پيام رهبر انقلاب اسلامي به همايش يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزه علميه قم
الزامات حوزه «پيشرو و سرآمد»
مهمترین وظیفه حوزه، بلاغ مبین وزمینه‌سازی برای تمدن نوین اسلامی است
حضرت آيت‌الله خامنه‌اي رهبر انقلاب اسلامي در پيامي به همايش «يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزه علميه قم»، ضمن تبيين عناصر و كاركردهاي گوناگون حوزه به بيان الزامات تحقق يك «حوزه پيشرو و سرآمد» كه نوآور، بالنده، به‌روز، پاسخگوي مسائل نوپديد، مهذّب، داراي روحيه پيشرفت و مجاهدت و هويت انقلابي و همچنين مستعد براي طراحي نظامات اداره جامعه است، پرداختند و تاكيد كردند: مهم‌ترين وظيفه حوزه «بلاغ مبين» است كه از برترين مصاديق آن ترسيم خطوط اصلي و فرعي تمدّن نوين اسلامي و تبيين و ترويج و فرهنگسازي آن در جامعه است. رهبر انقلاب اسلامي در ابتداي پيام خود به بيان تاريخچه شكل‌گيري حوزه مبارك قم در ميانه حوادث بزرگ و سهمگينِ طليعه قرن چهاردهم هجري شمسي و نقش آيت‌الله حاج شيخ عبدالكريم حائري در بنيان‌گذاري و ماندگاري و رشد حوزه پرداختند و افزودند: يكي از افتخارات حوزه علميه قم اين است كه از آن خورشيدي چون حضرت روح‌اللّه سر برآورد و اين حوزه در كمتر از شش دهه، قدرت معنوي و وجهه مردمي خود را به آنجا رساند كه توانست رژيم خائن و فاسد و فاسق پادشاهي را به دست مردم ريشه‌كن كند و پس از قرن‌ها، اسلام را در جايگاه حاكميت سياسي كشور بنشاند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با تأكيد بر اينكه حوزه علميه فقط يك موسسه تدريس و درس‌خواني نيست بلكه مجموعه‌اي از علم و تربيت و كاركردهاي اجتماعي و سياسي است به تبيين سرفصل‌هايي پرداختند كه مي‌تواند حوزه را به معني واقعي «پيشرو و سرآمد» كند. ايشان در تبيين اولين سرفصل، حوزه قم را مركزي با سرمايه سترگ علمي شيعه دانستند كه محصول انديشه‌ورزي و پژوهشگري هزاران عالِم ديني در دانش‌هايي همچون فقه و كلام و فلسفه و تفسير و حديث، در طول هزار سال است.
رهبر انقلاب با اشاره به پديده‌هاي پيچيده و پُرتعداد در زندگي انسان‌ها و سوال‌هاي بي‌سابقه‌اي كه فقه معاصر بايد آماده پاسخ به آنها باشد، خاطرنشان كردند: امروز با تشكيل نظام سياسي اسلام، سوال اصلي، چگونگي نگاه كلان شارع به ابعاد فردي و اجتماعي زندگي بشر و پايه‌هاي اصولي آن است و فتواي فقيه در هر مساله بايد نشان‌دهنده بخشي از اين نگاه كلان باشد. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي يكي از وظايف مهم حوزه علميه را به عنوان يك مركز علمي ارزشمند و داراي پشتوانه علمي هزارساله، پاسخگويي به مسائل مربوط به حكمراني اسلامي و نحوه اداره جامعه دانستند و افزودند: مسائلي همچون روابط دولت با مردم و با دولت‌ها و ملت‌هاي ديگر، موضوع نفي سبيل ، نظام اقتصادي و پايه‌هاي اصولي نظام اسلامي، منشأ حاكميت از نظر اسلام، نقش مردم در آن و موضع‌گيري در قضاياي مهم و در مقابل نظام سلطه، مفهوم و محتواي عدالت، و ده‌ها موضوع اساسي و بعضاً حياتي ديگر، از جمله مسائلي هستند كه بايد براي آنها پاسخ فقهي وجود داشته باشد.
ايشان در تبيين دومين سرفصل از حوزه «پيشرو و سرآمد» با تأكيد بر اينكه حوزه نهادي برونگرا است كه خروجي آن در همه سطوح، در خدمت فكر و فرهنگ جامعه و انسان‌ها است، مهم‌ترين وظيفه حوزه را «بلاغ مبين» دانستند و خاطرنشان كردند: لازمه انجام اين وظيفه تربيت نيروي مهذّب و كارآمد است.
رهبر انقلاب اسلامي دامنه بلاغ مبين را گستره‌اي عظيم از معارف والاي توحيدي تا وظايف شخصي شرعي و از تبيين نظام اسلامي و شاكله و وظايف آن تا سبك زندگي و محيط زيست و حمايت از طبيعت و عرصه‌ها و زواياي ديگر حيات بشري دانستند و با تأكيد بر اينكه يكي از اشكالات حوزه عدم تناسب ميان آورده‌هاي تبليغي آن با واقعيت‌هاي فكري و فرهنگي در ميان مردم به ويژه جوانان است، خاطرنشان كردند: صدها مقاله و مجله و گفتارهاي مجلسي و تلويزيوني و امثال آن در حوزه، در برابر سيل القائات مغالطه‌آميز، نمي‌تواند وظيفه «بلاغ مبين» را چنان‌كه نياز و شايسته است، به انجام رساند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي انجام صحيح وظيفه «بلاغ مبين» در حوزه را نيازمند دو عنصر كليدي «تعليم» و «تهذيب» دانستند و افزودند: رساندن پيامي كه به‌روز و پُركننده خلأ و برآورنده هدف دين باشد، حتماً نيازمند آموزش و فراگيري است و بايد روش‌هاي اقناع قوي، آشنايي با شيوه گفت‌وگو، آگاهي از نوع تعامل با افكار عمومي و فضاي رسانه‌اي و مجازي، انضباط در مواجهه با عنصر مخالف، به طلبه آموزش داده و با تمرين و ممارست، او آماده ورود به اين ميدان شود.
ايشان با تأكيد بر اينكه موضع ايجابي و حتّي تهاجمي در كار تبليغ مهم‌تر از موضع دفاعي است، افزودند: براي برآورده شدن اين هدف، حوزه بايد «مجاهد فرهنگي» تربيت كند و در كنار تربيت چنين نيروهايي، بايد تربيت نيرو جهت وظايف خاص در نظام و اداره كشور و نيز سامان دادن به درون حوزه علميه نيز مورد توجه قرار گيرد.
رهبر انقلاب شناخت و حفظ و تقويت «هويت جهادي» حوزه را سومين سرفصل «حوزه سرآمد و پيشرو» برشمردند و با اشاره به پيام پرمحتوا و تكان‌دهنده امام خميني (ره) به روحانيت در اواخر سال ۱۳۶۷، افزودند: امام راحل در آن پيام، علما را پيش‌گام در ميدان جهاد و حمايت از ميهن و حمايت از مظلومان معرفي و در عين حال نگراني خود را از اينكه جريان تحجر و تقدس‌نمايي، حوزه علميه را دچار وسوسه جدايي دين از سياست و فعاليت‌هاي اجتماعي كند و راه درست پيشرفت را مسدود سازد، اعلام كردند. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، اين دغدغه امام بزرگوار را ناشي از جريان خطرناكي دانستند كه دخالت حوزه در مسائل اساسي مردم و ورود در فعاليت‌هاي اجتماعي و سياسي و مبارزه آن با ظلم و فساد را منافي با قدسيت دين مي‌داند و روحانيت را به صلحِ كل بودن و دوري كردن از مخاطرات ورود در سياست سفارش مي‌كند.
ايشان در اين خصوص تأكيد كردند: قدسيت دين بيش از همه‌جا در ميدان‌هاي جهاد فكري و سياسي و نظامي بُروز مي‌كند و با فداكاري و جهادِ حاملانِ معارف دين و نثار خون پاك آنان تثبيت مي‌شود، بنابراين حوزه علميه براي حفاظت از اعتبار معنوي و وفاداري به فلسفه وجودي‌اش هرگز نبايد از مردم و جامعه و مسائل اساسي آن جدا شود و جهاد را در همه گونه‌هايش در هنگام نياز، وظيفه قطعي خود بداند. رهبر انقلاب مشاركت در توليد و تبيين نظامات اداره جامعه را چهارمين سرفصل از «حوزه پيشرو و سرآمد» برشمردند و خاطرنشان كردند: اين خلأ را حوزه بايد پُر كند و اين در شمار وظايف حتمي حوزه علميه است و امروز نمي‌توان فقاهت را همچون ناآگاهان، غرق شدن در احكام فردي و عبادي دانست زيرا «فقهِ امّت‌ساز»، محدود به احكام عبادي و وظايف فردي نيست. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي آشنايي حوزه با يافته‌هاي روز جهان و همچنين همكاري با دانشگاه را از ضروريات طراحي و تنظيم نظامات اجتماعي برشمردند.
ايشان، پنجمين سرفصل «حوزه پيشرو و سرآمد» را نوآوري‌هاي تمدني در چارچوب پيام جهاني اسلام دانستند و تاكيد كردند: برجسته‌ترين انتظار از حوزه علميه زمينه‌سازي براي «استقرار تمدن اسلامي» است، تمدني كه در آن، علم و فناوري و منابع انساني و منابع طبيعي و همه توانايي‌ها و همه پيشرفت‌هاي بشري و حكومت و سياست و نيروي نظامي و هر آنچه در اختيار بشر است، در خدمت عدالت اجتماعي و رفاه عمومي و كاستن از فواصل طبقاتي و افزودن بر پرورش معنوي و ارتقاء علمي و شناخت روزافزون طبيعت و استحكام ايمان به كار مي‌رود.
رهبر انقلاب، تمدن اسلامي را نقطه مقابل تمدن كج‌نهادِ مادي كنوني خواندند و تأكيد كردند: اين تمدنِ باطل بر اساس سنت حتمي آفرينش رفتني است و وظيفه ما كمك به ابطال اين باطل و تدارك تمدن جايگزين در نظر و عمل است و حوزه علميه در اين بخش وظيفه‌اي خطير بر دوش دارد كه در درجه اول، ترسيم خطوط اصلي و فرعي تمدن نوين اسلامي و سپس تبيين و ترويج و فرهنگسازي آن در جامعه است و اين از جمله برترين مصاديق «بلاغ مبين» است. حضرت آيت‌الله خامنه‌اي با تاكيد بر توجه به دو عنصر زمان و مكان در اجتهاد و مراقبت از اينكه نوفهمي تبديل به ناخالص‌سازي شريعت نشود، درباره شرايط امروز حوزه علميه قم خاطرنشان كردند: حضور هزاران مدرس و مولف و محقق و نويسنده و گوينده و متفكر در معارف اسلامي و انتشار مجلات علمي و تحقيقي و نگارش مقالات تخصصي و عمومي، تعداد بالاي طلاب و فضلاي صاحب فكر، حضور فعال در همه ميدان‌هاي انقلاب و حتي در ميدان نظامي، گشودن راه به عرصه تبليغات جهاني و تربيت هزاران طالب علم از ملت‌هاي گوناگون، توجه فقهاي تازه‌نفس به مباحث مبتلا‌به معاصر، اقبال فضلاي جوان به دقت در نكات معرفتي متون معتبر اسلامي به ويژه كلام‌اللّه مجيد و ابتكار مهمِ تشكيل حوزه‌هاي علميه بانوان، همه نشان مي‌دهد حوزه قم مجموعه‌اي زنده و پويا است. ايشان بخش پاياني پيام خود را به توصيه‌هايي براي تحقق حوزه «پيشرو و سرآمد» اختصاص دادند. از جمله توصيه‌هايي كه رهبر انقلاب در اين بخش به آنها اشاره كردند، عبارتند از:
«لزوم به روز بودن حوزه»، «اهميت دادن به تربيت نيرو در همه بخش‌ها»، «افزايش رابطه حوزويان با مردم»، «مقابله مدبرانه مديران حوزه با القائات مغرضانه‌اي كه طلاب جوان را از آينده نااميد مي‌كند»، «نگاه همراه با خوش‌بيني به نسل جوان و تعامل با آنها»، «تدوين دروس حوزه بر مبناي فقه روشن‌بين و پاسخگو و به‌روز همراه با فلسفه روشن و داراي امتداد اجتماعي و دانش كلام رسا و استوار و داراي قدرت اقناع» و «تقويت روحيه زهد، تقوا، قناعت، استغناء از غير خدا، توكل، پيشرفت و آمادگي براي مجاهدت».
۵۰ نكته اساسي در پيام مقام معظم رهبري براي حوزه‌هاي علميه
مدير حوزه‌هاي علميه كشور با اشاره به اينكه پنج ماموريت بيان شده در پيام مقام معظم رهبري رسالت جديد حوزه‌هاي علميه است، گفت: بيش از ۵۰ نكته اساسي و كليدي در اين محورهاي پنج‌گانه و اصلي توسط مقام معظم رهبري بيان شده است.
آيت‌الله عليرضا اعرافي ظهر ديروز در نشست كميسيون علمي تبليغ در سده اخير حوزه علميه قم كه در حاشيه همايش بين‌المللي يكصدمين سالگشت بازتأسيس حوزه علميه قم در سالن همايش‌هاي مدرسه علميه امام كاظم (ع) برگزار شد، گفت: حوزه علميه قم قبل از قرن چهاردهم 6 مرحله را گذارنده و پس از قرن چهاردهم نيز 6 مرحله را داشته است. وي افزود: همايش يكصدمين سالگشت حوزه علميه قم هفتمين مرحله حوزه علميه قم است و پيام مقام معظم رهبري به اين همايش نيز راهبرد حوزه‌هاي علميه كشور و حوزه علميه قم است. مدير حوزه‌هاي علميه كشور با اشاره به اينكه پنج ماموريت بيان شده در پيام مقام معظم رهبري رسالت جديد حوزه‌هاي علميه است، مطرح كرد: بيش از 50 نكته اساسي و كليدي در اين محورهاي پنج‌گانه و اصلي توسط مقام معظم رهبري بيان شده است. وي با بيان اينكه يكي از اين محورهاي مهم و اساسي، تبليغ است، عنوان كرد: تبليغ بدون آشنايي با فضاي فكر و فرهنگ جامعه معاصر ميسر نيست و ما تا زماني كه فكر جوانان را نخوانيم، نسخه‌هاي ما كارگر نخواهد شد. آيت‌الله اعرافي با اشاره به اينكه محتواي قابل استناد و دقيق از ديگر ملزومات تبليغ است، خاطرنشان كرد: مقام معظم رهبري به كسب مهارت‌هاي لازم، فراتر از آنچه كه گذشته بوده است، استفاده از فناوري، نقد غرب، رصد شرايط، بسته‌هاي جذاب، موضع ايجابي، موضع فعال و تهاجمي، دفاع فلسفي و عميق، مجاهدت فرهنگي، تهذيب نفس مبلغ، جهاني ديدن بشر امروز و شناخت جوان امروز در موضوع تبليغ تاكيد داشته‌اند. وي با بيان اينكه همه بايد حس تبليغ و تبيين داشته باشيم، تصريح كرد: براي تحقق اين اهداف بزرگ نيازمند تعهد و همبستگي هستيم.