نگاهي به تحريم‌ها عليه ايران
نعمت احمدي
هرچه قطار مذاكرات ايران با 1+5 به ايستگاه نهايي نزديك‌تر مي‌شود حساسيت نسبت به تحريم‌ها و چگونگي برخورد با آنها نيز حساس‌تر مي‌شود. هستند عده‌اي كه در ايران و امريكا نمي‌خواهند مشكلات ايران با جهان پيراموني حل شود؛ از نتانياهوي صهيونيست كه با نقاشي كودكانه خود در شوراي امنيت سازمان ملل نقشه بمب در حال تكميل را كشيد كه ضامن آن ظرف چند ماه آينده آماده انفجار بود ولي هنوز آن چند ماه نرسيده است!!!؟؟؟ تا تعدادي از سناتورهاي امريكايي كه با خط و نشان كشيدن براي رييس‌جمهور امريكا دست به تهديد زدند و نامه‌اي به ايران ارسال داشتند كه ما در مقابل هرنوع تعهد رييس‌جمهور امريكا خواهيم ايستاد. در ايران هم جماعت دلواپس تا مرز جعل امضا و متن طرح سه فوريتي براي توقف مذاكرات پيش رفتند. مذاكره اما در دو مسير پيش مي‌رود؛ نخست قول و قرار و درنهايت توافق راجع به چگونگي برنامه اتمي ايران و تداوم غني‌سازي اورانيوم در مراكز اتمي كشور. دومين مساله برمي‌گردد به تحريم‌ها و چگونگي برداشتن تحريم‌ها كه نفسگيرترين بخش مذاكرات 1+5 را به خود اختصاص داده است، در نوشته حاضر به‌صورت گذرا به تعداد تحريم‌ها و مراجع تحريم‌كننده مي‌پردازم تا در فرصت مناسب به بررسي موردي تحريم‌هاي اعمال‌شده عليه كشورمان بپردازم. در جمع 36 تحريم شامل بخش‌هاي انرژي، تسليحات هسته‌اي و موشكي، مسدود كردن دارايي‌ها، ممنوعيت سفر، ممنوعيت تجارت و ممنوعيت‌هاي مالي و ديگر ممنوعيت‌ها عليه كشورمان صادر شده است ..
هرچند تعدادي از اين تحريم‌ها از همان ابتداي انقلاب يعني سال 1979 عليه ايران صادر شد كه در آن زمان موضوع برنامه اتمي در كار نبود. براي نمونه نخستين تحريم عليه ايران توسط رييس‌جمهور وقت امريكا جيمي كارتر در سال 1979 به جهت مصادره 12 ميليارد دلار از دارايي‌هاي ايران صادر و در سال 1980 دو تحريم باز هم توسط رييس‌جمهور امريكا يكي مبني بر ممنوعيت فروش و عرضه هرگونه كالا و خدمات و ديگر ممنوعيت كليه مبادلات تجاري با ايران صادر شد كه تقريبأ روي كاغذ ماندند و غيرقابل اجرا تشخيص داده شدند. آخرين تحريم‌ها نيز مربوط است به سال 2012. در مجموع 36 قطعنامه يا لايحه تحريمي عليه ايران از سال 1979 تا 2012 ميلادي صادر شد كه بعضي از اين تحريم‌ها مانند تحريم سال 2010 كنگره امريكا مبني بر تحريم‌هاي همه‌جانبه عليه شركت‌ها و موسساتي كه طي 12 ماه بيش از پنج ميليون دلار فرآورده‌هاي پالايش‌شده به ايران بفروشد جريمه خواهد شد در نتيجه اين موسسات از سيستم‌هاي امريكا و انعقاد قرارداد در امريكا محروم خواهند شد يا قطعنامه ديگري كه كنگره امريكا در همين سال عليه ايران به بهانه پولشويي تصويب كرد و باعث اعمال تحريم بر بخش‌هاي مالي ايران شد.
مراجع تحريم‌كننده به شرح زير هستند:
1- رييس‌جمهور امريكا 18
2- كنگره امريكا 10
3- اتحاديه اروپا 4
4- شوراي امنيت سازمان ملل 4
فرض را قوي مي‌گيريم كه در دهم تيرماه سال جاري توافق نهايي بين ايران و مذاكره‌كنندگان 1+5 امضا شود. پرسش اين است راهكار لغو تحريم‌ها چگونه است؟
الف: تحريم‌هاي رييس‌جمهور امريكا. ظاهر مذاكرات اين است كه رييس‌جمهور امريكا قصد دارد قبل از خروج از كاخ سفيد يا بهتر بگويم همزمان با فعاليت تبليغاتي انتخابات سال 2016 امريكا از اهرم توافق با ايران سود برده و مسير كانديداي حزب دموكرات را براي رسيدن به كرسي رياست‌جمهوري در انتخابات پيش رو فراهم آورد و بهترين روش برداشتن تحريم‌ها توسط وي است تاكانديداي حزب دموكرات پاسخگوي چگونگي برداشتن تحريم‌ها نباشد و اثرات تخريبي احتمالي كه توسط كانديداي رقيب صورت مي‌گيرد، دامن كانديداي حزب را نگيرد، به باور من، برداشته شدن 18 تحريم كه توسط روساي جمهوري قبلي صورت گرفته است و تنها به امضاي رييس‌جمهور امريكا نياز دارد، ساده‌ترين بخش بر چيده شدن تحريم‌هاست.
ب: اتحاديه اروپا نيز پاي چهار تحريم را امضا كرده است كه دو تا از تحريم‌هاي اعمال شده اتحاديه مبني بر اقدامات محدود‌كننده عليه ايران كه در سال‌هاي 2010 و 2011 صورت گرفت، تحريم‌هاي شديدي بودند و برداشتن تحريم‌هاي اتحاديه هم در عمل ساده است زيرا نحوه تصويب تحريم‌هاي اتحاديه برمي‌گردد به ساختار سازماني اتحاديه اروپا كه تحريم‌ها را نه دولت‌هاي اروپايي بلكه اتحاديه اروپا وضع نموده و تنها به امضاي وزراي خارجه اتحاديه نياز دارد و مهم‌ترين كشورهاي اتحاديه به جز گروه 1 + 5 هستند و بالتبع اگر توافق نهايي صورت بگيرد رفع تحريم‌هاي اتحاديه هم نمي‌تواند با موانعي روبه‌رو باشد.
ج: مرجع ديگري كه عليه ايران تحريم وضع كرده، است كنگره امريكاست كه 10 عدد از تحريم‌هاي 36 گانه مربوط به كنگره است، متاسفانه فضاي كنگره از ژانويه امسال به بعد موافق ايران و كاخ سفيد نيست، كنگره، جمع نمايندگان مجلس سنا و مجلس نمايندگان امريكاست كه از ژانويه سال جاري اكثريت آن را جمهوريخواهان دارند و طبيعي است مهم‌ترين مدركي كه عليه حزب دموكرات در ايام فعاليت انتخاباتي و انتخابات پيش روي امريكا در سال 2016 دارند را به راحتي از دست نخواهند داد، از طرفي خشن‌ترين تحريم‌ها هم برمي‌گردد به تحريم‌هاي اعمال شده از ناحيه كنگره امريكا كه عمدتا عليه موسسات مالي و بخش پولي و بانكي و انرژي كشورمان است و بيشترين آثار تخريبي را تا هم‌اكنون عليه بخش اقتصادي ايران داشته است خط و نشان كشيدن‌هاي كنگره هم با تكيه بر همين مطلب است.
د: آخرين مرجعي كه عليه ايران تحريم صادر كرده، شوراي امنيت سازمان ملل است كه چهار قطعنامه را به خود اختصاص داده؛ قطعنامه 1747 شوراي امنيت كه محدوده آن، تحريم‌هاي اسلحه و مالي، ضبط دارايي‌هاي 28 شركت و اشخاص حقيقي از جمله بانك سپه و سپاه پاسداران است كه به ادعاي اين قطعنامه با برنامه هسته‌اي ايران مرتبط بودند و مهم‌ترين اين قطعنامه‌ها قطعنامه 1929 است كه تحريم بانك‌هاي ايراني در خارج با ادعاي ارتباط با برنامه هسته‌اي يا موشكي ايران كه شامل همه معاملات افراد و شركت‌ها و بانك‌هاي ايران از جمله بانك مركزي است، دو قطعنامه ديگر يكي 1737 و ديگري 1803 هرچند شامل محدوديت‌هاي مالي وسفر براي برخي افراد و شركت‌هاي ايراني است، اما به وسعت دو قطعنامه ذكر شده نيستند.
ماراتن نفس گير مذاكرات تيم مذاكره‌كننده ايراني برمي‌گردد به نحوه رفع تحريم‌هاي كنگره و شوراي امنيت؛ بايد ديد اعضاي تيم مذاكره‌كننده با توجه به توان و قدرت بالايي كه تا هم‌اكنون از خود پشت ميز مذاكره نشان داده‌اند، در برخورد با اين دو دسته از تحريم‌ها – تحريم‌هاي كنگره و تحريم‌هاي شوراي امنيت- چه راهكاري را پيش خواهند برد.