اجتناب از انجام اقدامات جزيره‌اي
محسن موسوي‌خونساري
دو وزارتخانه نيرو و جهاد كشاورزي در موضوع حكمراني آب، توزيع آب كشاورزي، اهداف برنامه هفتم و سند امنيت غذايي براي اجراي طرح‌هاي كاهش محسوس مصرف آب كشاورزي داراي اهداف مشتركي هستند و لازم است همكاري نزديكي بين اين دو وزارتخانه در خصوص موضوع حكمراني آب برقرار باشد ولي گاهي مشاهده مي‌شود كه هر كدام از اين دو وزارتخانه سمت و سوي اهداف وزارتخانه متبوع را دنبال كرده و اجراي هماهنگي مستمر با يكديگر را كمتر پيگيري مي‌كنند. در اين خصوص يادآوري مي‌كنيم كه سخنگوي صنعت آب كشور اخيرا اظهار كرده‌اند كه بعد از تشكيل ۹ جلسه در دولت و نهايتا تصويب كميته تخصصي شوراي عالي آب، يك بسته راهبردي عملياتي در راستاي نقشه راه برنامه هفتم تدوين شد كه شامل اقدامات ضروري براي مديريت آب در ۳۱ استان كشور بوده و براي همه استان‌ها به صورت دقيق سهم منابع آب سطحي و زيرزميني مشخص شده است . به‌طور مثال در استان تهران، مصرف آب بخش كشاورزي بايد ۴۵ درصد كاهش يابد و بنابراين بخش كشاورزي استان تهران بر اساس كاهش ۴۵ درصدي مصرف آب كشاورزي، برنامه‌ريزي‌هاي لازم را به عمل آورده و الگوي كشت مناسب را ارايه كند . از طرف ديگر مشاهده مي‌شود كه در هفته گذشته مركز ملي پايش و نظارت الگوي كشت توسط وزير جهاد كشاورزي با تاكيد بر اجراي الگوي كشت متناسب با شرايط اقليمي، محدوديت‌هاي آبي و نيازهاي واقعي كشور در تهران افتتاح مي‌شود. سوالاتي كه اينجا مطرح است، اين بوده كه آيا در تدوين و شروع عمليات اجرايي الگوي كشت در استان‌ها، سهم منابع آب سطحي و زيرزميني تخصيص يافته براي هر استان طبق دستورالعمل شوراي عالي آب و پيشنهاد وزارت نيرو لحاظ شده است يا خير؟ در اين خصوص و به عنوان مثال كه سخنگوي صنعت آب كشور عدد كاهش ۴۵ درصدي مصرف آب كشاورزي براي استان تهران را بيان كرده‌اند قطعا بعيد است كه با تغييرات حتي بنيادي و اساسي الگوي كشت فقط در استان تهران و دشت‌هاي كشاورزي دماوند، ورامين و رباط‌كريم كاهش ۴۵ درصدي مصرف آب كشاورزي محقق شود، بلكه عمدتا بايد سناريو كاهش سطح زير كشت يا سياست‌هاي ديگري دنبال شود.
در مورد ديگري اخيرا خبرها از نزديك شدن به اجراي تفاهمنامه‌هاي بين وزارت جهاد كشاورزي و طرف مقابل در كشور چين مبني بر پشتيباني مالي ۲/۷ ميليارد دلاري براي اجراي طرح‌هاي زيرساختي كشاورزي در سه استان شمالي حكايت مي‌كند. با توجه به گستردگي اين طرح عظيم زيربنايي آب و خاك، سوالاتي براي صاحب‌نظران مطرح مي‌شود . آيا در رابطه با اين طرح هماهنگي لازم با وزارت نيرو به عنوان تامين‌كننده آب كشاورزي به عمل آمده است يا خير؟ و آيا وضعيت وخيم فرونشست در استان مازندران و گلستان كه ناشي از برداشت نامتعارف آب زيرزميني بوده در اين طرح در نظر گرفته شده است يا خير؟ و سوال بعدي اينكه آيا تبعات زهكشي اراضي كشاورزي كه در اين طرح پيش‌بيني شده از منظر امكان گسترش فرونشست در سه استان شمالي مطالعه و بررسي شده است يا خير؟
شرايط امروز كشور از نظر افزايش دماي متوسط، پديده تغيير اقليم و خشكسالي‌هاي گسترده كه منتج به محدوديت‌هاي رواناب‌هاي سطحي در كشور شده از يك طرف و كاهش محسوس منابع آب زيرزميني به علت برداشت‌هاي افزون بر مجاز و غيرمجاز از طرف ديگر ايجاب مي‌كند كه براي پايداري سرزمين و حفظ امنيت غذايي كشور دو وزارتخانه نيرو و جهاد كشاورزي در بخش تامين و توزيع آب كشاورزي به صورت تنگاتنگ همكاري، همياري و همفكري نزديك داشته و از اتخاذ سياست‌هايي كه به حكمراني آب به صورت جزيره‌اي و مستقل براي هر وزارتخانه ختم مي‌شود، شديدا اجتناب كنند.
فعال آب و محيط زيست