ندا جعفري| چند سالي است كه بازار لوازم خانگي رونق گذشته را ندارد و در ركود به‌سر مي‌برد، تقاضاي خريد لوازم خانگي در بازار به شدت كاهش پيدا كرده است كه علت اصلي آن افت شديد قدرت خريد مصرف‌كنندگان به دليل رشد تورم و افزايش هزينه‌هاي زندگي است. آن‌گونه كه شاخص مديران خريد (شامخ) در خرداد ماه ۱۴۰۴ گزارش داده است؛ در گروه ماشين‌سازي و لوازم خانگي، نشان‌دهنده ركود عميق در اين بخش از صنعت كشور است. طبق آمار منتشر شده، شامخ اين گروه به عدد ۳۴.۵ رسيد كه حاكي از وضعيت ركودي شديد در فعاليت‌هاي صنعتي است. شاخص ميزان توليد محصولات به ۲۸.۴، ميزان سفارشات جديد به ۲۸ و ميزان استخدام نيروي انساني به ۳۳.۴ كاهش يافته است؛ ارقامي كه نمايانگر افت چشمگير فعاليت‌ها در اين صنعت هستند. اگرچه شاخص سرعت انجام و تحويل سفارشات به ۵۳.۸ رسيده و بالاتر از مرز ركود است، اما اين موضوع بيشتر به دليل نبود سفارش و ظرفيت خالي خطوط توليد است و نمي‌تواند نشانه بهبود تلقي شود. موجودي مواد اوليه نيز با رقم ۴۲.۹ از تنگناي تامين در اين بخش خبر مي‌دهد. اين كاهش تقاضا در حوزه لوازم خانگي به حدي رسيده كه برخي فروشندگان از روزهاي بدون مراجعه مشتري سخن مي‌گويند و تمايل به خريد كالاهاي غيرضرور، به ويژه لوازم خانگي، به شدت كاهش يافته است و بسياري از مشتريان به جاي خريد كالاي جديد ترجيح مي‌دهند لوازم خانگي قديمي خود را تعمير كنند، اينها سخنان اكبر پازوكي، رييس اتحاديه صنف فروشندگان لوازم خانگي تهران است.
ركود صددرصدي بازار لوازم خانگي
اكبر پازوكي، رييس اتحاديه فروشندگان لوازم خانگي تهران، از ركود كم‌سابقه در بازار لوازم خانگي خبر مي‌دهد و به «اعتماد» مي‌گويد: در حال حاضر تقاضا براي خريد لوازم خانگي تقريبا به صفر رسيده است. مردم به دليل كاهش شديد قدرت خريد، به جاي خريد كالاهاي نو، به تعميرات لوازم خانگي روآورده‌اند. اگر در سال‌هاي گذشته حدود ۲۰ تا ۴۰درصد مردم متقاضي خريد لوازم خانگي بودند، امروز اين عدد بسيار كاهش يافته و بازار در وضعيت ركود كامل به‌سر مي‌برد. پازوكي تاكيد مي‌كند: بسياري از بنكداران به دليل عدم فروش، با برگشت چك‌ها مواجه شده‌اند. اين موضوع نه تنها بنكداران را دچار مشكل كرده، بلكه باعث اختلال در كل زنجيره تامين و توزيع شده است. توليدكننده متعهد به كارخانه مواد اوليه و بانك است، اما كالاي توليدي در انبار باقي مانده و فروش نمي‌رود.
بورس و بازار آزاد مانع توليد هستند
به گفته رييس اتحاديه فروشندگان لوازم خانگي، مواد اوليه‌اي مانند فولاد، مس، آلومينيوم و مواد شيميايي تنها از طريق بورس يا بازار آزاد و با پرداخت نقدي در دسترس توليدكنندگان قرار مي‌گيرد: اين در‌حالي است كه در كشورهاي ديگر، دولت‌ها به صورت اعتباري مواد اوليه را دراختيار توليدكنندگان مي‌گذارند تا چرخه توليد متوقف نشود. پازوكي يكي از اصلي‌ترين معضلات اين صنعت را نبود صادرات مي‌داند و ادامه مي‌دهد: اگرچه طي شش تا هفت سال گذشته، توليد لوازم خانگي حداقل ۵۰درصد افزايش يافته، اما صادرات همچنان نزديك به صفر است. صادرات مي‌تواند به گردش مالي توليدكنندگان كمك كند و از فشار بر بازار داخل بكاهد، اما متاسفانه در حال حاضر چنين امكاني وجود ندارد.
خاموشي‌ها و كمبود گازوييل
او با اشاره به تبعات قطعي برق مي‌افزايد: توليدكنندگان براي جلوگيري از توقف خط توليد، به خريد ژنراتور اقدام كرده‌اند، اما اكنون با مشكل تامين گازوييل مواجهند. بسياري از كارخانه‌ها ميلياردها تومان براي خريد تجهيزات هزينه كرده‌اند، اما سوخت كافي براي راه‌اندازي آنها ندارند.
پازوكي با بيان اينكه بايد از ظرفيت انرژي خورشيدي در شهرك‌هاي صنعتي استفاده شود، توضيح مي‌دهد: در مسير تهران تا مشهد، زمين‌هاي وسيعي براي نصب پنل خورشيدي وجود دارد. مي‌توان با استفاده از پساب صنعتي، تصفيه‌خانه راه‌اندازي كرد و به ايجاد فضاي سبز و توليد پايدار كمك كرد. او با انتقاد از نوسانات نرخ ارز و تاخير در پرداخت ارز صادراتي مي‌گويد: اگرچه تك‌‌نرخي شدن ارز اقدام مثبتي بوده، اما توليدكننده بايد براي تامين ارز موردنياز خود ماه‌ها منتظر بماند كه اين تاخيرها باعث افزايش هزينه‌ها، تغيير نرخ حواله‌ها و اختلال در برنامه‌ريزي توليد مي‌شود.
بازار برندهاي خارجي در قبضه قاچاق
پازوكي در ادامه مي‌افزايد: نوسانات نرخ ارز، باعث افزايش هزينه‌هاي گمركي، كرايه حمل، انبارداري و كانتينر شده است. اين هزينه‌هاي متغير، قيمت تمام‌شده را بالا مي‌برد و در‌نتيجه، توليدكننده نمي‌تواند در بازار صادرات رقابت كند. وي وضعيت نقدينگي را نگران‌كننده توصيف مي‌كند و مي‌گويد: در حال حاضر كالاهاي زيادي در انبار توليدكنندگان باقي مانده، چراكه قدرت خريد مردم كاهش يافته و فروش متوقف شده است. شبكه توزيع با ۲۲هزار واحد صنفي در كشور، به شدت تحت فشار قرار دارد. فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي هم با تبليغات گسترده، عملا به عاملي براي تضعيف فروش سنتي تبديل شده‌اند. پازوكي با اشاره به وضعيت برندهاي خارجي ادامه مي‌دهد: آنچه از برندهاي خارجي در بازار ديده مي‌شود، از طريق قاچاق وارد شده و هيچ‌كدام خدمات پس از فروش يا ضمانت رسمي ندارند. با اين حال برخي مصرف‌كنندگان، صرفا به خاطر برند، حاضر به خريد اين كالاها هستند.
كاهش ۷۰درصدي فروش
حسين شهرستاني، عضو هيات مديره و خزانه‌دار اتحاديه لوازم خانگي نيز درخصوص وضعيت اين بازار هشدار مي‌دهد: با ادامه اين روند، توليدكنندگان يكي‌يكي از بازار حذف مي‌شوند. كاهش ۷۰درصدي فروش، قطعي مداوم برق و خاموشي‌ها، رشد هزينه‌ها و ترس مردم از آينده، صنعت لوازم خانگي را زمين‌گير كرده است. عضو هيات مديره اتحاديه فروشندگان لوازم خانگي تهران با اشاره به شرايط بسيار سخت اين صنعت به «اعتماد» مي‌گويد: با وجود همه مشكلاتي كه طي سال‌هاي گذشته دامنگير صنعت لوازم خانگي بوده (از نوسانات ارزي و گمرك گرفته تا ناترازي انرژي) توليدكنندگان و سرمايه‌گذاران شخصي با تكيه بر توان خود، همچنان سعي مي‌كنند چراغ توليد را روشن نگه دارند، اما تحولات اخير به‌ويژه جنگ ۱۲ روزه، فشارها را به حدي افزايش داده كه ادامه مسير، بدون مداخله و حمايت سياست‌گذار، تقريبا ناممكن مي‌شود.
شرايط بحراني؛ خروج اجباري از بازار
شهرستاني هشدار مي‌دهد: اگر دولت وارد عمل نشود و براي حمايت از توليد راهكار موثري ارايه ندهد، بسياري از فعالان اين صنعت ناخواسته و علي‌رغم ميل‌شان مجبور به ترك بازار مي‌شوند. هيچ‌كدام از آنها با وجود سال‌ها سرمايه‌گذاري و زحمت، دوست ندارند از اين حوزه كنار بروند، اما شرايط كنوني آنها را به حاشيه مي‌راند. وي ادامه مي‌دهد: در حال حاضر، برق شهرك‌هاي صنعتي در هفته بيش از سه روز قطع مي‌شود. باوجود اين توقف، توليدكننده موظف است حقوق كامل كارگر، بيمه تامين اجتماعي و ماليات را پرداخت كند. هزينه‌هاي توليد سرسام‌آور شده و اين صنعت را از صرفه اقتصادي خارج كرده است.
انبارها پر شده‌اند اما سرمايه قفل شده
به گفته شهرستاني، انباشت كالا در انبارها و طولاني شدن چرخه توليد تا فروش، فشار زيادي به نقدينگي وارد مي‌كند و ادامه مي‌دهد: هزينه‌هاي انبارداري، خواب سرمايه، هزينه پول و افزايش گردش مالي، همه فشار مضاعف به توليدكننده وارد مي‌كنند، از طرفي فروش متوقف شده و گردش مالي به شدت كاهش يافته است.
وي با اشاره به تغيير رفتار مصرف‌كنندگان مي‌گويد: پس از جنگ اخير، مردم به شدت دچار نااطميناني شده‌اند. ترجيح مي‌دهند وسايل قديمي خود را نگه دارند يا آنها را تعمير كنند. افزايش پس‌انداز احتياطي در بين خانواده‌ها باعث مي‌شود مردم حتي با وجود تخفيف و تبليغات، از خريد صرف‌نظر كنند.
راهكارهاي فوري براي جلوگيري از فروپاشي
اين عضو اتحاديه فروشندگان لوازم خانگي بر لزوم اقدام فوري سياست‌گذار تاكيد مي‌كند و مي‌گويد: بايد چند اقدام فوري صورت گيرد: برق توليدكنندگان قطع نشود، معافيت مالياتي موقت و يارانه انرژي براي واحدهاي توليدي درنظر گرفته شود، تسهيلات كم‌بهره براي حفظ چرخه توليد اعطا شود. او در ادامه تاكيد مي‌كند: روابط ديپلماتيك و اتاق‌هاي بازرگاني براي توسعه صادرات به‌كار گرفته شود و مسير جابه‌جايي پول براي صادركننده تسهيل شود.
آرامش رواني؛ پيش‌نياز تحريك تقاضا
شهرستاني معتقد است سياست‌گذار بايد به موازات حمايت از توليد، به سمت بازسازي آرامش رواني جامعه حركت كند و مي‌گويد: مردم بايد مطمئن شوند كه شرايط بحراني ادامه پيدا نمي‌كند، چراكه اين اطمينان مي‌تواند الگوي زندگي آنها را تغيير دهد و ترمز رواني بازار را آزاد كند. او در پايان تاكيد مي‌كند: در حال حاضر، فروش لوازم خانگي بيش از ۷۰درصد كاهش يافته و تنها خريدهاي ضروري مانند اقلام سرمايشي يا جهيزيه انجام مي‌شود. مصرف روزمره به طور كامل متوقف شده و هيچ گردش واقعي در بازار وجود ندارد.