«فكرهاي خصوصي» نوشته ياسمن خليليفرد، مجموعهاي از 11 داستان كوتاه است كه در زمستان 1398 توسط انتشارات هيلا به چاپ رسيد. نام كتاب از نخستين داستان آن گرفته شده و ساير داستانهاي آن عبارتند از: «چمدان»، «نامه خداحافظي»، «نامادري»، «پسرخوانده»، «كلاهگيس فروش»، «نامبر فايو»، «صدا»، «دور از تو»، «مكدونالد، خيابان تورنتو» و «درد مشترك».
كتاب حاضر پس از رمانهاي موفق «يادت نرود
كه...» و «انگار خودم نيستم»، سومين اثر داستاني اين نويسنده جوان و خوشآتيه كشورمان است. كتابهاي او در مدتزمان كوتاهي تجديد چاپ شده و او را به عنوان نويسندهاي دغدغهمند و پرطرفدار به جامعه ادبي ايران معرفي كردهاند. از آنجا كه خليليفرد در رشته سينما تحصيل كرده و سابقهاي در ساخت فيلم كوتاه دارد، ايده داستاني و نحوه پرداخت، ورود به روايت و حتي پايان داستانهايش بهگونهاي صورتبندي شدهاند كه ميتوانند هسته اوليه يك فيلم سينمايي يا سريال تلويزيوني باشند.
داستانهاي اين مجموعه شرح روايتها و موقعيتهايي ملموس و خواندني است و زبان در آنها چنان سهل و ممتنع و فاقد پيچيدگيهاي بياني است كه هر خوانندهاي بهخوبي با آن ارتباط برقرار ميكند.
مجموعه داستان «فكرهاي خصوصي» روايت آدمهاي خسته و ناكام است؛ آدمهايي كه سالها بدون آنكه ديده شوند، با شرايط نابسامان زندگي سوخته و ساختهاند. آدمهايي كه حتي زماني كه موقعيتي براي انتخاب مييابند، چنان تحت سلطه جريان زندگياند كه به تكرار وضعيت پيشين تن ميدهند.
با اين تعابير شايد بتوان گفت اين مجموعه اثري است در تقبيح فداكاري. از ديگر مسائل طرح شده در اين مجموعه، تضاد بين انديشه و عمل و ظاهر و باطن افراد بهويژه روشنفكرنماها است؛ مردهايي كه ادعاي هنر، فرهنگ و حقوق زنان دارند، اما در عمل بيتوجهند، بيوفايي ميكنند و ادعاي روشنفكريشان صرفا پوششي است براي پنهان كردن پلشتيهاي
درونشان.
نويسنده در «فكرهاي خصوصي» با نگاهي موشكافانه و در بستر داستانهايي پركشش، به بيان مضامين اجتماعي و خانوادگي پرداخته است. به عنوان مثال داستان «پسرخوانده» كه يكي از تاثيرگذارترين داستانهاي مجموعه حاضر است، به شرح درد و رنج پسربچهاي دهساله پس از جدايي والدينش ميپردازد.
داستان «نامادري» روايت زني خانهدار است كه پس از سالها زندگي مشترك، بعد از مرگ همسرش از او ارثي نميبرد و مجبور به ترك خانه و زندگي و نقلمكان به يك آپارتمان بسيار كوچك در يكي از شهرهاي اطراف تهران ميشود.
داستان «دور از او» به لحاظ مضمون با ساير داستانهاي اين مجموعه در يك دسته قرار نميگيرد. «دور از او»، روايتي است از ضايعه درگذشت زندهنام عباس كيارستمي؛ داستاني كه چه در شخصيتپردازي و چه در فضاسازي واقعي بهنظر ميرسد. افرادي كه در اين داستان با اسامي مخفف از آنها ياد شده واقعا در روزهاي آخر زندگي استاد در كنار او بودهاند.
نامها و شخصيتها در بعضي داستانهاي اين مجموعه تكرار ميشوند. اين مساله باعث ميشود كه بهرغم عدم قرارگيري آنها بهدنبال هم، اين داستانها كيفيتي اپيزوديك پيدا كنند. با اين حال هر داستان مستقل از ديگري است و نويسنده جهانهاي متفاوتي را در نوع روابط، پايانبندي، زندگي و مرگ شخصيتهاي آنها
آفريده است.
نكته ديگري كه در نقد اين مجموعه اهميت دارد تعدد شخصيتها و بازه زماني طولاني روايت در برخي داستانهاست؛ مسالهاي كه با روح داستان كوتاه، همخواني ندارد. اصرار نويسنده بر توضيح گذشتههاي دور بااستفاده از فلشبكهاي متوالي، از اثرگذاري مطلوب داستانها كم ميكند و باعث عدم هماهنگي ميان ظرف و مظروف ميشود. ديگر اينكه بهرغم بهرهمندي از پتانسيلهاي بالقوه راوي داناي كل در بسياري از داستانها، خليليفرد از ورود به لايههاي پنهان ذهني و پرداختن به كشمكشهاي دروني شخصيتهاي داستانهايش خودداري كرده كه اين امر در برخي موارد به شخصيتپردازي آسيب زده است.
«فكرهاي خصوصي» مجموعهاي برآمده از جامعه ايران است. خليليفرد در اين مجموعه نشان داده كه بهرغم اينكه نويسندهاي جوان است، دغدغههاي گروههاي سني متفاوت را بهخوبي ميشناسد و ميتواند آنها را دستمايه خلق داستانهايي كند كه براي ساعتها ذهن خوانندگان را به خود مشغول سازد.