اروپا و تحريم تسليحاتي عليه ايران
كوروش احمدي
اخيرا خبري مبني بر وجود تفاهم بين آلمان و اسراييل در مورد لزوم تمديد تحريم تسليحاتي عليه ايران موجب تعجب و سوال برخي در داخل كشور شده است. براساس اين خبر وزير خارجه آلمان در يك نشست مطبوعاتي به همراه وزير خارجه اسراييل در برلين گفته است: آلمان «در حال تلاش براي نيل به يك راه‌حل ديپلماتيك براي حفظ يك تحريم تسليحاتي عليه ايران در آينده است.» وي همزمان تاكيد كرده كه به نگراني‌هاي ديگر مانند برنامه موشك‌هاي بالستيك ايران و نفوذ ايران در سوريه، لبنان و عراق نيز بايد پرداخته شود. وزير خارجه آلمان همچنين گفته است كه «ايران بايد نحوه برخوردش در منطقه را تغيير دهد، ما در مورد ايران ساده‌لوح نيستيم.» وي مدعي شده كه «ما مي‌دانيم ايران نقش خطرناكي در منطقه بازي مي‌كند.» وزير آلماني اگر چه در كنار يك اسراييلي قدري تندتر و صريح‌تر سخن گفته، اما اين مطالب تازگي ندارد و منعكس‌كننده سياست سه كشور آلمان، فرانسه و انگليس در شرايط جاري است كه قبلا كم و بيش در بيانيه وزراي خارجه سه كشور در 19 ژوئن در برلين و در يك بيانيه و نيز نامه سه كشور به رييس شوراي امنيت در 20 آگوست انعكاس يافته بود. بيانيه برلين كه بعد از نشست وزراي خارجه سه كشور در برلين در مورد ايران منتشر شد، جامع‌ترين سند در اين رابطه است. در اين سند اگر چه از سياست‌هاي يكجانبه امريكا انتقاد شده اما همزمان نيز ادعا شده كه لغو تحريم‌هاي تسليحاتي ايران «عواقب عمده‌اي براي ثبات و امنيت منطقه خواهد داشت.» در سند همچنين يادآوري شده كه تحريم‌هاي اروپايي در مورد صدور سلاح و تكنولوژي موشكي به ايران تا 2023 ادامه خواهد يافت و از همفكري با روسيه و چين و ديگر اعضاي دائم شوراي امنيت براي يافتن راه‌حلي براي اين منظور سخن رفته بود. در بيانيه همچنين گفته شده بود كه «بايد به نگراني‌هاي مشترك در مورد برنامه هسته‌اي، موشك‌هاي بالستيك و فعاليت‌هاي بي‌ثبات‌كننده ايران در منطقه پرداخته شود.» در همين رابطه، پيش‌نويس سه كشور اروپايي حاوي دعوت از ايران براي دادن دسترسي به بازرسان آژانس به اماكن مدنظر كه در 19 ژوئن به تصويب شوراي حكام آژانس رسيد، قابل توجه است. همزمان، يكي ديگر از محورهاي سياست اروپايي تلاش براي حفظ برجام است. دولت‌هاي اروپايي اگر نتوانستند بعد از خروج امريكا از برجام در تامين منافع اقتصادي ايران بر مبناي برجام توفيقي داشته باشند و عملا در برابر مقاومت شركت‌هاي اروپايي كه نقش‌شان در اقتصاد تعيين‌كننده است، ناكام ماندند، اما نگرانند كه تمديد تحريم تسليحاتي به نحو مورد نظر امريكا، يعني به‌طور نامحدود، در حكم تير خلاص براي برجام باشد. بديهي است كه تمديد تحريم تسليحاتي چه از طريق پيش‌نويس قطعنامه پيشنهادي امريكا كه در 14 آگوست كه شكست خورد و چه از طريق مكانيسم ماشه موجب مي‌شود تا با توجه به حق وتو، لغو آن در آينده تنها موكول به رضايت امريكا باشد و در چنين صورتي برداشته شدن محدوديت‌ها در حوزه اقلام موشكي و هسته‌اي در 3 و 5 سال بعد نيز عملا منتفي شود و در نتيجه ايران آخرين انگيزه براي ماندن در برجام را از دست ندهد. تعارض كشورهاي اروپايي طي دوره اخير كه از جمله در عدم همراهي با امريكا در قضيه پيش‌نويس مورخ 14آگوست امريكا در شوراي امنيت و نيز مخالفت با فعال‌كردن مكانيسم ماشه توسط امريكا بازتاب داشته، در واقع گوياي وجهي از تعارض اين كشورها با جناح تندرو در امريكا به رهبري پمپئو و شماري از همفكران او در كنگره است. اروپا با توجه به سابقه منازعات مختلف با دولت ترامپ طي نزديك به 4 سال گذشته مي‌كوشد تا تلاش جناح تندرو در امريكا براي نابودي برجام را كه بُعد ايدئولوژيك دارد خنثي كند.
ليبرال‌هاي اروپايي فكر مي‌كنند كه بايد به سهم خود در برابر محافظه‌كاران ايدئولوژيك در امريكا مقاومت و دست رقباي آنان در واشنگتن را تقويت كنند. به‌علاوه، اروپا كه در مجاورت خاورميانه قرار دارد، برجام را ابزار مهمي براي بسط تلاش‌هاي بعدي بر آن مبنا با هدف حفظ صلح در منطقه و جلوگيري از بروز تنش بيشتر بين ايران و امريكا و افزايش احتمال برخورد نظامي مي‌داند. بر مبناي چنين سياستي، فرانسه، آلمان و انگليس طي چند ماه گذشته نيل به يك راه‌حل بينابيني را در دستور كار خود داشته‌اند. آنها به‌طور غيررسمي از تمديد محدود 6 يا 12 ماهه تحريم تسليحاتي يا محدود كردن اقلام نظامي قابل صدور به ايران و مانند اينها سخن گفته‌اند. در اين مقطع مقاومت اروپا در برابر جناح افراطي‌تر دولت ترامپ كه مغتنم است، پنجره‌اي را براي طرف ايراني جهت تلاش براي رفع برخي موانع و مشكلات با اروپا باز كرده است؛ پنجره‌اي كه ممكن است زياد باز نماند.