درِ باغ سبزِ 3 هزار میلیارد دلاری
حمید میرزاده
در پی سفر اخیر دونالد ترامپ به منطقه خلیج‌فارس، سه کشور عربستان، امارات و قطر مجموعا تعهداتی بالغ بر 3 هزار میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در امریکا اعلام کردند. هر چند این ارقام در ظاهر چشمگیرند، اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که تحقق چنین وعده‌هایی هم از نظر امنیتی و هم اقتصادی در شرایط فعلی منطقه دور از واقعیت است. تامین این حجم از سرمایه‌گذاری، مستلزم ثبات پایدار در منطقه و راه‌اندازی سازوکارهای مالی پیچیده است؛ در حالی که فضای امنیتی لازم در خاورمیانه، با تشدید درگیری‌ها در غزه، سوریه، لبنان و یمن که ناشی از عملکرد ایالات متحده، اسرايیل و برخی کشورهای منطقه‌ای هم‌پیمان امریکاست، فراهم نیست. از منظر اقتصادی نیز تامین چنین حجم عظیمی از منابع مالی با توجه به کاهش قیمت نفت و محدودیت‌های بودجه‌ای، به‌ویژه در شرایطی که این کشورها درگیر پروژه‌های توسعه‌ای گسترده داخلی هستند، واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، این سرمایه‌گذاری‌ها را با هدف «ایجاد اشتغال برای دو میلیون امریکایی و کسب رضایت خداوند و اجر اخروی» توجیه کرده است؛ اما بدون پشتوانه درآمدی مشخص، تحقق چنین وعده‌هایی در بازه زمانی چهار ساله، عملا ناممکن خواهد بود. در حال حاضر، برآورد می‌شود که عربستان برای اجرای ۱۷ پروژه کلان تا سال ۲۰۳۰، به حدود 16/9 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. تنها برای پروژه نئوم تا سقف 8/8 تریلیون دلار برآورد هزینه شده است. قطر نیز برای ۱۰ پروژه کلان خود تا سال ۲۰۳۰، نزدیک به ۲۰۰ میلیارد دلار منابع مالی نیاز دارد. امارات متحده عربی نیز برای پنج پروژه کلان در چشم‌انداز ۲۰۳۰ تا ۲۰۳۵، دست‌کم ۶۵۹ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری پیش‌بینی کرده است. با توجه به این آمار، سه کشور یاد شده باید در کنار اجرای پروژه‌هایی به ارزش بیش از 10 هزارمیلیارد دلار در داخل خاک خود، منابعی معادل تقریبا دو سال تولید ناخالص داخلی خود را نیز صرف سرمایه‌گذاری در ایالات متحده امریکا کنند..
امری که از نظر ساختار اقتصادی آنها، حتی روی کاغذ قابل پذیرش نیست به قول شاعر: « از حجم این سروده (بخوانید پروژه)، ورق ناله می‌کند... » به نظر می‌رسد آنچه در عمل رخ داده، بیش از آنکه بیانگر اراده‌ای برای اجرای واقعی پروژه‌ها باشد، نوعی «نمایش سیاسی» با اهداف تبلیغاتی است. کشورهای عربی میزبان، با شناخت از شخصیت و نیازهای رسانه‌ای دونالد ترامپ، تلاش کرده‌اند با استقبال پرهزینه و سخاوتمندانه، فضا را برای بهره‌برداری تبلیغاتی مهمان خود فراهم کنند. اگرچه از اجاق این پروژه‌ها، آبی برای اقتصاد امریکا گرم نخواهد شد، اما دست‌کم خوش خیالی و توهم توفیق و احساس پیروزی، فعلا برای مهمان سودمندتر از واقعیت‌های اجرایی آینده است.
استاد دانشگاه