تاثير شايعات روسيه تزاري در افغانستان

اشاره - تا به امروز، هفت قسمت از گزارش خطي، ترجمه مقاله ژنرال اُسكيبِف، سردار روس درباب لشكركشي به ‌هندوستان دركتاب «كراّسه‌المعي» دوره ناصرالدين شاه قاجار كه همراه است با حاشيه‌نويسي ميرزا محمدحسين ذكاء‌الملك فروغي [پدر محمدعلي فروغي]، رييس دارالترجمه دربار ناصري و سپس مدير روزنامه «تربيت» در عصر مظفرالدين شاه قاجار، در روزنامه اعتماد چاپ شده است. از آنجا كه اين گزارش خطي حدود ۸۴صفحه دستنويس به همراه حاشيه‌نويسي است و انتشار كامل آن به زمان نياز دارد، بنابراين، امروز با توجه به محدوديت صفحه، يعني پرداختن به گزارش هسته آغازين باستانشناسي دولت‌هاي اروپاي غربي نوظهور در امپراتوري ايران باستان، فقط به بخشي كوچك از اين سند خطي - ملي ايران در عصر قاجار مي‌پردازيم. 

 ژنرال اسكبلف نقطه جمع‌آوري قشون را ابتدا در شهر ميخايلف قرارداد و آن بندر كوچكي است واقع در جنوب كراسنوودسك و امروز ابتداي راه ماوراء‌الخزر ميباشد بعد بواسطه سفاين بحرخزر از انبارهاي بنادر صدهزار قطعه آهن‌راه يعني ريل آورده بسمت كك‌تبّه بناي ساختن رآه‌آهن گذاردند و بدينوضع راه‌آهن هند شروع شد در زمانيكه اين راه را احداث مي‌كردند ژنرال اسكبلف پيش رفت و ببامي كه اول نقطه مستحكمات آخال است رسيد و انبار آذوقه و ماكولات و مهمات حربيه را در آنجا قرار داد بعد از انجام و اتمام اين تداركات اسكبلف با افواج خود بطرف قلعه خاكي كٌك‌‌‌تپه راند و در آنجا نقطه مرتفعي را كه مشرف بر محصورين بود متصرف شد. 
مختصر اين محاصره زياده از يكماه طول كشيد و بايد دانست كه سردار كل قشون روس دراينموقع يكنفر معاون بسيار خوب داشت و آن ژنرال جواني بوده موسوم به كوروپوتكين و روسها اميدوارند كه اين ژنرال بعدها جاي ژنرال اسكبلف را بگيرد خلاصه روز حمله نقبي تا زير سنگر كندند و آن را از يك پيپ بزرگ باروط [باروت] پركردند و تمام يكطرف ديوار خاكي را بآتش زدن آن باروط [باروت] خراب نمودند سوراخي باز شد و بعد بواسطه توب [توپ] آن سوراخ را وسعت دادند و از آنجا حمله بسنگرها بردند و هركس در جلو آنها مقاومت نمود بقتل رسيد و مطلقاً بر نسوان و اطفال رحم نكرده بسياري از آنها را نيز طعمه شمشير قراردادند [حاشيه‌نويسي ۷: اگرچه خود روسها در روزنامه‌هاي داخله مملكت خود و ساير روزنامه‌هاي بلاد فرنك كه هواخواه روس‌اند نوشتند كه بعد از فتح قلعه  كٌك‌تپه سردار روس نسبت بنسوان و اطفال تراكمه كمال رأفت را بروز داد وليكن بثبوت پيوست كه اين فقره سراپا كذب است روسها بتراكمه زيادتر از انگليسها بافاغنه صدمه وارد آوردند چنانكه كتابچه به خصوص درتفصيل اين واقعه كه سراپا خونريزي و وحشيگري است در انگليس طبع شده و بفرانسه و اغلب السنه ترجمه نموده‌اند] از قراريكه خود اسكبلف تخمين كرده در زمان اين محاصره بيست‌هزار نفر كه نصف تمام قشون تراكمه باشد مقتول گرديدند اسكبلف فراريها را تا عشق‌آباد تعاقب نموده و اينمكانرا [اين مكان را] نيز تصاحب كرد بعد ژنرال كوروپوتكين را تا نيمه راه مرو پيش فرستاد كه بعضي تحقيقات بعمل آورد و قشون خود را برداشته عقب نشست يعني دوباره بساحل بحرخزر [معاودت] نمود اما از عساكر او چه در جنگ و چه بواسطه رنج و سختي بسياري تلف شدند. 
فتح و ظفر ژنرال اسكبلف آخرين اقدام عسكريه روسها در اين نواحي شد و دولت روس مباني اقتدار خود را در تمام آسياي مركزي هم بزور اسلحه هم بواسطه رونق اشتهار افواج [خورشيد] و مستحكم ساخت و اهالي باديه‌نشين را كه اغتشاش‌طلب و مخل كار و خيالات آن دولت بودند از ربقه اطاعت خود درآورد و آنوقت از اين مملكت با وسعت حكومتي تشكيل دادند كه از دهنه اترك تا عشق‌آباد و خواجه صالح واقع بر ساحل رود جيحون و از كنار جيحون تا خيوه منبسط ميباشد و از اين نقطه بخط مستقيم بسمت بحرخزر در مقابل دهنه‌هاي ولگا توسعه و امتداد ميابد در همانوقتيكه اسكبلف از آخال دور مي‌شد مطلع گرديد كه انگليسها قندهار و افغانستانرا تخليه مينمايند ژنرال اسكبلف از آنجا كه پلتيك‌دان ماهري بوده و طباع ملل آسيايي را خوب ميدانست خيالي كرد و تدبيري به‌كار برده تبيين آنكه ژنرال اسكبلف بنابمعرفتي كه درباب طوايف آسيايي داشت ملتفت بوده كه جز زور و قدرت طوايف مزبوره چيزي در نظر ندارند و خيالات ديگر را بيمعني نميپندارند و تخليه كردن شهريكه مسخر شده است نزد آنها شكست فرض مي‌شود بنابراين با كمال عجله بعضي اشخاص را ببازارهاي آسياي مركزي روانه كرد و در ميان عموم اهالي شهرت داد كه امپراتور روس دولت انگليس را وادار كرده است كه افغانستانرا تخليه نمايد بعد ديد صورت اين مضحكه طبع و منتشر شده و نقشه خاكي را رسم كرده‌اند و در آن نوشته‌اند افغانستان و يكتاي چكمه روس در آن داخل شده و تاي [پاي] چكمه انگليس را از آن خارج مينمايند. ژنرال اسكبلف تاثير اينصورت را ملتفت گرديده حكم كرد عده كثيري از اين نقشه در تمام [ناخوانا] آسياي مركزي منتشر سازند. ادامه دارد...
منبع: كتابخانه خطي مجلس