باب گفت‌وگو همچنان باز است
محمد جواد حق‌شناس
معتقدم صحبت‌هاي امروز (سه‌شنبه) رهبري به نوعي پاسخ مناسبي است به سخناني كه ترامپ در سفر به حوزه كشورهاي عربي خليج فارس داشت. در واقع ترامپ در اين سفر به عربستان، امارات و قطر به گونه‌اي سخن گفت كه حريم ديپلماسي و گفت‌وگو شكسته شد. اين صحبت‌ها خارج از عرف ديپلماتيك بود و به مسائل و مباحثي اشاره شد كه لازم بود پاسخ مناسبي به آن داده شود. وقتي راس هرم سياسي يك كشور آن هم در حد و اندازه رييس‌جمهور امريكا درباره ايران صحبت مي‌كند، انتظار مي‌رود كه او متوجه صحبت‌هايش باشد و خارج از قاعده سخن نگويد. به خصوص اينكه ترامپ قبل از سفر به منطقه در اظهاراتي عجيب، جنگ رواني را از قبل آغاز و درباره نام خليج هميشگي فارس، مباحثي را مطرح كرد كه ايرانيان را برآشفت. طبيعي بود كه مردم ايران داخل و خارج كشور در سطح نخبگان و عموم ايرانيان پاسخ‌هاي درخوري به ترامپ بدهند. پس از اين برخوردها بود كه ترامپ متوجه شد مسيري كه انتخاب كرده درست نيست. ترامپ همچنين در بخشي از صحبت‌هايش پا را از حريم رفتارهاي ديپلماتيك بيرون گذاشت و درباره مشكلات ايران اظهاراتي را مطرح كرد و مقايسه‌هايي صورت داد. ترامپ اما انگار فراموش كرده كه يكي از دلايل اصلي بروز مشكلات ايران رفتارهاي غلط، اشتباه و ظالمانه‌اي است كه توسط دولت امريكا و شخص او در دور اول حضورش در كاخ سفيد عليه ايران اعمال شده است. تحريم‌هايي كه آثار مخرب آن متوجه همه ايرانيان شده است. مردم ايران هرچند ممكن است انتقاداتي به نحوه سياست‌گذاري‌ها و تصميم‌سازي‌هاي كشور داشته باشند اما همواره به دنبال رفع مشكلات و عبور از اين گذرگاه‌هاي سخت و پيچ‌هاي خطرناك هستند. در دور جديد فعاليت‌هاي ترامپ به عنوان رييس‌جمهور زماني كه ترامپ از علاقه‌اش به گفت‌وگو و مذاكره گفت، ايران هم با پادرمياني كشور عمان مذاكرات غير مستقيم را پذيرفت. 4دور مذاكره انجام شد و مطالبات طرفين مطرح شدند.
اما انتظار نمي‌رفت، دوباره صحبت‌هايي از سوي ترامپ مطرح شود كه اساس گفت‌وگوها را به مخاطره بيفكند. اين رويكرد ناشي از يك منطق رفتاري معقول نيست و متاسفانه نشان مي‌دهد ترامپ رفتارهاي با ثباتي ندارد. بيانات امروز رهبري پاسخي بود به برخي هتاكي‌ها و توهين‌هايي که از سوي ترامپ متوجه ايران و ايراني شده بود. در لايه‌هاي عميق‌تر صحبت‌هاي رهبري اما هرگز نشانه‌اي از زير سوال رفتن اصل مذاكره نمايان نبود. رهبري اشاره كردند كه مذاكرات غير مستقيم حتي در دوران دولت مرحوم رييسي ادامه داشته، همانطور كه در دولت‌هاي قبل از آن هم اين گفت‌وگوها تداوم داشته است. ايران و امريكا در خصوص موضوعاتي چون عراق و مبارزه با طالبان و... نه تنها مذاكره بلكه همكاري‌هاي نزديكي هم داشته است. به نظر مي‌رسد اين روند كه در دوران دولت مرحوم رييسي با محوريت وزير خارجه وقت ايشان پيگيري مي‌شد، امروز هم در همان مسير در راستاي تحقق منافع ملي دنبال شود. تا به امروز 4دور مذاكره در مسير پاسخگويي به مطالبات ايرانيان، مردم منطقه و فضاي بين‌المللي انجام شده است. شاهد بوديم كه در يك مرحله با درخواست و مداخله چين، روابط ايران و عربستان به شرايط عادي بازگشت. امروز هم جهان غرب، هم جهان شرق، هم ملت‌هاي منطقه و البته عموم ايرانيان خواستار دوري از تنش و تداوم مذاكرات ايران و امريكا شده‌اند. اما اين يك روي سكه است، هيچ فرد ايراني نمي‌خواهد با رويكرد تحقيرآميز طرف مقابل مواجه شود و مذاكرات تحت‌الشعاع قلدري‌ها و زورگويي‌ها قرار بگيرد. يك چنين رويه‌هايي با روح بلند ايرانيان همخواني ندارد. راهكار عاقلانه آن است كه اگر امريكا و ساير كشورها خواستار توافق و تفاهم با ايران هستند بر اساس آداب ديپلماتيك و ادب با ملت متمدن و داراي هويت ايران گفت‌وگو كنند. هر نوع اظهارنظري كه باعث ايجاد فضاي منفي حول و حوش مذاكرات شود، باعث دوري ملت‌ها از هم مي‌شود و اصل مذاكرات را به خطر مي‌اندازد. در شرايطي كه دولت چهاردهم در ايران گفتمان تنش‌زدايي و توسعه مناسبات ارتباطي با جهان پيراموني را در دستور كار قرار داده، خوب است طرف مقابل هم در شأن مردم متمدن ايران اظهارنظر كرده و مطالبات خود را مطرح كند.