فايل تصويري از يك مسابقه معلومات عمومي، دست به دست مي‌چرخد و همه به ناآگاهي شركت‌كنندگان اين مسابقه مي‌خندند و اينكه نمي‌دانند عربستان همسايه درياي خزر ايران نيست يا گوشت ماده لازم براي بدن. همين فايل تصويري و ناآگاهي كافي شركت‌كنندگان و البته بحث‌هايي درباره بي‌سوادي كه در اين دو روز رونق گرفته، بهانه‌اي براي يك‌خبر سه چهره‌اي شد كه مي‌خوانيد.
بي‌ارزشي مطالعه در جامعه عزت‌الله دهقاني٭
آمار كساني كه براي كسب علم و دانش كنكور مي‌دهند و وارد دانشگاه‌ها مي‌شوند، به هيچ‌وجه قابل مقايسه با سال‌هاي قبل از انقلاب نيست. دانشجويان سال به سال بيشتر مي‌شوند و به همان ميزان هم كتاب‌هاي درسي و دانشگاه‌ها افزايش پيدا مي‌كند. با نگاهي به تعداد دانشجويان در دانشگاه‌ها مي‌توان متوجه شد فراگيري علم در ميان افراد جامعه نه تنها كاهش نداشته كه رو به افزايش هم است. از نظر تعداد دانشجويان، دانشگاه‌ها و كتاب‌هاي دانشگاهي، كشور ما نسبت كشورهاي هم‌سطح خود جلوتر قراردارد و تقريبا مي‌توان گفت هيچ كرسي خالي در دانشگاه‌هاي ايران وجود ندارد. خانواده‌ها نسبت به ادامه تحصيل فرزندان‌شان علاقه نشان مي‌دهند و آنها را تشويق به ادامه تحصيل مي‌كنند، رقابت ورود به دانشگاه‌هاي معتبر ايران هر سال بيشتر از سال قبل مي‌شود، رقابتي كه علاقه به فراگيري علم را در ميان نسل جوان نشان مي‌دهد. اين در حالي است كه جوانان پس از ورود به دانشگاه بي‌انگيزه و دلسرد مي‌شوند، آنها مطالعه و كتاب خواندن را يكباره رها مي‌كنند و حتي نسبت به حضور سركلاس‌هاي درسي‌شان هم سستي مي‌كنند. اين بي‌انگيزگي را مي‌توان به دليل افزايش نرخ بيكاري در ايران دانست. اين آمار جوان‌ها را نسبت به مطالعه و سواداندوزي دلسرد مي‌كند. هر فردي در دوره‌اي از زندگي‌اش به مطالعه و فراگيري علم علاقه نشان مي‌دهد اما حفظ و نگهداري اين علاقه در ميان آن فرد به جامعه بستگي دارد. اگر جامعه براي مطالعه افراد ارزش قايل باشد و مردم را به اين سمت تشويق كند قطعا سرانه مطالعه كشور روز به روز افزايش خواهد داشت.
٭ استاددانشگاه و عضو سابق كميسيون آموزش
نااميدي به سواداندوزي
حسن انوشه٭
در آمارها مي‌شنويم سرانه مطالعه و كتاب‌خواني مردم پايين آمده، آمار كتابخوان‌ها در قديم بيشتر از امروز بود و در اين سال‌ها كمتر كسي پيدا مي‌شود كه به مطالعه كتاب علاقه نشان دهد. كتاب خواندن با بالارفتن سطح سواد و معلومات جامعه رابطه مستقيم دارد. اگر چه سطح سواد با وسايل ارتباط جمعي مثل شبكه‌هاي اجتماعي و برنامه‌هاي تلويزيون هم بالا مي‌رود، اما نمي‌توان اهميت كتاب را ناديده گرفت. اين بي‌سوادي عمومي در آسيب‌هاي اجتماعي هم تاثير مي‌گذارد؛ وقتي سواد و دانش اجتماع از يك سطحي پايين‌تر باشد به همان ميزان اعتياد و انحراف بالاتر مي‌رود.
حتي در ميان دانشجويان هم اين بي‌علاقگي در مطالعه و فراگيري دانش وجود دارد. نمي‌توان اميدوار بود كه همه دانشجوياني كه از دانشگاه فارغ‌التحصيل مي‌شوند، با سواد بيرون بروند. در سال‌هاي اخير دانشجويان نسبت به پژوهش و كسب دانش نااميد شده‌اند، آنها در اطرافيان خود كساني را مي‌بينند كه بدون تحصيلات و صرف وقت و انرژي به درآمد مالي رسيده‌اند، به همين دليل از صرف زمان خود در مطالعه و پژوهش نااميد مي‌شوند. بي‌علاقگي به مطالعه و فراگيري دانش را در ميان دانشجويان به وضوح مي‌توان ديد.
اساتيد دانشگاه هم وقت زيادي را صرف بالابردن انگيزه سواداندوزي دانشجويان نمي‌گذارند و از اساتيدي كه امروز در يك شهر و فردا در شهري ديگر تدريس مي‌كنند، نمي‌توان انتظار داشت وقت زيادي را صرف پرورش دانشجويان كنند.
پايين ماندن سطح سواد و معلومات مردم در جوامع، آسيب‌هاي فرهنگي و اجتماعي به همراه خواهد داشت. سطح سواد و دانش مردم در رشد و بالندگي فرهنگي جامعه اثر دارد. نمي‌توان از جامعه‌اي كم‌سواد يا بي‌سواد توقع داشت به پيشرفت و شكوفايي كشورش فكر كند. براي تشويق مردم به مطالعه و فراگيري دانش راه‌هاي زيادي وجود دارد. راه‌هايي كه بايد مديران آنها را باز كنند و براي سطح سرانه مطالعه و آگاهي و دانش مردم، برنامه‌ريزي كنند.
٭استاد ادبيات دانشگاه
نرخ پايين سرانه مطالعه
اكبر قنبري٭
رابطه نرخ تيراژ كتاب با سطح سواد،سطح مطالعات مكتوب مردم جامعه پايين آمده است، اين را مي‌توان از روي تيراژ كتاب‌ها متوجه شد.
تيراژ كتاب به نسبت 8 و 9 سال قبل به‌شدت افت كرده و الان روي 1000تا 2000 نسخه قرار دارد. نرخ تيراژ كتاب در هر كشوري سطح مطالعه و سواداندوزي مردم آن جامعه را نشان مي‌دهد. تيراژ كتاب‌ها نشان مي‌دهد مردم به سمت مطالعه كتاب علاقه كمتري نشان مي‌دهند و اين براي فرهنگ يك جامعه مضر است و تبعات نامطلوبي به‌دنبال دارد. جامعه‌اي كه مطالعات فرهنگي نداشته باشد نمي‌تواند در سطح كلان تصميم‌گيري كند. رشد و شكوفايي هر ملتي با مطالعات و سواد آن ملت سنجيده مي‌شود.
نمي‌توان انتظار داشت سطح سواد و مطالعه مردم جامعه پايين باشد اما آن جامعه در سطوح مختلف پيشرفت كند. پيشرفت فرهنگي، علمي و اجتماعي كشور به سواداندوزي و فراگيري دانش آن جامعه بستگي دارد. مردم براي اينكه به سمت مطالعه گرايش پيداكنند نياز به تشويق دارند. مردم براي اينكه بتوانند در زمينه‌هاي مختلف صاحب نظر و انديشه باشند بايد سواد و دانش خود را ارتقا دهند.
امروزه در كشورهاي پيشرفته مردم سطح سواد خود را روزبه‌روز افزايش مي‌دهند كه بتوانند به درستي قدرت تجزيه و تحليل مسائل كلي را داشته باشند. سطح سواد مردم درايجاد انگيزه پيشرفت آن كشور ارتباط مستقيم دارد.
٭ ناشر انتشارات نگاه معاصر