بازنده بزرگ

گروه ديپلماسي|  برايان هوك، رييس گروه اقدام عليه ايران در وزارت‌خارجه ايالات متحده هم از قطار دستگاه ديپلماسي وزارت‌خارجه كابينه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده پياده شد. شامگاه پنجشنبه به وقت ايران بود كه رسانه امريكايي نيويورك‌تايمز در گزارشي اعلام كرد كه اين ديپلمات 52 ساله ديگر چهره اصلي كارزار ضدايراني وزارت خارجه ايالات متحده نيست و قرار است جاي خود را به چهره‌اي اتفاقا تندروتر بدهد. برايان هوك كه تا پيش از انتخاب از سوي مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده به عنوان رييس گروه اقدام عليه ايران چهره گمنامي در اين وزارتخانه بود در سه سال اخير به چهره اصلي سياست فشار حداكثري ايالات متحده عليه ايران تبديل شده بود و شايد به همين دليل بود كه در نخستين ساعت انتشار خبر استعفاي هوك آنچه در موج خبري بيشتر به چشم آمد دلايل اين استعفا و تعبير آن به تغيير سياست تيم ترامپ در قبال تهران بود؛ تعابيري كه پس از تمركز بيشتر بر چهره‌اي كه به عنوان جانشين هوك انتخاب شد كم‌كم به واقعيت نزديك‌تر شد. برايان هوك از منظر بسياري از تحليلگران آخرين بازمانده از نسل اول تيم امنيتي پيرامون ترامپ بود. نكته قابل توجه در گزارش نيويورك‌تايمز اين بود كه نويسندگان اين گزارش از استعفاي هوك با عنوان پايان هرگونه فرصت توسل به ديپلماسي در رابطه با تهران تا پايان دور نخست رياست‌جمهوري دونالد ترامپ ياد كردند. تعبيري كه با واكنش فوري عمده تحليلگران امريكايي روبه‌رو شد و همگي آنها از هوك به عنوان چهره‌اي ياد كردند كه معمار و مجري سياست فشار حداكثري عليه ايران و حتي مسدود كردن كوچك‌ترين روزنه‌ها براي توسل به ديپلماسي در رابطه با تهران بود. هنوز مشخص نيست كه آيا پياده شدن هوك از قطار تيم ترامپ آن هم كمتر از سه ماه مانده به انتخابات رياست‌جمهوري امريكا به خواسته شخصي او رخ داده يا مسائل حاشيه‌اي نظير رفتارهاي خارج از پروتكل و عرف او با ديگر كارمندان وزارت‌خارجه عملا چاره‌اي جز خروج آبرومندانه آن هم ذيل عنوان استعفا براي او باقي نگذاشته است. برايان هوك در حالي با تيم ترامپ خداحافظي كرد كه ايران به عنوان پرونده مستقيم تحت مديريت او وارد روزها و هفته‌هاي سرنوشت‌سازي شده است. همزمان با انتشار خبر استفعاي هوك و تاييد اين خبر توسط مايك پمپئو بود كه وزارت خارجه ايالات متحده اعلام كرد هفته آينده پيش‌نويس قطعنامه جديد براي تمديد تحريم تسليحاتي ايران را به راي خواهد گذاشت و همين مساله گوياي تداوم سياست ترامپ در قبال تهران در چند ماه آتي خواهد بود. برايان هوك در حالي رياست گروه اقدام عليه ايران را واگذار كرد كه تنها دستاورد فعاليت اين گروه تشديد تنش در رابطه با تهران- واشنگتن و رسيدن اين رابطه به نقطه‌اي است كه به سختي مي‌توان از بازگشت‌پذير بودن اوضاع سخن گفت. اهداف سياست فشار حداكثري مدنظر ترامپ از ابتدا مشخص بود: تسليم شدن تهران و نشستن پشت ميز مذاكره مجدد با ايالات متحده درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي، منطقه‌اي و برنامه موشكي. تيم پيرامون ترامپ كه اصلي‌ترين مهره آن در پرونده ايران همين برايان هوك بود به رييس‌جمهور اطمينان خاطر داده بودند كه اعمال فشارهاي اقتصادي بر ايران به اضافه تلاش براي منزوي كردن سياسي اين كشور در حالي كه تهران نتوانسته از فضاي تنفسي كوتاه‌مدت پس از حصول برجام هم كمال استفاده را بكند مي‌تواند منجر به تسليم شدن تهران در كوتاه‌ترين زمان ممكن بشود؛ پيش‌بيني‌اي كه هرگز عملي نشد و برايان هوك در حالي كرسي رياست اين گروه را واگذار كرد كه به گواه كارشناسان، تشديد تحريم‌ها عليه ايران، ترور سردار شهيد قاسم سليماني و تلاش براي تهديد نشان دادن تهران در حوزه فعاليت‌هاي منطقه‌اي هيچ كدام ايران را به ميز مذاكره با امريكا نزديك نكرده است. برخي از تحليلگران مسائل ايران با توجه به كاهش تعهدات برجامي از سوي تهران مي‌گويند كه برايان هوك در حالي رفت كه ايران برنامه هسته‌اي خود را مجددا از سر گرفته و به نظر مي‌رسد كه توانسته تا حدودي اقتصاد خود را هم با شرايط تحريمي وفق بدهد. وضعيتي كه امروز ايران در آن قرار دارد نشان از شكست كارنامه هوك دارد. برايان هوك در توجيه اين شكست به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: گاهي مسير و گاهي هدف مهم است. درباره استراتژي ما در قبال ايران هر دو مهم است. ما به دنبال توافق جديدي با ايران هستيم اما همزمان هم بايد بگوييم كه فشارهاي ما بر ايران اقتصاد اين كشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. برايان هوك در ادامه نيز مدعي شد كه ايران امروز از سه سال و نيم قبل ضعيف‌تر شده است. با اين همه اين ادعاي هوك طرفداران چنداني ندارد و مثلا چهره‌اي مانند وندي شرمن كه در جريان مذاكرات هسته‌اي تيم باراك اوباما با ايران رياست اين تيم را برعهده داشت اعتقاد دارد كه تيم ترامپ در قبال ايران به آزمون و خطاي تاكتيك‌ها رو آورده و هيچ استراتژي مشخصي ندارد. در وزارت خارجه ايالات متحده نيز كم نيستند چهره‌هايي كه با شرمن موافق هستند و مي‌گويند كه با افراط در استفاده از ابزار تحريم نمي‌توان اصلاحات را پيش برد يا رابطه‌اي را ساخت.   سناتور ليندزي گراهام كه در حوزه سياست خارجي از مشاوران ترامپ محسوب مي‌شود با تمجيد از برايان هوك ادعا كرد كه به نظر مي‌رسد ديگر پنجره رسيدن به توافق جديد هسته‌اي با ايران حداقل تا پيش از انتخابات بسته شده باشد. اين سناتور جمهوري‌خواه در ادامه ادعا كرد كه برايان هوك توانسته موافقت كشورهاي عربي حوزه خليج‌فارس با سياست واشنگتن در قبال تهران را جلب كند. اين ادعا در حالي از سوي گراهام مطرح شد كه تيم ترامپ در سه سال و نيم گذشته هر بار قطعنامه ضدايراني را به صحن شوراي امنيت برده عملا با دستان خالي بازگشته و يكي از انتقادها به سياست‌هاي دولت فعلي امريكا در قبال ايران همين ناديده گرفتن متحدان اين كشور است.  برايان هوك كه در ابتداي سال 2017 ميلادي و در دوره وزارت خارجه ركس تيلرسون به تيم ترامپ راه پيدا كرد عملا به نزديك‌ترين مشاور تيلرسون در پرونده ايران تا پيش از خروج او از وزارت خارجه تبديل شده بود. به گزارش نيويورك‌تايمز اين تيلرسون بود كه برايان هوك را به جرد كوشنر داماد دونالد ترامپ و مشاور ارشد او معرفي كرد و بدين وسيله مسير نزديكي هوك به رييس‌جمهور را هموار كرد. به گفته بسياري از كارشناسان امريكايي كاخ سفيد در آن بازه زماني كه تقريبا يك سال از حضور ترامپ در راس هرم قدرت گذشته بود هيچ استراتژي مشخص و تعريف شده‌اي در حوزه سياست خارجي نداشت و تنها مجموعه‌اي از شعارهاي انتخاباتي درباره سياست خارجي روي دست ترامپ مانده بود. جرد كوشنر در مصاحبه‌اي كه درباره هوك داشت در مورد نقش او در تبيين سياست خارجي كاخ سفيد مي‌گويد: «اين هوك بود كه به ما كمك كرد تا به رويكردي برسيم كه امروز در حوزه سياست خارجي داريم. برايان با سفرهايي كه ترتيب مي‌داد عملا جلسات بسيار مفيدي با رهبران كشورهاي مختلف برگزار مي‌كرد و به خصوص جلسات بسيار خوبي با ملك سلمان و محمدبن سلمان درباره ايران داشت. ايده توييت‌هاي دونالد ترامپ به زبان فارسي هم از سوي هوك مطرح شد.» كوشنر در حالي تلاش كرد خاطره خوبي از برايان هوك در اذهان بسازد كه در وزارت خارجه هوك از محبوبيت و مقبوليت برخوردار نيست و به رفتارهاي گزينشي به خصوص با افرادي كه مخالف رويه ترامپ در سياست خارجي هستند، شهرت داشت. با اين همه در گزارش نيويورك‌تايمز گفته شده كه كارنامه برايان هوك مخلوطي از موفقيت و شكست است. زماني كه ترامپ در سال 2018 تهديد به خروج از برجام مي‌كرد، برايان هوك ديدارهاي مرتبي با مقام‌هاي اروپايي داشت تا بتواند آنها را به حمايت از سياست ترامپ در قبال تهران متقاعد كند. ديدارهايي كه هيچ ماحصلي نداشت و اتفاقا در رويدادي كاملا نادر سه كشور اروپايي عضو برجام و متحد ايالات متحده در حمايت از تداوم اجراي توافق هسته‌اي با ايران كنار چين و روسيه باقي ماندند. با اين همه برايان هوك يكي از معدود چهره‌هايي بود كه با وجود خروج تيلرسون از تيم ترامپ در وزارت خارجه مايك پمپئو هم ارج و قرب خود را داشت و حتي در پرونده ايران استقلال عمل بيشتري هم پيدا كرد. اين برايان هوك بود كه در برخي پرونده‌ها مانند تهديد ناخدا نفتكش ايران در جبل الطارق به فتواهاي شخصي عمل كرد. 
 هوك جاي خود را به چهره تندتري داد 
هرچند كه به گواه بسياري از كارشناسان برايان هوك وادار به استعفا شد تا عملا هزينه شكست سياست فشار حداكثري به نام او نوشته شود اما چهره‌اي كه به جاي هوك مسووليت اعمال سياست فشار حداكثري عليه ايران را برعهده گرفته نيز كارنامه‌اي بدتر از هوك در ايران ستيزي دارد.  اليوت آبرامز كه از او با عنوان جانشين برايان هوك ياد مي‌شود از دسته سياستمداران امريكايي است كه به نومحافظه‌كاران يا نئوكان‌ها مشهورند و در سياست خارجي به دنبال نقش فعال امريكا در امور كشورهاي ديگر هستند و تبليغ دموكراسي و ارزش‌هاي ليبرال را در كنار نظامي‌گري دارند. سايت پوليتيكو دو سال قبل درباره سابقه آبرامز نوشت: او كه در دولت‌هاي رونالد ريگان و جرج دبليو بوش، روساي جمهور اسبق امريكا، خدمت كرده است در محافل سياست خارجي امريكا شخصيتي شناخته شده و تا حدودي جنجالي است. او اغلب ديدگاه‌هايي تند و ستيزه‌جويانه از خود منعكس كرده و به‌شدت طرفدار اسراييل است، اما در عين حال درباره لزوم حمايت از حقوق بشر در سرتاسر جهان نيز سخنراني‌ها و نوشته‌هاي مفصل و بليغي داشته است.آبرامز از معدود افرادي است كه به عنوان يكي از منتقدان ترامپ در كارزار انتخاباتي سال ۲۰۱۶ اجازه يافته است به دولت جمهوري‌خواهان ملحق شود. يكي ديگر از آنها، جيمز جفري، نماينده ويژه دولت امريكا در امور سوريه، است. اليوت آبرامز در سال‌هاي اخير در انديشكده شوراي روابط خارجي فعاليت مي‌كرد. اليوت آبرامز متولد ژانويه سال ۱۹۴۸ ميلادي ديپلمات سابق امريكايي و كارشناس علوم سياسي در سياست خارجي براي رونالد ريگان رييس‌جمهوري سابق جمهوري‌خواه امريكا و جورج دبليو بوش ديگر رييس‌جمهوري جمهوري‌خواه امريكا بوده است. آبرامز در جريان ماجراي ايران كنترا در دوران رياست‌جمهوري ريگان به اتهام پنهان كردن اطلاعات از كنگره مجبور به پاسخگويي در مقابل نمايندگان شد اما توسط جورج اچ دبليو بوش مورد عفو قرار گرفت. آبرامز روابط نزديكي نيز با لابي‌هاي حامي اسراييل دارد و عضو شوراي يادبود هولوكاست در امريكا است و در دانشگاه جورج تاون در حوزه سياست خارجي تدريس كرده است. او به دليل تصميم‌گيري‌هايش در حوزه سياست خارجي شخصيتي بحث‌برانگيز و بدنام بوده است به خصوص در حمايت از مداخله‌ امريكا در امور داخلي نيكاراگوئه و السالوادور او در دوره نخست رياست‌جمهوري جورج دبليو بوش دستيار ويژه رييس‌جمهوري و مدير ارشد در شوراي امنيت ملي در امور خاورميانه و شمال آفريقا بود. در آغاز دوره دوم رياست‌جمهوري بوش او معاون مشاور امنيت ملي بري استراتژي دموكراسي جهاني و مسوول ترويج استراتژي بوش براي پيشبرد دموكراسي در خارج از كشور بود. در اوايل سال ۱۹۸۲ ميلادي زماني كه از گزارشي از قتل عام صدها نفر از غير‌نظاميان توسط ارتش السالوادور در رسانه‌هاي امريكايي منتشر شد آبرامز در گزارشي به كميته مجلس سنا نوشت كه اين گزارش‌ها معتبر نيستند و به نظر مي‌رسد حادثه‌اي بوده كه در آن چريك‌ها كشته شدند. قتل عام در زمان زمامداري دولت ريگان بود و تلاش مي‌كرد تا تصوير رژيم حامي حقوق بشر را از نظاميان در قدرت در السالوادور به نمايش بگذارد. با اين حال، گزارش‌هاي تحقيقي بيشتر نشان داد كه ادعاي آبرامز گمراه‌كننده بوده است. همچنين، در زمينه تحولات نيكاراگوئه، هنگامي كه كنگره بودجه براي كمك‌رساني به كنتراها به منظور سرنگوني دولت چپگراي ساندنيست نيكاراگوئه را متوقف كرده بود چرا كه طبق قانون اجازه صرف بودجه براي تامين تسليحات براي نيروي خارجي غير‌قانوني بود، آبرامز به‌طور پنهاني در اين باره ديدارهايي براي كمك‌رساني داشته است. او در دوراني كه دستيار ويژه بوش بود نقش مهمي در بهبود روابط اسراييل و امريكا ايفا كرد. همچنين، در سال ۲۰۰۲ ميلادي آبزرور ادعا كرده بود كه آبرامز در تلاش براي برنامه‌ريزي كودتا عليه هوگو چاوز رييس‌جمهوري چپگراي آن كشور نقش داشته است. آبرامز به قدري كارنامه‌اي ننگين دارد كه از او در نشريات چپ امريكايي چون «نيشن» تحت عنوان «جنايتكار جنگي» و «عامل نسل‌زدايي» ياد مي‌شود.