معاون درمان وزارت بهداشت در پاسخ به « اعتماد » و در توضيح تمهيدات خدمات درماني براي احتمال ادامه جنگ ايران و اسراييل:
با طولاني شدن جنگ، چند بيمارستان به مجروحان جنگی اختصاص می‌یافت
گروه اجتماعي
در حالي كه طبق اعلام معاون درمان وزارت بهداشت، در جريان جنگ 12 روزه ايران و اسراييل، بيش از 5700 نفر از هموطنان مجروح شده‌اند، بر اساس برآورد اوليه فدراسيون ورزش جانبازان و معلولان، حدود 1300 نفر از مجروحان، به دليل قطع عضو، قطع نخاع يا آسيب‌هاي ذهني ناشي از موج انفجار، دچار معلوليت دائم خواهند شد.
سيدسجاد رضوي؛ معاون درمان وزارت بهداشت، ديروز در اولين نشست خبري بعد از جنگ 12 روزه ايران و اسراييل، شمار شهداي جنگ را حدود 1100 نفر و شمار مجروحان را 5750 نفر اعلام كرد و گفت كه اغلب آنها پس از مداوا مرخص شدند و 1064 عمل جراحي هم براي مجروحان جنگي انجام شده و در حال حاضر ۱۷۰ نفر از مجروحان همچنان در بيمارستان‌ها بستري‌اند كه از اين تعداد 75 نفرشان در بخش مراقبت‌هاي ويژه تحت درمان هستند. طبق گفته معاون درمان وزارت بهداشت، شمار مجروحان امدادگر و كادر درمان، 10 نفر و شمار شهدا 16 نفر و شامل 5 امدادگر، 2 نفر از عوامل اورژانس پيش بيمارستاني (اورژانس 115) 5 پزشك، يك پرستار، يك متخصص علوم آزمايشگاهي، يك متخصص مهندسي پزشكي و يك نگهبان بيمارستان است.
يكي از سوالات خبرنگار « اعتماد» از معاون درمان وزارت بهداشت اين بود كه با توجه به فرسودگي بيمارستان‌هاي آموزشي و دانشگاهي، اگر اين بيمارستان‌ها، هدف حمله مستقيم اسراييل قرار مي‌گرفت، آيا داخل همين بيمارستان‌هاي فرسوده، فضاي امني براي انتقال بيماران يا حتي براي اسكان امن ساكنان اطراف بيمارستان وجود داشت كه معاون درمان در جواب اين سوال « اعتماد» گفت: «اگر بيمارستان‌هاي فرسوده، هدف بمب و موشك قرار بگيرد، يك فاجعه انساني هم براي كادر بيمارستان و هم براي بيماران بستري در اين بيمارستان ايجاد خواهد شد. در بيمارستان‌هاي ما، نه تنها مكان امني براي انتقال بيماران وجود ندارد بلكه بسياري از پناهگاه‌ها و مكان‌هاي امن، با تغيير كاربري به انباري تبديل شده و در بسياري موارد، بيماران را جابه‌جا كرديم تا در صورت نياز به همين فضاها منتقل شوند. هيچ ترديدي نيست كه بايد بيمارستان‌هاي امن و زيرزميني داشته باشيم ولي درباره عملياتي شدن اين ضرورت، سياستگذار بايد تصميم بگيرد. البته حتي بيمارستان امن و مقاوم و نوساز و ضد زلزله هم در حملات جنگي و در شرايطي كه آژير و اعلام هشداري وجود ندارد، آسيب خواهد ديد. بنابراين، بايد در ابتدا بيمارستاني در نقطه امن و مثلا مجهز به 100 تخت بستري در زيرزمين داشته باشيم و فعاليت اين بيمارستان هم برقرار باشد تا در زمان شرايط جنگي، بيماران به اين مركز درماني امن منتقل شوند ولي وقتي چنين بيمارستاني نداريم، در زمان حملات جنگي، كادر درمان بيمارستان‌ها قادر به جابه‌جايي بيماران نخواهند بود چون جابه‌جايي بيمار، نيازمند اعلام هشدار و آژير خطر است. »
« اعتماد» در سوال ديگري از معاون درمان پرسيد كه اگر جنگ 12 روزه، طولاني‌تر مي‌شد، آيا نظام سلامت، تاب‌آوري بابت دارو و تجهيزات پزشكي و نيروي انساني را تضمين مي‌كرد كه معاون درمان وزارت بهداشت در جواب اين سوال گفت: «بحث تاب‌آوري نظام سلامت در زمان جنگ، سوال مهمي است. اين سوال را نه فقط ما بلكه دشمن ما هم از خود مي‌پرسد و حتي در ايالات متحده هم اين سوال مطرح است كه در صورت وقوع زلزله و آتش‌سوزي و سيل، تاب‌آوري نظام سلامت چقدر خواهد بود ؟ اگر جنگ ايران و اسراييل، طولاني‌تر از 12 روز مي‌شد، مي‌دانستيم كه در مورد نيروي انساني مشكل نخواهيم داشت چون كادر درمان ما تجربه خدمت‌رساني در ايام جنگ را داشت و هم اينكه مي‌توانستيم از نيروهاي ذخيره و داوطلب استفاده كنيم. در مورد تامين تجهيزات پزشكي هم در همين 12 روز به ذخاير موجود و استراتژيك اكتفا نكرديم بلكه به دنبال تامين منابع مالي از سوي دولت، سازمان غذا و دارو، با وجود بسته بودن مسير هوايي، به صورت همزمان و از طرق زميني براي واردات اقلام مورد نياز اقدام كرد و تمام تجهيزات پزشكي و داروهاي مصرف شده در مراكز درماني، جايگزين شد به گونه‌اي كه در اين 12 روز، هيچ نيازي به ذخاير استراژيك نداشتيم اما اگر جنگ طولاني‌تر مي‌شد، حتما بايد از ذخاير استراتژيك استفاده مي‌كرديم كه البته اين ذخاير هم تا يك سال جوابگو بود. البته در صورت ادامه جنگ، حتما بايد غير از سرم و داروي بيماران مزمن و داروهاي آنتي‌بيوتيك، داروي مبتلايان فشار خون و ديابت و ساير بيماري‌ها هم تامين و جايگزين مي‌شد كه سازمان غذا و دارو براي اين اقلام هم مسيرهاي متفاوتي را پيش‌بيني كرده بود.»
سوال ديگر خبرنگار « اعتماد» از معاون درمان وزارت بهداشت اين بود كه طبق مشاهدات اين رسانه از وضعيت بستري و خدمت‌رساني به مجروحان جنگي در بيمارستان شهداي تجريش، هيچ مشكلي وجود نداشت و البته در طول جنگ 12 روزه، خدمات درماني غير ضروري كنار گذاشته شد ولي در صورت طولاني‌تر شدن جنگ، خدمات درماني غير ضروري هم بايد ارايه مي‌شد و آيا در چنين شرايطي هم، تاب‌آوري مراكز درماني و تامين فضاي بستري و درمان حفظ مي‌شد كه معاون درمان وزارت بهداشت در جواب اين سوال گفت: «به اين مساله فكر كرديم و به دنبال ايجاد نقاهتگاه بوديم و واحدي به نام نقاهتگاه تشكيل داديم و ممكن بود در چنين شرايطي، از فضاي مدارس و دانشگاه‌ها استفاده كنيم. در صورت تداوم جنگ، بايد امكانات را تامين مي‌كرديم و نمي‌توانستيم به دليل پر شدن ظرفيت بستري بيمارستان‌ها، خدمت ندهيم. در صورت طولاني‌تر شدن جنگ، حتما بايد از نيروهاي داوطلب مي‌خواستيم كه وارد عرصه درمان شوند و بايد بيمارستان صحرايي را ايجاد مي‌كرديم. البته در همين 12 روز هم، بعضي خدمات ضروري غيراورژانسي انجام شد چنانكه جراحي‌هاي قلب باز، در مركز قلب شهيد‌رجايي انجام مي‌شد. قرار بود در صورت طولاني‌تر شدن جنگ، علاوه بر انجام خدمات درماني معمول، بيمارستان‌ها را تفكيك كنيم و بعضي بيمارستان‌ها براي درمان مجروحان جنگي و بعضي بيمارستان‌ها براي ارايه خدمات عمومي اختصاص يابد و مثلا خدمات‌رساني در بيمارستان چشم‌پزشكي ادامه داشته باشد. در اولين هفته جنگ، يك ظرفيت‌سنجي انجام داديم تا موقعيت‌مان در بحران را ارزيابي كنيم. اين ارزيابي، به خصوص براي بررسي وضعيت و حفظ ذخاير خوني مهم بود تا ذخاير خوني، بيهوده مصرف نشود و البته، سازمان انتقال خون در اين زمينه بسيار كمك كرد و البته جراحي‌هاي غير اورژانسي نيازمند خون هم در اين 12 روز متوقف شد ولي اگر جنگ ادامه پيدا مي‌كرد، لازم بود كه خون مورد نياز عمل‌هاي جراحي غيرضروري هم تامين شود. در صورت ادامه جنگ، لازم بود كه تمام بخش‌هاي درماني كشور، تابع وزارت بهداشت باشند و البته از اولين روز بعد از آغاز جنگ هم مسوولان ستاد كل نيروهاي مسلح در جلسه مشتركي اعلام كردند تمام امكانات درماني نهاد نظامي در اختيار وزارت بهداشت خواهد بود و در صورت تكميل ظرفيت بيمارستان‌هاي تحت پوشش وزارت بهداشت، مي‌توانيم مجروحان و بيماران را به بيمارستان‌هاي نظامي منتقل كنيم و بنابراين، از همان روز اول، يك همكاري مشترك بين ما ايجاد شد.»
معاون درمان وزارت بهداشت در ادامه اين نشست خبري، درپاسخ به سوالي درباره دليل تعطيلي برخي داروخانه‌هاي بخش خصوصي در طول جنگ 12 روزه گفت: « روزهاي اول جنگ، شرايط غافلگير‌كننده‌اي در كشور بود چون پيش از آن، مسوولان سياسي كشور در حال مذاكره بودند و مردم هم نتايج مذاكرات را پيگيري مي‌كردند و يك‌باره با اتفاقات تروريستي مواجه شدند كه اين اتفاقات تروريستي، براي جامعه شوك‌آور بود. با آغاز اين حملات، ساكنان شهرهاي بزرگي كه مورد حمله قرار گرفته بودند، به شهرهاي امن‌تر رفتند كه گواه خالي شدن شهرها، صف‌هاي طولاني بنزين براي عزيمت به مناطق امن بود و البته همين صف‌هاي طولاني، مشكلاتي در رفت و آمد كادر درمان ايجاد كرد كه در نهايت، اين مشكل با خودروهاي سوخت‌رساني سيار از طرف شركت پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي و همچنين ايجاد مكاني براي اقامت كادر درمان و خانواده ايشان در مراكز درماني محل خدمت‌شان برطرف شد. با خالي شدن شهرهاي مورد حمله، مراجعات مردم به مراكز درماني و داروخانه‌ها در اين شهرها كاهش يافت و البته كاهش مراجعات، دليل خوبي براي تعطيلي داروخانه نبود. اين تعطيلي‌ها كه دو يا سه روز هم طول كشيد، توسط سازمان غذا و دارو در حال بررسي است و اگر خارج از ضوابط باشد، تخلف انضباطي محسوب مي‌شود. »
يكي از سوالات مطرح در اين نشست خبري، درباره اعلام صدا و سيما مبني بر حمله جديد اسراييل بعد از اعلام آتش‌بس بود كه معاون درمان در پاسخ به اين سوال ضمن تاكيد بر اينكه وزارت بهداشت از نظر ارائه خدمات درماني و سلامت در آماده‌باش كامل است، گفت: «آنچه از سوي مقامات رسمي كشور اعلام مي‌شود، ملاك عمل ماست و تاكنون هشدار رسمي به ما اعلام نشده است. بااين‌حال ما از نظر ذخاير دارو و مراكز درماني در وضع آماده‌باش هستيم.»
سوال ديگر در اين نشست خبري، نقاط قوت و ضعف نظام سلامت طي جنگ 12 روزه ايران و اسراييل بود و معاون درمان خبر داد كه همزمان با اين نشست خبري و به دنبال درخواست دولت و وزير بهداشت، جلسه‌اي با حضور تمام واحدهاي مديريت بحران و پدافند غيرعامل و دستگاه‌هاي نظامي و غير نظامي و حوزه سلامت و براي بررسي اين نقاط قوت و ضعف در وزارت بهداشت در حال برگزاري است و به ضرورت تقويت هماهنگي بين دستگاه‌ها در زمان بحران اشاره كرد و تاكيد داشت كه با توجه به گذشت مدت طولاني از جنگ 8 ساله ايران و عراق، در اين مدت مانورهاي آماده‌سازي كم بوده و به همين دليل، حملات اسراييل به ايران موجب غافلگيري شده چنانكه در روزهاي اول، شاهد ناهماهنگي بين دستگاه‌ها بوديم.
آسيب به 7 بيمارستان كشور به دنبال حملات مستقيم يا غيرمستقيم اسراييل به اين واحدهاي درماني، از ديگر پاسخ‌هاي معاون درمان وزارت بهداشت بود و سيدسجاد رضوي، ضمن اشاره به اينكه معاونت توسعه وزارت بهداشت، در حال ارزيابي خسارات وارده به مراكز درماني است، گفت كه به دنبال آسيب‌ديدگي بيمارستان سوانح سوختگي شهيد مطهري بعد از حمله اسراييل به منطقه نزديك اين بيمارستان، با دستور وزير بهداشت مقرر شد كه عمليات تكميل بيمارستان تخصصي سوختگي در غرب تهران تسريع شود و دولت و سازمان برنامه و بودجه، هر چه زودتر منابع لازم براي تكميل اين بيمارستان را پرداخت كنند. رضوي همچنين از بيمارستان فارابي كرمانشاه به عنوان يكي از مراكز درماني دچار آسيب‌هاي جدي درجنگ 12 روزه نام برد و گفت كه شدت تخريب اين بيمارستان تخصصي اعصاب و روان در حدي است كه بيمارستان، بايد از نو ساخته شود و ديگر قابل استفاده نيست. آسيب به بيمارستان كودكان تهران به دنبال حمله پهپادي اسراييل در يكي از مناطق نزديك اين بيمارستان، اجبار به انتقال بيماران بستري در بيمارستان سوانح سوختگي شهيد مطهري به بيمارستان حضرت فاطمه به دليل حمله اسراييل به مقر انتظامي نزديك بيمارستان‌هاي خاتم و شهيد مطهري و وليعصر و بروز شوك‌هاي شديد براي بيماران بستري در اين بيمارستان‌ها، و همچنين اصابت راكت عمل نكرده به حياط بيمارستان حضرت فاطمه در شهر تهران، از ديگر اشارات معاون درمان درمورد آسيب‌هاي جنگ 12 روزه براي مراكز درماني بود كه رضوي ضمن ابراز نگراني بابت اينكه انفجار راكت در حياط بيمارستان حضرت فاطمه مي‌توانست يك آسيب جدي ايجاد كند، از جان‌فشاني كادر درمان اين بيمارستان تقدير كرد و گفت كه به دنبال اصابت اين راكت به حياط بيمارستان در اولين ساعت بامداد، كادر درماني، تمام بيماران بستري در بخش‌ها و حتي بخش مراقبت‌هاي ويژه را با ويلچر و با كپسول اكسيژن و دستگاه‌هاي مونيتورينگ علائم حياتي، به بوستاني در فاصله 500 متري بيمارستان منتقل كردند و تا 5 بامداد و تا زمان خنثي‌سازي و جابه‌جايي راكت از حياط بيمارستان توسط نيروهاي امنيتي، در اين بوستان منتظر ماندند و قرار بود در صورت طولاني‌تر شدن عمليات خنثي‌سازي و جابه‌جايي راكت، بيماران با آمبولانس به ساير مراكز درماني منتقل شوند.
رايگان بودن خدمات درماني به مجروحان جنگ 12روزه، از ديگر توضيحات معاون درمان بود و رضوي گفت: «صبح شنبه و يك روز بعد از آغاز جنگ، در اولين نامه به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي اعلام كردم كه نه تنها هزينه درمان تمام مجروحان جنگي رايگان است بلكه تمام وسايل مورد نياز هم بايد توسط مراكز درماني تامين شود و حتي اگر به دليل ازدحام بيمارستان‌هاي آموزشي، مجروحان به مراكز خصوصي منتقل شدند، در اين مراكز هم هزينه درمان بايد رايگان باشد. »
رضوي اعلام كرد كه بنا به اولين دستورات رييس‌جمهور، توجه به بار رواني جنگ مورد تاكيد بوده و به همين سبب، وزير بهداشت هم دستورات لازم را براي ارايه خدمات مشاوره رواني صادر كرده كه متعاقب اين دستور، مراكز روانپزشكي در مراكز درماني فعال شده است.
طبق گفته معاون درمان وزارت بهداشت، با وجود آنكه افزايش آسيب‌هاي رواني در جنگ، يك مساله ثابت شده است، اما معاونت بهداشت هم مطالعاتي را درباره بار رواني جنگ آغاز كرده و متخصصان مسائل اجتماعي و اعصاب و روان در يك گردهمايي مشترك، برنامه‌هاي مختلفي براي حمايت از آسيب‌ديدگان رواني جنگ در نظر گرفته‌اند.
وضعيت استحكام بيمارستان‌هاي كشور سوال ديگري بود كه از معاون درمان پرسيده شد و رضوي در جواب اين سوال گفت: «بيش از نيمي از بيمارستان‌هاي ما فرسوده است و يك‌سوم بيمارستان‌ها، نيازمند بازسازي هستند. البته در بيمارستان‌هاي نوساز، استانداردهاي ايمني رعايت مي‌شود و در همين بيمارستان‌هاي فرسوده هم، ايمن‌سازي در حال انجام است، اما ايمن‌سازي فوري در كوتاه‌مدت امكان‌پذير نيست، چون نياز است كه بيش از هزار بيمارستان تخليه شود در حالي كه اولويت امروز دولت، اسكان و بازسازي منازل تخريب شده در جنگ 12 روزه است و بايد با توجه به بودجه‌اي كه به وزارت بهداشت پرداخت مي‌شود، ايمن‌سازي انجام شود.»
معاون درمان وزارت بهداشت با تقدير از خدمات كادر درماني در جنگ ۱۲ روزه گفت: «كادر درمان در بعضي دانشگاه‌ها تا 8 ماه طلب معوقه دارند ولي در اين مدت هيچ اشاره‌اي به اين معوقات نداشتند. اين همراهي را در ساير بخش‌ها هم شاهد بوديم چنانكه در اين مدت با توجه به بسته بودن آسمان كشور، تجهيزات و داروي مورد نياز مراكز درماني، توسط همان كاميونداراني جابه‌جا شد كه پيش از اين، نسبت به مشكلات صنفي خود معترض بودند. با آغاز جنگ و به دنبال عزيمت هموطنان به نقاط امن، شهرهاي مهمان‌پذير با جمعيتي مواجه شدند كه نيازمند دارو و شيرخشك و خدماتي مثل دياليز بودند. در يكي، دو روز اول جنگ، اين مسائل مطرح بود ولي با كمك دانشگاه‌هاي علوم پزشكي استان‌هاي مهمان‌پذير اين مشكل هم برطرف شد چنانكه در استان گيلان كه يكي از استان‌هاي مهمان‌پذير در ايام جنگ بود، نه تنها دستگاه‌هاي دياليز معيوب به صورت شبانه تعمير شد، دستگاه دياليز نو به اين استان فرستاديم و انجام دياليز در 4 نوبت در شبانه‌روز انجام شد كه براي بيماران جديد مشكلي ايجاد نشود. تنها مشكل اين ايام، توقف دو روزه توزيع فرآورده‌هاي خوني براي بيماران تالاسمي استان سيستان و بلوچستان بود، چون فرآورده‌هاي خوني بايد با هواپيما به اين استان منتقل مي‌شد ولي پروازها متوقف شده بود. در نهايت مسوولان استان با كمك استان‌هاي يزد و كرمان اين مشكل را برطرف كردند. غير از اين موارد، در طول جنگ 12 روزه هيچ تاخير و خللي در اعمال جراحي ضروري ايجاد نشد و البته مردم هم براي خدمات غيرضروري مراجعه‌اي نداشتند. در آغاز جنگ، هم بسيج جامعه پزشكي و هم سازمان نظام پزشكي براي حضور داوطلبانه در بيمارستان‌ها اعلام آمادگي كردند علاوه بر اينكه دستياران و كارورزان پزشكي هم سامانه‌اي براي ثبت‌نام داوطلبان ايجاد كردند. در اين ايام، برخي پرستاران به مدت سه روز پياپي در شيفت بودند و برخي اعضاي بازنشسته كادر درمان داوطلب خدمت شدند و حتي متخصصاني از خارج از كشور از طريق شبكه‌هاي فارسي زبان پيام دادند كه حاضرند حتي از مسير زميني خود را براي كمك به مردم به ايران برسانند كه البته به دليل تكميل كادر درمان در بيمارستان‌ها، به هيچ نيروي داوطلبي نياز نداشتيم.»