شبح ديپلماسي بردرياي سرخ
ترامپ از توافق با حوثي‌ها مي‌گويد اما انصارالله به حمله عليه مواضع اسراييل متعهد است
منابع ديپلماتيك از نقش‌آفريني ايران و عمان در توافق احتمالي ميان امريكا و يمن مي‌گويند
حديث روشني| دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات‌متحده در اقدام شوكه‌كننده ديگري بامداد چهارشنبه اعلام كرد كه واشنگتن حملات هوايي خود عليه حوثي‌ها در يمن را پس از برقراري آتش‌بس با ميانجيگري عمان متوقف خواهد كرد. اين درحالي است كه حوثي‌ها همچنان تاكيد دارند به حملاتشان به مواضع و كشتي‌هاي اسراييل با هدف حمايت از غزه ادامه خواهند داد. در همين راستا ترامپ همچنين مدعي شد: «آنها نمي‌خواهند بجنگند. ما به اين موضوع احترام مي‌گذاريم و بمباران‌ها را متوقف خواهيم كرد، اما مهم‌تر از همه، ما به قول آنها اعتماد خواهيم كرد.» اين اظهارات در شرايطي رسانه‌اي شد كه كاخ سفيد پيش‌تر بيانيه‌اي را به نقل از وزير امور خارجه عمان منتشر كرد كه در آن گفته شده بود دولت او براي برقراري آتش‌بس بين ايالات‌متحده و حوثي‌ها هماهنگ كرده است. همزمان بدر البوسعيدي، وزير امور خارجه عمان با تاييد اين بيانيه در پستي در شبكه اجتماعي ايكس (توييتر) نوشت: «در آينده، هيچ‌يك از طرفين يكديگر را هدف قرار نخواهند داد، از‌جمله كشتي‌هاي امريكايي، در درياي سرخ و تنگه باب‌المندب مورد حمله قرار نمي‌گيرند، طبيعتا اين موضوع آزادي ناوبري و جريان روان حمل و نقل تجاري بين‌المللي را تضمين مي‌كند.» در همين حال بلومبرگ در گزارشي اختصاصي به نقل از مقام بلندپايه حوثي‌ها مدعي شد صنعا از تاييد رسمي چنين توافقي خودداري كرده است. به گزارش اين نشريه، محمد البخيتي، عضو شوراي سياسي حوثي‌ها در گفت‌وگويي اعلام كرد كه اين گروه آماده است حملات به كشتي‌هاي نظامي امريكا را متوقف كند، به شرط آنكه دولت ترامپ نيز حملات خود را متوقف كند، اما بدون شك حوثي‌ها عمليات خود در حمايت از غزه را ادامه خواهند داد. گفتني است حملات حوثي‌ها به كشتي‌هاي تجاري در درياي سرخ پس از آغاز عمليات نظامي اسراييل عليه حماس در نوار غزه آغاز شد و اين مسير حياتي كشتيراني را با بحران روبه‌رو كرد.
توافق تدريجي در سايه تنش‌هاي دريايي
با اين همه اين توافق ادعايي مورد تاييد دونالد ترامپ در شرايطي صورت گرفته كه پيش‌تر و در پي حمله روز يكشنبه حوثي‌ها به فرودگاه اصلي اسراييل، پروازها در بن گورين به حالت تعليق درآمد و اسراييل نيز در واكنش، فرودگاه صنعا، پايتخت يمن، را هدف قرار داد. محمد البخيتي بعد از حمله مرگبار تل‌آويو، وعده داد كه روز سه‌شنبه حمله‌اي تلافي‌جويانه عليه اسراييل انجام خواهد شد. حال نيز گروهي از ناظران با اشاره به چنين توافقي بر اين باورند چنين توافقي در فرآيندي تدريجي و نه به يك‌باره ميان ايالات‌متحده و جنبش انصارالله به دست آمده تا خصومت‌ها را در درياي سرخ و تنگه باب‌المندب متوقف كند، چراكه مي‌تواند موجب كاهش چشمگير تنش‌هايي شود كه به شكل قابل‌ملاحظه‌اي در درياي سرخ بحران ايجاد شده بود. اين توافق كه پيش از سفر دونالد ترامپ، به عربستان‌سعودي رسانه‌اي شد، توسط عمان ميانجيگري شده و به گفته يك منبع ديپلماتيك منطقه‌اي و يك مقام ايراني كه نخواست نامش فاش شود، تهران نيز نقش مثبت و سازنده‌اي را در اين فرآيند ايفا كرده است. در همين راستا امواج مديا به نقل از مقام ايراني مدعي شد: تهران با فشار آوردن به حوثي‌ها براي تمركز خصومت‌هاي خود به دور از مسيرهاي دريايي سعي كرده نقشي تسهيلگر در چنين توافقي ايفا نمايد. به ادعاي ناظران البته اين مساله با منافع كلي ايران در كاهش فشار بر متحدان منطقه‌اي خود و همچنين پيشبرد چشم‌اندازهاي تعامل مجدد با ايالات‌متحده هم‌راستاست.
فرصت‌سازي ديپلماتيك؟
امواج ميديا در ادامه گزارش ادعايي‌اش همچنين با انتشار يادداشتي به ارزيابي جزييات احتمالي توافق احتمالي ترامپ و حوثي‌ها پرداخته است. به گزارش اين وبگاه در مركز اين توافق، يك مبادله قراردادي نهفته است كه انصارالله چند هفته پيش آن را مطرح كرده بود؛ بدين شرح كه گروه يمني حملات به كشتي‌هاي تجاري را متوقف خواهد كرد و ايالات‌متحده نيز حملات هوايي خود به يمن را متوقف خواهد ساخت. به باور برخي تحليلگران اگرچه به نظر مي‌رسد اين توافق يك معامله متقابل است، اما پيامدهاي ژئوپليتيكي گسترده‌اي به دنبال خواهد داشت، به گونه‌اي كه نه تنها خطر تشديد بحران در يك كريدور دريايي حساس را كاهش مي‌دهد، بلكه ممكن است منجر به تسريع و تقويت فرآيند ديپلماسي هسته‌اي ميان تهران و واشنگتن شود. با اين همه جان آلترمن، مدير برنامه خاورميانه در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي، در اين باره گفت: به نظر من هنوز خيلي زود است كه بخواهيم بنر «ماموريت انجام شد» را بالا ببريم؛ بايد همچنان با احتياط و ترديد به اين مساله نگاه كرد.در هر حال سوالي كه اكنون پيش روي ناظران قرار دارد اين است كه اين توافق به معناي ايجاد شكاف عميق‌تري بين اسراييل و ايالات‌متحده خواهد بود يا خير؟ برخي ناظران بر اين باورند كه عدم اطلاع تل‌آويو از چنين رويدادي ممكن است نشانه‌اي از انحراف سياست‌هاي واشنگتن در قبال اين رژيم باشد، به ويژه درحالي كه حوثي‌ها همچنان به هدف‌گيري اراضي اسراييل ادامه مي‌دهند. اما برخي ديگر بر اين عقيده‌اند كه واشنگتن در يك حركت حساب‌شده در يك جبهه در حال كاهش تنش‌ها است، درحالي كه همچنان تعهد قوي خود به امنيت اسراييل را حفظ مي‌كند، چراكه به واقع، رييس‌جمهور ايالات‌متحده تاريخچه‌اي از هماهنگي استراتژيك با اسراييل دارد؛ حتي زماني كه اين بازيگر را به طرق مختلفي غافلگير مي‌كند.
آتش‌بس در يمن؛ گامي به سوي توافق جامع هسته‌اي؟
بنابر آنچه در رسانه‌ها آمده است معمار توافق ايالات‌متحده با حوثي‌ها، استيو ويتكاف، فرستاده ويژه ترامپ به خاورميانه است. ويتكاف از طريق عماني‌ها با انصارالله در تماس بوده است. ويتكاف همچنين در ماه گذشته سه دور از مذاكرات غيرمستقيم با عباس عراقچي، وزير امور خارجه كشورمان را رهبري كرده و احتمالا به زودي براي برگزاري دور چهارم اين مذاكرات به مسقط بازگردد. حال نيز گروهي از تحليلگران مدعي‌اند اين ديپلماسي دوگانه كه در مسقط انجام شده مجددا ارزش عمان را به عنوان يك واسطه بي‌صدا و مورد اعتماد كشورهاي عربي خليج‌فارس تاييد مي‌كند. حال نيز اين گمانه‌زني تقويت شده است كه اين آتش‌بس ممكن است پيش‌درآمدي براي مذاكرات جامع‌تر بين تهران و واشنگتن باشدآن هم در شرايطي كه ايران تاكيد مي‌كند كه تنها در مورد آينده برنامه هسته‌اي خود مذاكره خواهد كرد. از طرفي براي ايران، حمايت از كاهش تنش‌هاي دريايي با چندين هدف استراتژيك هماهنگ است، آن‌هم در شرايطي كه تهران همچنان تحت تحريم‌هاي ايالات‌متحده قرار دارد و تثبيت وضعيت در درياي سرخ مي‌تواند فضايي ديپلماتيك براي تنفس فراهم كند. اين موضوع به‌ويژه در پي اقداماتي چون سفر تاريخي خالد بن سعود وزير دفاع سعودي، به تهران قابل ارزيابي است، تحولي مهم كه ممكن است ديگر بازيگران عرب خليج‌فارس را به سمت تعامل محتاطانه با ايران سوق دهد، به ويژه در پيش‌بيني توافقي بزرگ‌تر ميان ايران و ايالات‌متحده. در ادامه اين گزارش آمده است كه از زاويه‌اي ديگر مزاياي آتش‌بس يمن تنها محدود به طرف‌هاي درگيري نيست. در اين ميان مصر نيز كه در ۱۸ ماه گذشته شاهد كاهش قابل‌توجهي در درآمدهاي كانال سوئز بوده است، انتظار مي‌رود بعد از توقف درگيري‌ها در درياي سرخ، ميلياردها دلار درآمد بيشتر از اين مسير ترانزيتي كسب كند. همزمان ديگر كشورهاي عربي خليج‌فارس كه در پروژه‌هاي دريايي سرمايه‌گذاري كرده‌اند، همچنين چين و شركاي تجاري اروپايي در موقعيتي قرار دارند كه از اين تحولات بهره‌مند شوند.
آرامش شكننده در درياي سرخ!
با اين حال، همچنان ابهاماتي در مورد اين توافق باقي است. محمد علي الحوثي، عضو شوراي سياسي عالي انصارالله، تاييد كرد كه حملات به اهداف امريكايي متوقف شده است، اما چنين توافقي بايد ارزيابي شود. با اين همه به باور ناظران به نظر مي‌رسد انصارالله تنها چند روز پيش از اين توافق، يعني در تاريخ ۴ مه، شروع به اعمال محاصره هوايي بر اسراييل كرده است. اين نشان مي‌دهد كه اين گروه قصد دارد حملات دريايي خود را متوقف كند، اما نمي‌خواهد به عنوان گروهي كه از حمايت از مساله فلسطين دست برداشته ديده شود. يحيي سريع، سخنگوي نظامي حوثي‌ها تنها چند ساعت پس از اينكه يك موشك بالستيك شليك شده از يمن به نزديكي بزرگ‌ترين فرودگاه اسراييل اصابت كرد، گفت: ما محاصره را با هدف قرار دادن مكرر فرودگاه‌هاي اسراييلي، به ويژه فرودگاه بين‌المللي بن گوريون نزديك تل‌آويو، اعمال خواهيم كرد. به اعاي برخي تحليلگران منطقه اين حركت تعادلي يعني تصميم انصارالله براي متوقف كردن عمليات‌هايي كه ممكن است باعث واكنش مستقيم ايالات‌متحده شود، در عين حال كه همچنان فشار نمادين بر اسراييل ادامه مي‌دهند، نشان‌دهنده تغييرات در محاسبات نظامي اين گروه است. از نگاهي ديگر اما آتش‌بس به شخص ترامپ اين فرصت را مي‌دهد كه اين اقدام را به عنوان يك دستاورد ديپلماتيك به ويژه پيش از اولين سفر خارجي‌اش پس از بازگشت به كاخ سفيد، برجسته كند. اين پيروزي شامل كاهش حضور نظامي ايالات‌متحده در يمن، كاهش تنش‌ها در درياي سرخ و بهبود شرايط حمل و نقل تجاري مي‌شود. اما واكنش اسراييل و پيامدهاي بلندمدت اين توافق هنوز مشخص نيست و بايد در آينده ديد كه چگونه خواهد بود. نتانياهو كه خود نيز همواره تحت فشارهاي نظامي و سياسي زيادي از‌سوي راست افراطي قرار دارد، ممكن است اين حركت را به عنوان نشانه‌اي از احتياط امريكايي‌ها نه بي‌توجهي‌شان تفسير كند اما گروهي از ناظران نگاه متفاوتي دارند. آميت سگال، تحليلگر سياسي اسراييلي، پس از اين توافق گفت: «موضع‌گيري ترامپ مبني بر توقف حملات ايالات‌متحده به حوثي‌ها، پيام واضحي به منطقه ارسال مي‌كند. اين پيام به اين صورت است كه اگر كشورهاي منطقه بخواهند به اسراييل حمله كنند، امريكا هيچ واكنشي نشان نخواهد داد، ولي بايد از درگيري با ايالات‌متحده خودداري كنند. اگر اين جمله را از ديدگاه يك ايراني تفسير كنيم، احتمالا به عنوان نشانه‌اي از عدم تمايل امريكا به درگير شدن در جنگ‌هاي بيشتر در منطقه و ترجيح دادن آرامش در روابط با ايران و هم‌پيمانانش، تلقي مي‌شود.» گروهي بر اين باورند كه ترامپ ممكن است در يك جبهه تنش‌زدايي كرده تا فضا براي جبهه‌هاي ديگر هموار شود با اين حال، حملات ادامه‌دار حوثي‌ها به اسراييل ممكن است به نتانياهو اين پيام را بدهد كه ديپلماسي ايالات‌متحده با متحدان ايران براي محدود كردن فشار آنها عليه اسراييل طراحي نشده است، بلكه براي جلوگيري از كشيده شدن ايالات‌متحده به يك درگيري چندجبهه‌اي ترسيم گشته است. به ادعاي گروهي از تحليلگران در هر صورت آنچه مشخص است اين است كه ميانجيگري بي‌صدا و عماني گزاره‌اي را آشكار كرده و آن اينكه ديپلماسي رسمي در فضاي عمومي غالبا با شكست مواجه خواهد شد. مسقط نيز با حمايت از طرف‌هاي تهران و واشنگتن، ارزش پايدار خود را به عنوان يك تثبيت‌كننده منطقه‌اي و ميانجي ديپلماتيك نشان داده است. اينكه آيا توافق كنوني به يك دستاورد ديپلماتيك گسترده‌تر تبديل مي‌شود يا در ميان تحولات ميدان جنگ شكست مي‌خورد هنوز نامعلوم است. حوثي‌ها ممكن است در آينده دوباره كشتي‌ها را هدف قرار دهند، اما ظاهرا اكنون، درياي سرخ آرام‌تر است، كانال‌هاي ارتباطي باز هستند و يك تعادل ظريف ممكن است برقرار باشد حتي اگر به صورت موقتي باشد.