خانه كتاب، قيمت متوسط يك كتاب در سال ۹۶ (قبل از نوبت قبلي گراني دلار) ۱۷ هزار و ۶۰۰ تومان براي هر جلد بود. بعد از تابستان 97 و ماجراهاي دلاري آن سال، بهاي توليد كتاب هم بالا و بالاتر رفت تا درنهايت قيمت متوسط هر جلد كتاب توليد شده در سال ۹۸ (بعد از گراني دلار) به ۳۴ هزار و ۴۰۷ تومان رسيد. يعني قيمت كتاب در فاصله سال‌هاي ۹۶ تا ۹۸ دقيقا دوبرابر شد. اين در حالي است كه با تعطيلي نمايشگاه كتاب تهران به دليل همه‌گيري كرونا، ناشرهايي هم كه روي فروش اين نمايشگاه حساب باز كرده بودند ديگر نقدينگي چندان زيادي هم ندارند. يعني اين بار حتما شاهد موج جديدي از بالا رفتن قيمت پشت جلد كتاب‌ها خواهيم بود؛ اتفاقي كه باعث مي‌شود كتاب بيشتر از قبل از سبد خريد خانواده‌هاي ايراني حذف شود. مي‌دانم كه لابد توي دل‌تان مي‌گوييد هزار قلم چيز مهم‌تر از كتاب وجود دارد كه لنگ قيمت دلار است و دارو و ضروريات ديگري هستند كه قبل از كتاب نوبت آنهاست، اما چه كنم؟ خانه اقتصاد مملكت خودش خدايي دارد كه لابد حواسش به آن چيزهاي ضروري‌تر هست. اين فرهنگ است كه معمولا كسي به آن عنايتي ندارد و گرفتار «بعدا بعدا» گفتن مي‌شود و وسط آن همه كار واجب و اقلام ضروري، كمتر كسي حواسش به قيمت كاغذ و كتاب و فرهنگ هست و اين يك‌خورده غم‌انگيز است.