نقطه عطف گزارش آژانس
عبدالرضا فرجي‌راد
گزارش جديد آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درحالي منتشر شد كه مدت زمان زيادي از پايان سفر رافائل گروسي به تهران و توافق ميان جمهوري اسلامي ايران و آژانس براي حل و فصل اختلافات في‌مابين نمي‌گذرد. در پي سفر مديركل آژانس كه مي‌توان آن را سفري مثبت از نظر سياسي ارزيابي كرد و از سوي ديگر طرف‌هاي برجام مورد استقبال واقع شد، انتظار مي‌رفت گزارشي مثبت از سوي اين نهاد درباره برنامه هسته‌اي ايران ارايه شود. با اين وجود گزارش اخير آژانس را نه مي‌توان گزارشي مثبت خواند و نه مي‌توان از آن به عنوان گزارشي خطرناك و منفي نام برد.
در گزارش اخير تاكيد شده است كه غني‌سازي اورانيوم از سوي ايران افزايش يافته و رسانه‌هاي خارجي از اين موضوع به عنوان نقض توافق هسته‌اي سوي ايران ياد كرده‌اند، با اين وجود نگاهي به مواضع و اقدامات جمهوري اسلامي طي دو سال و نيم گذشته نشان مي‌دهد كه ايران نه‌تنها برجام را نقض نكرده بلكه براساس مفاد اين توافق ازجمله بندهاي 26 و 36 به صورت گام به گام تعهدات فني خود را كاهش داده و اين موضوع را نيز به طور كامل به اطلاع آژانس بين‌المللي انرژي اتمي رسانده است. زماني كه ايران صراحتا عنوان مي‌كند كه ديگر خود را متعهد به رعايت سقف ذخيره‌سازي اورانيوم غني شده كه در برجام تعيين شده، نمي‌داند و از سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تر براي غني‌سازي بهره خواهد برد، طبيعي است كه اولا سهم ذخاير ايران افزايش پيدا كند و در ثاني سرعت بيشتر شدن ذخاير نيز افزايش يابد. اشاره به اين افزايش ذخاير را نمي‌توان نقض توافق هسته‌اي ارزيابي كرد و نبايد از آن به عنوان نكته‌اي منفي در پرونده هسته‌اي ايران ياد كرد. اگر كشورهاي اروپايي يا حتي ايالات‌متحده خواستار بازگشتن ايران به تعهدات برجامي هستند و انتظار دارند كه جمهوري اسلامي تمامي حدودي را كه در توافق هسته‌اي تعيين شده رعايت كند، لازمه آن بازگشت همان كشورها به تعهدات‌شان است. اگر اين اتفاق رخ ندهد نمي‌توان از ايران انتظار داشت كه بدون درنظر گرفتن نقض عهد طرف مقابل، به صورت كامل تعهدات خود را اجرايي كرده و در پي مقابله به مثل قانوني نباشد. هرچند كه آژانس مي‌توانست گزارش خود را مثبت‌تر ارايه كند اما مهم آن است كه طي اين گزارش تصريح شده براساس توافق دوجانبه‌اي كه با ايران صورت گرفته، اين اجازه براي بازرسان آژانس صادر شده كه به يكي از تاسيساتي كه از مدت‌ها قبل آژانس به دنبال دسترسي به آن بود، بروند و ضمن نمونه‌برداري به بازرسي از اين تاسيسات بپردازند. براساس گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار است اجازه دسترسي به دومين تاسيسات نيز به زودي در ماه سپتامبر صادر شود و جاي اميدواري است كه خيلي زود سوءظن‌ها نسبت به ايران كه در پي تبليغات ديگر كشورها از جمله امريكا و متحدانش ايجاد شده رفع گردد. هنوز اين نگراني وجود دارد كه در مرحله بازرسي آژانس از تاسيسات مزبور و همچنين ارايه گزارش در اين باره، اعمال نفوذهايي از سوي امريكا و متحدانش صورت گيرد و مسائلي مطرح شود كه درنهايت پرونده هسته‌اي ايران را پيچيده‌تر و روابط ايران و آژانس را تيره و تار كند. به نظر مي‌رسد آژانس در اين گزارش اخير تصميم گرفته بود تا علاوه بر رعايت ملاحظات و فشارهايي كه بر اين نهاد وجود دارد، گزارشي منفي نيز عليه ايران ارايه نكند و به همين دليل نتيجه در پيش گرفتن اين رويه را مي‌توان در گزارش آژانس مشاهده كرد. برخورد عادلانه آژانس مي‌تواند زمينه‌ساز بازگشت اعتماد ميان دو طرف باشد و باعث شود كه زمينه براي گفت‌وگوهاي آينده و همكاري‌هاي دوجانبه فراهم شود. جمهوري اسلامي ايران به درستي در مقطع زماني فعلي گزينه همكاري با آژانس را انتخاب كرده و اگر دنيا خواهان ادامه اين همكاري است بايد آژانس را به رعايت قانون و عدالت در موضوع پرونده هسته‌اي ايران تشويق كند.