پيروزی نمادين روسيه و ريسك ترامپ
فائزه توكلی
جنگ روسيه و اوكراين از 24 فوريه 2022 آغاز شده و هنوز ادامه دارد. اين جنگ در حال حاضر وارد سومين سال خود شده است. امريكا با اينكه از ميانجيگري مابين روسيه و اوكراين كنار كشيده بود اما در نشستي كه در آلاسكا برگزار شد، دونالد ترامپ با ولاديمير پوتين گفت‌وگوهايي را آغاز نمودند. Keir Giles يك عضو ارشد مشاوره برنامه روسيه و اوراسيا كه از سال 2013 در موسسه بين‌المللي در تحقيقات متمركز (چتم هاوس لندن) از كارشناس پژوهشي روسيه نظرش را درخصوص اين گفت‌وگوها چنين آورده است:
۱- اهداف متضاد طرفين و پيامدهاي نمادين نشست
پوتين: مشروعيت‌سازي بين‌المللي و شكستن انزواي ديپلماتيك- كرگيلز تاكيد مي‌كند كه صرفِ دعوت پوتين به خاك امريكا، «پيروزي بزرگي براي كرملين» محسوب مي‌شود. اين نشست نشان‌دهنده شكست استراتژي انزوا عليه روسيه پس از حكم بازداشت ديوان كيفري بين‌المللي است و پوتين را به جاي «جنايتكار جنگي» به عنوان «همتاي سياسين ايالات‌متحده معرفي مي‌كند.
ترامپ: نمايش نقش صلح‌ساز جهاني- ترامپ با وعده «پايان سريع جنگ» در كمپين انتخاباتي، نياز به دستاورد ملموس داشت، اما به گفته تحليلگران سي‌ان‌ان، خوشبيني او به توافق با پوتين، ناشي از «ساده‌انگاري در تحليل پيچيدگي‌هاي اوكراين» و تمايل به دريافت جايزه صلح نوبل است. سابقه ناكامي‌هاي پيشين (مانند ادعاي توافق در فوريه ۲۰۲۵ كه منجر به تشديد جنگ شد) اين ادعا را تضعيف مي‌كند.
۲- موانع ساختاري در دستيابي به صلح پايدار
«غيبت اوكراين و نگراني متحدان اروپايي» صاحب‌نظران مانند «تاتيانا استانوايا (بنياد كارنگي) هشدار مي‌دهند كه حذف زلنسكي از مذاكرات، «تكرار اشتباه تاريخي توافق مونيخ ۱۹۳۸» است. رهبران اروپا اصرار دارند هر توافق بدون حضور اوكراين فاقد مشروعيت و دوام خواهد بود و ممكن است امنيت قاره را تضعيف كند.
شروط غيرقابل قبول روسيه- خواسته‌هاي پوتين شامل «به رسميت‌شناسي الحاق كريمه و دونباس» توقف كمك‌هاي نظامي غرب و انصراف اوكراين از ناتو است. اين شروط از ديد اوكراين و متحدانش «غيرقابل مذاكره» هستند. حتي طرح‌هاي ظاهري مانند «مبادله سرزميني» به نفع روسيه طراحي شده‌اند.
۳- ديدگاه ساير صاحب‌نظران
درباره نتايج نشست آلاسكا
پيروزي نمادين روسيه و ريسك براي ترامپ - نشست ۳ ساعته اگرچه با اعلام «پيشرفت قابل‌توجه» ازسوي ترامپ و «فضاي مثبت» ازسوي پوتين پايان يافت، اما متاسفانه «فاقد دستاورد عملي» مانند آتش‌بس يا جدول زماني صلح بود.
به گفته جان بولتون (مشاور امنيتي سابق امريكا) صرف حضور پوتين در خاك امريكا يك «پيروزي ديپلماتيك» براي اوست، چرا كه بدون دادن امتياز، مشروعيت يافته است.
تحليل نيويورك تايمز: توهم تغيير رفتار از طريق تحريم‌ها- ماشا گسن (نويسنده نيويورك‌تايمز) استدلال مي‌كند سياست تحريم‌هاي تدريجي امريكا عليه روسيه «شكست خورده» است. اين تحريم‌ها به جاي فشار بر نخبگان كرملين، موجب «تقويت اتحاد داخلي عليه غرب» و افزايش وابستگي روسيه به متحداني مانند چين شده‌اند. ترامپ نيز با تكرار همين الگو، قادر به تغيير رفتار پوتين نيست.
۴- چشم‌انداز آينده: سناريوهاي محتمل
«آتش‌بس موقت به عنوان دستاورد نمايشي» محتمل‌ترين سناريو، توافق بر «آتش‌بس كوتاه‌مدت» با نظارت بين‌المللي است كه به ترامپ امكان مي‌دهد ادعاي موفقيت كند، اما اين آتش‌بس مي‌تواند به روسيه «فرصت تجديد قوا» بدهد و جنگ را طولاني‌تر كند.
تشديد بي‌اعتمادي در اروپا- ۵۹درصد امريكايي‌ها (طبق نظرسنجي پيو) به توانايي ترامپ در مديريت بحران اوكراين «بي‌اعتمادند» هرگونه امتياز ارضي به روسيه بدون مشورت با متحدان، مي‌تواند «شكاف در ناتو» را عميق‌تر كند.
كلام آخر: چرا نشست آلاسكا
«موفق» ارزيابي نمي‌شود؟
اين مذاكرات به دليل «عدم توجه به ريشه‌هاي جنگ (توسعه‌طلبي روسيه)» و «ناديده گرفتن اوكراين» قادر به ايجاد صلح پايدار نيست. پوتين از ديپلماسي به عنوان «ابزار تاكتيكي» براي تضعيف اتحاد غرب استفاده مي‌كند، درحالي كه ترامپ در پي «دستاورد فوري تبليغاتي» است. تا زماني كه تضاد بنيادين بين امنيت اوكراين و اهداف ژئوپليتيك روسيه حل نشود، هر توافقي متاسفانه «شكننده» و موقتي خواهد بود.
دكترای تاريخ پژوهشگاه علوم انساني