تهران، ميزبان نمايندگان پوتين و اسد است
مشورت با واسطه ايران و امريكا درباره سوريه
گروه ديپلماسي| مثلث ايران، روسيه و سوريه در تهران شكل گرفت. يك روز پس از آنكه وزراي امور خارجه روسيه، عربستان و امريكا در دوحه با هم ديدار كرده و همديگر را در جريان تازه‌ترين موضع‌گيري‌ها خود در خصوص بحران امنيتي و سياسي در دمشق قرار دادند، تهران ميزبان نمايندگان دولت روسيه و سوريه شد تا روند پيدا كردن راه‌حلي جامع براي پايان دادن به بحران در سوريه سرعت پيدا كند. ميخاييل باگدانف، معاون وزير خارجه روسيه و نماينده ويژه پوتين در امور خاورميانه صبح روز سه‌شنبه پيش از وليد معلم، وزير امور خارجه سوريه به تهران رسيد و با حسين اميرعبداللهيان، معاون عربي و آفريقاي وزارت امور خارجه ديدار كرد. ديداري كه محور آن از پيش اعلام شده بود: مهار بحران در سوريه. باگدانف پس از ديدار با اميرعبداللهيان در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالي در خصوص اظهارات رييس‌جمهور تركيه درباره تغيير مواضع روسيه نسبت به سوريه گفت: موضع روسيه چيزي نيست كه تحت شرايط تغيير كند و ما پايبند به توافقات و بيانيه‌ها هستيم كه از جمله آنها بيانيه ژنو و 30 ژوئن است. موضع ما در قبال سوريه تغييري نكرده و معتقديم كه مردم، دولت و اپوزيسيون بايد پشت ميز مذاكره نشسته و براي آينده سوريه تصميم بگيرند كه استقلال‌شان حفظ شود و به گونه‌اي باشد كه منافع همه گروه‌ها و قوميت‌ها حفظ و رعايت شود. باگدانوف با بيان اينكه ديدارهايي با رهبران سوريه و اپوزيسيون داشتيم، افزود: در دوحه با معاذ الخطيب ديداري داشتيم و همينطور با بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي مانند عربستان و تركيه رايزني‌هايي را صورت داديم و امروز به ايران آمدم تا نظرات تهران را بشنويم و ببينيم در اين خصوص چه كاري مي‌توان انجام داد. در همين راستا مقامات سوريه از جمله معاون وزير خارجه اين كشور به مسكو آمدند و ديدارهايي با پوتين داشتند. باگدانوف در پاسخ به سوالي در خصوص ديدارهاي وزراي خارجه امريكا، روسيه و عربستان و تصميماتي كه در اين ديدارها گرفته شده، گفت: ديداري سه‌جانبه درباره سوريه برگزار شد. ما فعاليت‌هاي سياسي را دنبال مي‌كنيم كه اين فعاليت‌ها شامل ديدارهاي مقامات امريكا، روسيه، ايران، عربستان و تركيه مي‌شود تا به سوري‌ها كمك كنيم. معاون وزير خارجه روسيه در پاسخ به سوالي در خصوص سفر لاوروف به ايران نيز گفت: منتظر سفر ظريف به مسكو هستيم. به نظر مي‌رسد كه پس از توافق هسته‌اي انجام گرفته ميان ايران و 1+5 در وين، امريكا وارد فاز همكاري غيرمستقيم و با واسطه‌گري روسيه براي يافتن راهكاري در مسير پايان دادن به بحران در سوريه شده است. ديدار بي‌سابقه وزراي امور خارجه روسيه، عربستان و امريكا در دوحه و حضور نماينده ويژه پوتين در ايران يك روز پس از اين ديدار نشان از شكل‌گيري تلاش‌هاي جديدي براي مديريت بحران در منطقه دارد. هرچند ايران و امريكا به كرات همكاري در خصوص مسائل منطقه‌اي در اين بازه زماني را تكذيب كرده و تاكيد داشته‌اند كه هنوز براي ورود به چنين فازي زودهنگام است اما به نظر مي‌رسد كه با حضور برخي ميانجيگران منطقه‌اي اين همكاري غيرمستقيم در حال شكل‌گيري است.
محمود شوري در گفت‌وگو با «اعتماد»:
غرب مي‌داند حل بحران سوريه بدون نظر مثبت ايران ممكن نيست
در اين رابطه گفت‌وگويي با محمود شوري، تحليلگر مسائل روسيه و مدير گروه مطالعات اوراسياي مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام داشته‌ايم كه در ادامه مي‌آيد:
آيا مواضع كنوني دولت روسيه درمورد بحران سوريه نسبت به سال‌هاي گذشته تغيير كرده است؟
اين ادعا كه مواضع روسيه در برابر بحران سوريه و دولت اين كشور تغيير كرده است را نمي‌توان به صراحت مطرح كرد اما اين را مي‌توان گفت كه مواضع روسيه مشابه سال‌هاي گذشته در اين خصوص نبوده است زيرا در اين مدت، تلاش كرده تا گفت‌وگوهايي با تمامي طرف‌هاي درگير در بحران سوريه و حداقل مخالفان معتدل و ميانه‌رو داشته باشد تا به يك راه‌حل سياسي دست يافت. به عبارت ديگر، رويكرد مسكو در رابطه با بحران سوريه مانند دو سال قبل كه مواضعي صددرصد حمايتي از دولت بشار اسد داشت، نيست، اما اين تغيير رويكرد به معناي تغيير مواضع نيست. رويكرد كنوني دولت روسيه، حل بحران كنوني سوريه از طريق سازوكارهاي سياسي است. روسيه هم‌اينك اين تصور را دارد كه امريكا و ديگر متحدان منطقه‌اي اثرگذار در سوريه در رابطه با اين بحران مانند عربستان تغيير موضع داده‌اند و با گفت‌وگو مي‌توان به مصالحه و راه‌حل ميانه دست يافت و براي همين نيز از مدت‌ها قبل با دعوت مخالفان سوري و رايزني با برخي رهبران كشورهاي مهم منطقه مي‌كوشد به هدفش دست يابد. در روزهاي اخير نيز به حجم كنش‌هاي روسيه در اين رابطه افزوده شده است و آقاي سرگئي لاوروف به دوحه رفت و در نشست وزراي امور خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس به همراه جان كري، وزير امور خارجه امريكا به رايزني پرداختند و حتي نشست سه‌جانبه‌اي ميان وزراي امور خارجه روسيه، امريكا و عربستان تشكيل شد. روز گذشته نيز ميخاييل باگدانف، معاون وزير امور خارجه و نماينده ويژه رييس‌جمهور روسيه به تهران آمد كه به نظر مي‌رسد براي اطلاع‌رساني از رخدادهاي نشست دوحه و انجام رايزني در رابطه با مسائل سوريه است.
يكي از مهم‌ترين مسائل مطرح در نشست دوحه، بحران سوريه بوده است. به چه ميزان روسيه در تعديل مواضع كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس توانسته موثر عمل كند؟
ما از گفت‌وگوهاي نشست دوحه اطلاعي نداريم ولي رويكرد روس‌ها حل و فصل بحران سوريه از طريق راه‌حل ميانه و گفت‌وگوهاي سياسي است. به نظر مي‌رسد در اين راه‌حل ميانه، دولت روسيه حتما بر تداوم دولت بشار اسد تاكيد خواهد كرد ولي در خصوص نحوه مشاركت و حضور ساير نيروهاي معارض و مخالف گفت‌وگو خواهد شد. تصور مسكو مبتني بر اين مساله است كه مواضع كنوني عربستان در رابطه با بحران سوريه را مي‌شود تعديل كرد زيرا از يك سو، روابط دوجانبه عربستان و روسيه بهبود يافته و مناسبات‌شان نيز گسترش يافته است. رياض درگير يمن است و نيازمندي‌اش به مسكو موجب شده تا روسيه اين احساس را داشته باشد كه توانايي در تغيير مواضع عربستان را دارد. با اين وجود، اينكه چه نتايجي از اين رايزني‌ها حاصل مي‌شود و تا چه اندازه نظرات كشورهاي عربي تعديل شده است را بايد صبر كرد و منتظر قرائن و شواهد ماند.
يكي ديگر از طرفين موثر در بحران سوريه، تركيه است. روسيه چه رايزني‌هايي با تركيه داشته است؟
روس‌ها در رابطه با بحران سوريه، گفت‌وگوهاي چهارجانبه‌اي با ايران، اردن، تركيه و عربستان و در نشست دوحه نيز گفت‌وگوي سه‌جانبه با وزراي امريكا و عربستان داشته‌اند. روسيه براي تغيير مواضع آنها تلاش بسياري داشته است اما اينكه اين راه‌حل ميانه در چه زماني به دست مي‌آيد، به نظر نمي‌رسد كه آن در كوتاه‌مدت به دست‌آيد. در بحران سوريه، بازيگراني هستند كه در گفت‌وگوهاي روسيه با آنها حضور ندارند و گروهي مانند داعش رفتار مستقلي دارد و حتي اگر هم از سوي برخي كشورها حمايت شود، اين به معناي آن نيست كه آن كشورها تاثيرگذار در رفتار داعش باشند.
رايزني تهران و مسكو در خصوص بحران سوريه را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
بحران سوريه از جمله مسائل مورد همكاري ايران و روسيه بوده است و در اين مدت سعي كردند تا همكاري‌هاي خوب و بالايي داشته باشند ولي مناسبات منطقه‌اي به‌شدت در حال تغيير است. يكي از مهم‌ترين اتفاقات رخ داده در ماه‌هاي اخير، توافق هسته‌اي ايران و گروه 1+5 است كه پيامدهاي بسياري در مناسبات ايران و كشورهاي منطقه، ايران و روسيه و ايران و غرب خواهد داشت. از سويي، تحولات سوريه نيز بر رفتار مسكو اثرگذار خواهد بود و نحوه رفتار دولت بشار اسد نيز مهم خواهد بود. با اين وجود، همكاري‌ها ايران و روسيه در خصوص سوريه ادامه خواهد يافت و روس‌ها نيز هر رويكرد جديدي را دنبال كند، نظر مساعد و مثبت ايران را نيز سعي مي‌كنند جلب كنند و بعيد به نظر مي‌رسد كه در مواضع‌شان از همديگر فاصله گرفته و همكاري‌شان قطع شود زيرا روس‌ها از ظرفيت ايران در مسائل منطقه‌اي آگاه هستند.
روسيه همواره بر نقش مثبت ايران در منطقه تاكيد داشته است. روسيه به چه ميزان توانسته درباره استفاده از اين ظرفيت رايزني كند؟ به عبارت ديگر، روسيه به چه ميزان امريكا را مجاب كرده تا ظرفيت ايران را مورد شناسايي قرار دهد؟
من با طرح اين مساله موافق نيستم زيرا ظرفيت‌هاي ايران به گونه‌اي است كه همگان، چه در منطقه و چه در خارج از منطقه بر آن اذعان دارند و مي‌دانند كه ايران قدرت تاثيرگذاري بالايي در منطقه دارد ولي نحوه روبه‌رويي و مواجهه با آن متفاوت است؛ برخي آن را مثبت و ثبات‌ساز و برخي منفي و تخريبي توصيف مي‌كنند. با اين وجود، هم روس‌ها و هم كشورهاي غربي به خوبي آگاه هستند كه بحراني در خاورميانه حل نخواهد شد مگر اينكه نظر مثبت ايران نيز جلب شود. تاريخ نشان داده است كه جمهوري اسلامي ايران هم در عراق عملكردي ثبات‌ساز داشته و هم در سوريه از روندي حمايت كرده است كه مبتني بر گفت‌وگوهاي سياسي چندجانبه ميان طرفين درگير بوده است.