نمايشگاه «به گزارش زنان» با آثار «زنان نوگرا» از اول مرداد آغاز مي‌شود
آوردگاه زنان مدرنيست در موزه هنرهاي معاصر
در اين رويداد آثاري از منير فرمانفرماييان، بهجت صدر، ايران درودي
پروانه اعتمادي، فريده لاشايي، ليلي متين‌دفتري و... به نمايش در مي‌آيد
مريم آموسا
موزه هنرهاي معاصر تهران كه يكي از مهم‌ترين گنجينه‌هاي هنر مدرن و معاصر ايران و جهان به شمار مي‌رود و گنجينه آن شامل بيش از سه هزار اثر است و با اينكه سال‌هاست كه اثري براي مجموعه اين گنجينه خريداري نشده، اما همچنان به واسطه آثار مهمي كه از هنرمندان برجسته ايراني و جهان را در خود جاي داده همواره مورد توجه علاقه‌مندان هنرهاي تجسمي در جهان بوده است و بيشتر نمايشگاه‌هاي موزه شانس اين را داشته‌اند به صدر اخبار فرهنگي جهان راه يابند، هر چند كه در دوره‌هاي متمادي موزه هنرهاي معاصر به دليل روي كار آمدن مديران به محملي براي نمايش آثار هنرمندان جناحي خاص كه اتفاقا جنبه‌هاي هنري اين آثار كمتر مورد توجه بوده، درآمد و موزه با فرهنگسرا اشتباه گرفته شد. پس از برپايي دو نمايشگاه «چشم در چشم» و «پيكاسو در تهران» كه دوباره پس از مدت‌ها، فرصتي را فراهم كرد تا افرادي كه هم تاكنون پايشان به موزه هنرهاي معاصر تهران باز نشده بود، در صف‌هاي طولاني بايستند به موزه بروند؛ اين بار نيز موزه هنرهاي معاصر تهران در آستانه برپايي نمايشگاه مهمي است كه مي‌تواند نام ايران را در روزگاري كه بيش از هر زماني در عرصه بين‌الملل نياز به اين داريم كه اخبار هنري نام ايران را بر سرزبان‌ها بيندازد.
در آستانه برگزاري نمايشگاه «به گزارش زنان» در موزه هنرهاي معاصر تهران نشست رسانه‌اي با حضور رضا دبيري‌نژاد، مدير موزه هنرهاي معاصر تهران، حسن نوفرستي، شاهين زماني‌طهراني و توكا ملكي، افسانه كامران و سجاد باغبان برگزار شد و در ابتداي اين نشست رضا دبيري‌نژاد با اعلام خبر بازنشستگي حسن نوفرستي از خدمات او به عنوان مدير روابط عمومي موزه هنرهاي معاصر تهران قدرداني كرد و در ادامه شاهين زماني‌طهراني به عنوان مدير روابط عمومي و امور بين‌الملل موزه هنرهاي معاصر تهران معرفي شد.
به گفته رضا دبيري‌نژاد؛ نمايشگاه «به گزارش زنان» در موزه هنرهاي معاصر تهران به كيوريتوري توكا ملكي، افسانه كامران و سجاد باغبان از دوم مردادماه تا پايان شهريور ماه در موزه هنرهاي معاصر برپا مي‌شود و با توجه به تعداد بالاي هنرمندان زن ايراني كه با توجه به محدوديت‌هاي موزه هنرهاي معاصر تهران براي خريد اثر جديد، همزمان با برپايي اين نمايشگاه در موزه هنرهاي معاصر تهران ۱۴ نمايشگاه ديگر با مديريت سجاد باغبان با آثار هنرمندان زن در گالري‌هاي اچ، او، باشگاه، سهراب، شم، علي‌ها، ندا، نگر، نقش جهان، ميرانا، هما و ورد و گالري‌هاي خانه هنرمندان ايران و نمايشگاه‌هاي خارج از فضاي موزه هنرهاي معاصر برگزار خواهد شد و با برپايي نمايشگاه‌هاي خارج از موزه هنرهاي معاصر تهران، فرصتي فراهم مي‌شود تا دورنماي روشن‌تري از آثار هنرمندان تجسمي به دست آيد و فرصت مغتنمي براي گفت‌وگو و پژوهش درباره آثار هنرمندان تجسمي ايران فراهم شود. قرار است در اين رويداد نمايشگاهي بزرگ در موزه هنرهاي معاصر تهران آثار ۶۵ زن هنرمند به نمايش درآيد كه اين آثار شامل ۱۲۱ اثر خواهد بود و به گفته توكا ملكي يكي از كيوريتور‌هاي اين نمايشگاه تاكنون ۶۰ درصد اين آثار تاكنون در موزه هنرهاي معاصر تهران به نمايش در نيامده‌اند. البته با توجه به اين نمايشگاه ادواري كه تاكنون در موزه هنرهاي معاصر برگزار شده هر يك براساس رويكرد خاصي طراحي شده‌اند، موجب شده تا آثار زنان هنرمند ايراني هرگز مجالي پيدا نكنند كه در كنار هم در فضاي نمايشگاهي در معرض ديد علاقه‌مندان قرار گيرند. از اين منظر برپايي اين نمايشگاه با توجه به رويكرد برگزار‌كنندگان كه نمايشگاه را در چند بخش تقسيم كرده‌اند، فرصتي را فراهم كرده تا آثار هنرمندان سبك‌هاي مختلف بهتر ديده شوند. به گفته توكا ملكي قديمي‌ترين نقاشي از زنان هنرمندان ايراني، اثري از شكوه رياضي است. بي‌شك شكوه رياضي يكي از مهم‌ترين هنرمندان نوگراي ايران به شمار مي‌رود و در اين نمايشگاه بخشي به آثار زنان هنرمند شاخص ايران؛ منير فرمانفرماييان، بهجت صدر، ايران درودي، پروانه اعتمادي، فريده لاشايي و ليلي متين‌دفتري اختصاص داده شده است. قرار است در اين رويداد نمايشگاه آثاري در مدياي نقاشي، مجسمه، عكس و ويديوآرت به نمايش گذاشته شود و نقاشي سهم قابل توجهي از فضاي نمايشگاهي موزه را به خود اختصاص خواهد داد و عكس كمترين سهم را دارد. به گفته رضا دبيري‌نژاد؛ ايده نمايشگاه زنان از آغاز سال جاري مطرح و مقدماتش نيزاز اواسط نمايشگاه پيكاسو فراهم شد و قرار بود اين رويداد، هفته آخر خرداد ماه برپا شود و به دليل جنگ تحميلي ۱۲ روزه و تعطيلي تمام رويداد‌هاي فرهنگي و هنري، برگزاري اين نمايشگاه به تعويق افتاد.
توكا ملكي اولين مدير زن موزه مي‌شود
به دليل اينكه موزه هنرهاي معاصر تهران تا به حال مدير خانم نداشته، برگزار‌كنندگان اين رويداد تصميم گرفته‌اند يك رييس افتخاري براي موزه هنرهاي معاصر تهران در روز افتتاحيه نمايشگاه انتخاب كنند كه توكا ملكي عهده‌دار اين مسووليت شده است.
نشست‌هاي تخصصي با محوريت زنان هنرمند و آثارشان
همچنين طبق روال برنامه‌هاي پژوهشي كه موزه هنرهاي معاصر در برگزاري نمايشگاه‌هايش دنبال مي‌كند؛ قرار است كه همزمان با برپايي نمايشگاه زنان نوگرا در موزه هنرهاي معاصر نشست‌هاي تخصصي با مديريت افسانه كامران برگزار و در اين نشست‌ها به صورت تخصصي درباره آثار و موضوعات مرتبط با هنرمندان زن بحث شود. همچنين در اين بخش فيلم‌هايي نيز به نمايش درخواهد آمد. افسانه كامران، رييس موزه هنرهاي معاصر تهران درباره فعاليت‌هاي جانبي اين نمايشگاه توضيح داد: روز پنجشنبه اين هفته در گالري‌هاي خانه هنرمندان ايران و روز جمعه در گالري‌هاي تهران، نمايشگاه‌هايي را با موضوع هنرمندان زن خواهيم داشت. در كنار نمايشگاه موزه هنرهاي معاصر تهران نشست‌هايي را با موضوع زنان هنرمند برگزار مي‌كنيم .توكا ملكي در ادامه نشست بيان كرد: باور دارم براي روايت تاريخ هنر بايد در نقاط مختلف ايستاد و قصه را روايت كرد كه يكي از اين نقاط، زنان و نقش زنان است و اين زنان هنرمند ديدگاهي دارند كه قطعا تاريخ هنر را تكميل كرده است. اين به معناي تفكيك جنسيتي و پررنگ كردن نقش زنان يا مردان نيست، بلكه بازخواني هر كدام از آثار هنري است كه بدون هر كدام تاريخ هنر ناقص خواهد بود. او گفت: ما جز آثار چندين هنرمند پيشگام هنر مدرن شايد آثار چنداني نديده باشيم؛ وقتي آثار موجود در گنجينه را ديديم كه تا به حال ديده نشده‌اند ما نيز شگفت‌زده شديم و اين فرصتي بود كه از زواياي مختلف بتوانيم آنها را بررسي كنيم.
ملكي اظهار كرد: در اين نمايشگاه به اين مي‌پردازيم كه زنان به چه موضوعات، تكنيك‌ها و شاخصه‌هاي موجود پرداختند و چقدر به جريان‌هاي هنر نوگرا توجه داشتند كه همه اين موارد سبب شد به تقسيم‌بندي برسيم كه آثار را چيدمان و معرفي كنيم.
مواجهه مستقيم پژوهشگران با آثار هنري
توكا ملكي گفت: نخستين بخش نمايشگاه، پيشگامان است كه نخستين هنرجويان زن هنر نوگرا را معرفي مي‌كنيم. دومين بخش، پرتره است كه زنان چطور به اين موضوع پرداختند و به چه سوژه‌هايي توجه كردند. بخش سوم، هنر انتزاعي است كه شاخص‌ترين آثار را در ميان آثار زنان هنرمند همچون بهجت صدر ديديم. بخش چهارم، منظره‌نگاري است كه زنان آثار شاخصي در اين حوزه دارند. بخش پنجم، زندگي روزمره است كه زنان توجه خاصي به موضوعات روزمره و اجتماعي دارند. بخش ششم، نو سنت‌گرايي است كه زنان به شيوه خودشان به اين موضوع پرداختند. بخش هفتم، به سابقه تشكيل گروه‌هاي هنري و گروه دنا كه تنها گروه مختص زنان در آن زمان است، مي‌پردازد. بخش هشتم و آخر، پرداختن زنان هنرمند به مسائل اجتماعي است كه نمونه‌هاي شاخصي وجود دارد.
گروه دنا، نخستين گروه كاملا زنانه در تاريخ هنر نوگراي ايران است كه در راستاي استقلال و هويت‌يابي زنان هنرمند شكل گرفت. در ابتداي دهه ۱۳۸۰، گروه دنا يكي از مهم‌ترين گروه‌هاي هنري است كه در تاريخ هنر نوگراي ايران اعلام موجوديت كرد. ايده تشكيل اين گروه از خلال گفت‌وگو‌هاي دوستانه فرح اصولي و گيزلا وارگاسينايي شكل گرفت. ۱۲ هنرمند زن حول اين ايده گرد هم آمدند. گيزلا وارگاسينايي، فريده لاشايي، شهلا حبيبي، نسرين خسروي، رعنا فرنود، شهرزاد اصولي، آريا شكوهي‌اقبال، ميترا كاويان، مريم شيرين‌لو، پروانه زنديان و بهار بهبهاني اعضاي اوليه دنا بودند و فرح اصولي سرپرستي گروه را بر عهده داشت. در سال‌هاي بعدي، حبيبي، بهبهاني، خسروي و زنديان از گروه جدا شدند ولي معصومه مظفري به آن پيوست. افسانه كامران نيز درباره نشست‌هاي پژوهشي توضيح داد: يكي از وظايف موزه‌ها، پرداختن به موضوعات تحليلي و پژوهشي است و اينكه چه طيفي از پژوهش‌ها را در بر مي‌گيرد. در سال‌هاي اخير اين علاقه به پژوهش گسترش پيدا كرده كه يكي از كليدواژه‌هاي آنها، بازنمايي است، اما من‌اميدوارم اين آثار از بازنمايي گذر كند و به مسائل مهم‌تر بپردازد.
كامران ابراز اميدواري كرد كه در صورت فراهم شدن شرايط؛ نشست‌هاي تخصصي همزمان نيز برخط نيز برگزار شود. همچنين قراراست در روز‌هاي برگزاري نمايشگاه، كتاب نمايشگاه نيز منتشر شود.
سجاد باغبان‌ماهر، كارشناس هنري و ديگر كيوريتور نمايشگاه «به گزارش زنان» در اين نشست با اشاره به ضرورت تكميل گنجينه موزه در گذر زمان گفت: به عنوان يك معلم موزه‌داري، هميشه گفته‌ام كه گردآوري و تكميل گنجينه، يكي از امور مهم موزه‌داري است. موزه نمي‌تواند از جايي به بعد بگويد كه ديگر بازنشسته شده است. محدوديت‌ها و مشكلاتي براي برگزاري نمايشگاه داشتيم، اما تلاش كرديم تا حد امكان آثاري را به نمايش بگذاريم.
به گفته باغبان؛ تاثير جنگ ۱۲ روزه در برگزاري بخش نمايشگاه‌هاي خارجي موزه مشهود است، به دليل به هم ريخته شدن برنامه‌هاي جاري گالري‌ها، برخي گالري‌ها از ادامه همكاري با اين رويداد نمايشگاهي جا ماندند. ۷ رويداد روز پنجشنبه دوم مردادماه در گالري‌هاي خانه هنرمندان و ۷ رويداد جمعه سوم مرداد در ديگرگالري‌ها افتتاح مي‌شوند. نمايشگاه «به گزارش زنان» شامل آثار زنان هنرمند نوگرا روز چهارشنبه اول مرداد در موزه هنرهاي معاصر تهران آغاز مي‌شود.