گزارش المانيتور از توسل به زور و خشونت در زندانهاي تركيه
خشونت پليس در تركيه افزايش يافته است
ترجمه: هديه عابدي
شهرونداني كه در تركيه، قرباني نقض حقوق بشر و تبعيد اجباري شدهاند، در مورد شكنجههايي كه ديدهاند دست به افشاگري زدهاند. ارهان دوگان، معلم مدرسه 39ساله كرد از استان شرقي الازيغ تركيه ميگويد نخستينبار شكنجه را در شب 26 جولاي 2016 تجربه كرده است. اين اتفاق زماني افتاد كه او به اتهام تروريسم به دست پليس تركيه دستگير شد. دوگان ميگويد در حالي كه دستانش را از پشت بسته بودند بارها مورد ضرب و شتم قرار گرفته و به دندهها و سرش لگد زدهاند. دو ساعت تمام او را از طنابي كه به مچهايش بسته شده بود آويزان كردهاند. شكنجهگران در حالي كه چشمهاي دوگان را بسته بودند وي را تهديد به تجاوز جنسي كرده و با چماقهايشان به پاهاي او ضربه ميزدند. سپس يك سطل آب يخ روي سرش ريخته و دوباره از نو شروع ميكردند.
دوگان يكي از اولين كساني بود كه پس از شكست كودتا، دستگير شد و به ستاد فرماندهي انتظامي در آنكارا برده شد. او ميگويد نزديك به 1000 مرد پير و جوان با لباسهاي نارنجي به سبك زندانيان گوانتانامو در آنجا نگهداري ميشدند. زنان را در بخش ديگري نگه داشته بودند. ما را مجبور كردند ساعتها روي زانوهايمان بايستيم. اگر كسي از روي خستگي بر زمين مينشست، او را مورد ضرب و شتم قرار ميدادند. حق حرف زدن نداشتيم و كسي اگر صدايش درميآمد كتك ميخورد. هر چند وقت يك بار، نام يكي از ما را صدا ميزدند تا براي شكنجه به ساختمان ديگري منتقل شوند. وقتي اسممان را ميخواندند زهره ترك ميشديم. نام من را پنج بار صدا زدند. آنها مرا «حرامزاده كرد» صدا ميزدند. وي افزود: شكنجه من ساعت 11 شب آغاز شد و تا 5 صبح طول كشيد. مردي كه ريش داشت و لباس شخصي به تن كرده بود مرا مورد شكنجه قرار ميداد. هميشه خواستهشان يك چيز بود: نام رهبران جنبش گولن را فاش كنيد، اعتراف كنيد او همسرش را از يك كاتالوگ «عروسهاي گولني» انتخاب ميكند و خود را عضو سازمان تروريستي گولن معرفي كنيد.
دوگان ميگويد «روز پنجم بود كه تصميم گرفتم خودم را بكشم. ميخواستم پيراهنم را گره بزنم و آن را مانند طنابدار از لوله بالاي توالت آويزان كنم، اما ايمانم اجازه نداد. » در شب نهم به او گفته شد كه به زندان سينجان آنكارا منتقل شده است. «بسيار خوشحال شدم، احساس ميكردم پاداش گرفتهام.» حزب حاكم عدالت و توسعه 18 سال پيش با وعده منع شكنجه و «عدم تابآوري در برابر آن» به قدرت رسيد. اين شعار تا مدتي صادقانه به نظر ميرسيد. اردوغان به عنوان رهبر اين حزب مصمم بود تا به دخالت ارتش بر سياست پايان دهد چرا كه ميدانست مردان يونيفورمپوش تا چه اندازه از او متنفرند. پايان دادن به آموزشهاي نظامي يكي از مهمترين شروط اتحاديه اروپا براي شروع مذاكرات با تركيه در مورد عضويت كامل اين كشور بود. حزب عدالت و توسعه سريعا شروع به اصلاحات گستردهاي كرد كه هدف از آن سوق دادن كشور به مسير دموكراسي كامل بود. فرماندهان نظامي براي دستوراتشان ديگر نيازي به اجازه شوراي امنيت ملي نداشتند و اعمال فشار بر كردهاي سركوب شده راحتتر شد. شوهراني كه به تجاوز عليه همسرانشان متهم شده بودند اكنون مجرم شناخته ميشدند. همچنين آنها تحت يك قانون مدني جديد كه ساخته و پرداخته قانونگذاران حزب اردوغان بود، از جايگاه خود به عنوان «بزرگ خانواده» محروم شدند. در سال 2005، اتحاديه اروپا رسما مذاكرات براي عضويت كامل تركيه را آغاز كرد.
شبنم كرور فنجانچي، كارشناس پزشكي قانوني و رييس بنياد حقوق بشر تركيه كه به مداواي قربانيان شكنجه ميپردازد، در گفتوگو با المانيتور ميگويد اوضاع تا مدتي خوب بود و «اميد واقعي» به وجود آمده بود. اما اكنون اين اميد بر باد رفته و حكومت دوباره به دست به شكنجه ميزند. با سركوب رسانههاي مستقل و زنداني كردن روزنامهنگاران منتقد (كه طبق آخرين آمار 80 نفر از آنها پشت ميلههاي زندان هستند)، هيچ يك از اين موارد شكنجه در رسانهها بازتاب پيدا نميكند، مگر اينكه يكي از چند وبسايت باقيمانده از اپوزيسيون چيزي را در فضاي مجازي گزارش كنند.
سيموس ايلماز يك كارگر 35 ساله اهل ديار بكر است كه با همسرش منيس قرباني خشونت پليس شدهاند. روز 31 مه سال جاري 20 نيروي پليس و سه سگ جرمن شپرد در ورودي خانهاش در منطقهاي فقيرنشين را شكستند و بدون هيچ اخطاري، نيمهشب وارد خانه شدند. ايلماز در گفتوگو با المانيتور ميگويد: ابتدا سراغ همسرم رفتند كه با سه فرزندم به يكي از اتاقها فرار كرده بود. يكي از سگها را باز كردند تا به او حمله كند. من خواب بودم و با سر و صدايشان از خواب پريدم. به محض ورودم به اتاق نشيمن، نيروهاي پليس مرا به باد كتك گرفتند و با انتهاي تفنگهايشان مرا مورد ضرب و شتم قرار دادند. سگها نيز تمام تنم را تكه و پاره كردند. نيروهاي پليس داد ميزدند: «خودش است! نگهش داريد! بكشيدش!»
آنها اما دنبال شخص ديگري بودند كه متهم به قتل يك نيروي پليس بود. محمد امير كورا چند ساعت بعد دستگير شد. ديدبان حقوق بشر ميگويد نيروهاي پليس كورا را برهنه كرده، با باتون بدنش را سياه و كبود كردند و زير مشت و لگد شديدا به او آسيب رساندند. وكلايش ميگويند او را به تجاوز تهديد كردهاند و آنقدر گلويش را فشار دادند كه در كلانتري محل از هوش رفته است. عكسهايي از اين صحنه در شبكههاي اجتماعي دست به دست چرخيد. كساني كه به ايلماز حملهور شده بودند پنج دقيقه طول كشيد تا بفهمند او در مورد هويتش حقيقت را ميگويد. پس از آن بود كه گروه ديگري از نيروهاي پليس سر رسيدند و به خاطر اشتباهشان عذرخواهي كردند. آنها از ايلماز خواستند از پليس شكايت نكند و قول دادند در خانهاش را كه شكسته بود، تعويض كنند. با اين حال ايلماز از پزشكي قانوني به خاطر آسيبهاي وارده گواهي گرفت و از پليس شكايت كرد. با اين حال روز 3 ژوئن، دفتر فرماندار ديار بكر در بيانيهاي اعلام كرد خود ايلماز مقصر بوده است، چرا كه در برابر پليس مقاومت كرده و به سگ پليس لگد زده است. مقامات هيچگاه در خانهاش را تعمير نكردند.
اما سينكلر وب، مدير بخش تركيه ديدبان حقوق بشر، در گفتوگو با المانيتور ميگويد شكنجه و بدرفتاري، و بهطور كلي خشونت پليس، به شدت در تركيه افزايش يافته و تقريبا به روند رايج تبديل شده است. انكار ماجرا و مصونيت بخشيدن به نيروهاي پليس همواره وجود داشته اما در ماههاي اخير مقامات تركيه طوري همهچيز را انكار كردهاند كه ديگر عملا امكان تحقيق و پيگيري اين سوءرفتارها وجود نداشته باشد. استفاده از سگ نيز جديد است و بدتر اينكه از آنها براي گاز گرفتن و ترساندن مردم استفاده ميكنند. در دو موردي كه ما بررسي كرديم، نه بمبي در كار بود و نه مواد مخدري. چرا بايد از سگ استفاده شود؟ فنجانچي ميگويد با روي كار آمدن پوپوليستهاي راستگرا در كشورهاي اتحاديه اروپا كه با مسلمانان و مهاجران دشمني دارند، ديگر هيچكس به آنچه در تركيه اتفاق ميافتد اهميتي نميدهد و دولت نيز ديگر برايش مهم نيست اتحاديه اروپا چه ميگويد. در چنين شرايطي، گروههاي حقوق بشري از هميشه آسيبپذيرتر شدهاند. آيا ممكن است جلوي فعاليت ما را بگيرند؟ بله ممكن است.
اتحاديه اروپا در آخرين گزارش سالانه خود در خصوص عضويت تركيه كه در ماه مه 2019 منتشر شد، ميگويد: اخباري كه در خصوص شكنجه و بدرفتاري در اين كشور به گوش ميرسد بسيار نگرانكننده است. تمديد چندباره وضعيت اضطراري باعث نقض گسترده حقوق بشر در تركيه شده است و دولت نتوانسته اقدامات موثري را براي پيگرد قانوني، تحقيق و تنبيه نيروهاي امنيتي و ديگر مقامات متهم به نقض حقوق بشر اتخاذ كند. لغو پادمانهاي مهم به واسطه حكم وضعيت اضطراري باعث شده كساني كه اين جرايم را مرتكب ميشوند بيش از هميشه مصونيت پيدا كنند و گفته ميشود تعداد موارد شكنجه و بدرفتاري با زندانيان افزايش يافته است. اين سوءرفتارها بلافاصله پس از كودتاي نافرجام سال 2016 عليه حكومت اردوغان شدت گرفت. دولت ميگويد فتحالله گولن كه روزگاري رفيق گرمابه و گلستان اردوغان بود و اكنون در پنسيلوانياي امريكا سكونت دارد، مغز متفكر اين كودتا بوده است. اردوغان از آن زمان تاكنون دهها هزار تن از پيروان گولن در ارتش، ادارات، دانشگاهها، رسانهها و مراكز بازرگاني را به اتهام ارتباط با او اخراج و زنداني كرده است. همه اين اقدامات تحت پوشش وضعيت اضطراري صورت گرفت كه تا جولاي 2018 چند بار تمديد شد. 50 هزار نفر تنها از ارتش اخراج شدند.
سيموس ايلماز يك كارگر 35 ساله اهل ديار بكر است كه با همسرش منيس قرباني خشونت پليس شدهاند. روز 31 مه سال جاري 20 نيروي پليس و سه سگ جرمن شپرد در ورودي خانهاش در منطقهاي فقيرنشين را شكستند و بدون هيچ اخطاري، نيمهشب وارد خانه شدند. ايلماز در گفتوگو با المانيتور ميگويد: ابتدا سراغ همسرم رفتند كه با سه فرزندم به يكي از اتاقها فرار كرده بود. يكي از سگها را باز كردند تا به او حمله كند. من خواب بودم و با سر و صدايشان از خواب پريدم. به محض ورودم به اتاق نشيمن، نيروهاي پليس مرا به باد كتك گرفتند و با انتهاي تفنگهايشان مرا مورد ضرب و شتم قرار دادند. سگها نيز تمام تنم را تكه و پاره كردند. نيروهاي پليس داد ميزدند: «خودش است! نگهش داريد! بكشيدش!» آنها اما دنبال شخص ديگري بودند كه متهم به قتل يك نيروي پليس بود. محمد امير كورا چند ساعت بعد دستگير شد. ديدبان حقوق بشر ميگويد نيروهاي پليس كورا را برهنه كرده، با باتون بدنش را سياه و كبود كردند و زير مشت و لگد شديدا به او آسيب رساندند. وكلايش ميگويند او را به تجاوز تهديد كردهاند و آنقدر گلويش را فشار دادند كه در كلانتري محل از هوش رفته است. عكسهايي از اين صحنه در شبكههاي اجتماعي دست به دست چرخيد.