معاون گردشگري وزارت ميراث فرهنگي، در پاسخ به «اعتماد» تاييد كرد: كليدي‌ترين، محوري‌ترين و اساسي‌ترين مولفه رونق گردشگري، امنيت است ولي واقعيت اين است كه با اين مولفه فاصله داريم
تحريم‌ها چه بر سر صنعت گردشگري خواهد آورد؟
گروه اجتماعي
وقتي يك هفته پيش از بازگشت احتمالي تحريم‌ها، 7 خبرنگار حاضر در نشست خبري معاون گردشگري وزارت ميراث فرهنگي، درباره تاثيرات فعال شدن قطعنامه‌هاي 6گانه سازمان ملل بر گردشگري ايران مي‌پرسند، به اين معناست كه بازگشت تحريم‌ها، مخرب‌ترين ضربه را به پيكره فرهنگي ايران وارد خواهد كرد. بعد از ظهر يكشنبه، خبرنگاران اعتماد، پيام ما، ركنا، مهر، صداي ميراث، جمهوري اسلامي وكجارو از انوشيروان محسني‌بندپي كه معاون گردشگري وزارت ميراث فرهنگي است، درباره آينده گردشگري ايران بعد از بامداد يكشنبه 6 مهر؛ اولين روز اجراي احتمالي قطعنامه‌هاي 6گانه سازمان ملل پرسيدند و البته معاون گردشگري، در جواب اين 7 خبرنگار، نه به صورت مستقيم بلكه با پاسخ‌هاي دو سويه تاييد كرد كه با بازگشت تحريم‌ها، آينده دلپذيري در انتظار صنعت گردشگري ايران نخواهد بود مگر اينكه دولت، تدابير نجات‌بخش براي اين صنعت فرهنگي را اجرا كند. توقف ورود تورهاي خارجي از اتحاديه اروپا و قاره امريكا، تداوم هشدار كشورهايي از قاره‌هاي آسيا و اروپا و امريكا درباره مخاطرات سفر توريستي و غير ضروري به ايران، سختگيريهاي جديد دستگاه‌هاي امنيتي و انتظامي و اطلاعاتي ايران براي ورود گردشگران انفرادي، كاهش رغبت گردشگراني از كشورهاي دوست و برادر ايران براي سفر به كشوري كه به تاييد مسوولانش، در شرايط جنگي قرار گرفته، افزايش تورم و گراني هزينه‌هاي زندگي كه به حذف تقريبي سفر از سبد مخارج خانوار ايراني منجر شده، مجموع شرايطي است كه پيش روي درآمدساز‌ترين صنعت غير نفتي ايران قرار دارد. اگرچه كه محسني‌بندپي در نشست خبري خود تاكيد داشت كه سرمايه‌گذاري و بهره‌برداري از بيش از 2000 پروژه زيرساختي و هتل‌سازي، به معناي حيات اين صنعت است و اعداد ثبت شده از تعداد مسافران ورودي به كشور هم نشان مي‌دهد كه «ايران‌گردي» همچنان خواهان دارد اما اين خوش‌بيني‌ها بايد در گزارش‌هاي سالانه سازمان جهاني گردشگري نمودي داشته باشد كه ندارد و حداقل در سه سال اخير و به خصوص از خرداد امسال تاكنون، ايران مقصد محبوب گردشگران جهان نيست.
پرسش و پاسخي نااميد‌كننده در نشست خبري معاون گردشگري كشور
خبرنگار اعتماد در اين نشست از معاون گردشگري پرسيد كه گردشگر خارجي و اروپايي كه مهم‌ترين گردشگر براي تمام كشورهاست چون جوان و پول خرج‌كن است، به ايران نمي‌آيد و مصداق اين وضع اين است كه در زمان برگزاري جام جهاني 2022 قطر، 20 هزار اتاق در هتل‌هاي تهران و شيراز و كيش آماده شد با اين اميدواري كه تماشاگران فوتبال، به ايران بيايند ولي اين تماشاگران از ترس اينكه برچسب سياسي بخورد اصلا پا به ايران نگذاشتند و 20 هزار اتاق خالي ماند و تورهاي ورودي، برنامه‌شان را كنسل كردند و تور ليدرها شغل‌شان را عوض كرده‌اند چون در ايران براي گردشگر جوان خارجي تفريح نداريم و فقط تعدادي آثار باستاني داريم كه آنها هم به مدد فرونشست، در حال از بين رفتن است و بنابراين، گردشگران ورودي به ايران، سالمنداني هستند كه هيچ كاري براي انجام دادن ندارند و پول خرج كن هم نيستند چون كشورهاي خارجي، براي جوانان‌شان، ايران را مثل كامبوج جلوه مي‌دهند و مي‌گويند اگر به ايران رفتيد، مسووليت عواقب سفر با خودتان است و ما هيچ خدمتي به شما نمي‌دهيم. «اعتماد» در ادامه همين سوال، به معاون گردشگري گفت كه از بومگردي‌ها بپرسد كه در زمان اجراي توافق برجام وضعيت پر شدن اتاق‌هايشان چگونه بود و امروز، هتل‌هاي ما با چند درصد پرشدگي فعال هستند آن هم در حالي كه هتل‌ها به دليل نبود مسافر، تغيير كاربري مي‌دهند و تعطيل مي‌شوند و وزير ميراث فرهنگي، مي‌گويد انتظار داشتيم فروردين امسال افزايش سفر داخلي داشته باشيم ولي 58 درصد مردم اصلا سفر نرفتند. «اعتماد» همچنين در ادامه سوال خود، از معاون گردشگري پرسيد كه چون هنوز حساب اقماري نداريم، 48.5 درصد افزايش گردشگر ورودي در فروردين امسال چطور محاسبه شده و آيا تبعه عراق كه براي خريد هفتگي به ايران مي‌آيد، گردشگر محسوب مي‌شود و آيا براي ما ارزآوري دارد؟ بندپي در جواب سوالات «اعتماد» گفت: «ورود گردشگر، شاخص دارد و اين شاخص هم توسط سازمان جهاني گردشگري مشخص شده است. مهري كه فراجا در مبادي ورودي هوايي و زميني و دريايي بر ويزاي ورودي مي‌زند، نشان مي‌دهد كه افرادي وارد كشور شده‌اند كه بيش از 24 ساعت هم در كشور اقامت دارند و اين مهر، ميزان و معيار شاخص تعداد گردشگران ورودي كشور است. البته بحث شما درست هم هست. كليدي‌ترين، محوري‌ترين و اساسي‌ترين مولفه رونق گردشگري، امنيت است و اين مولفه بايد احصا شود تا براي ظرفيت گردشگري مشتري پيدا كنيم چون مشتري هم وجود دارد ولي واقعيت اين است كه با اين مولفه فاصله داريم اما اين فاصله‌ها بايد كمتر شود و فعاليت ديپلماسي بين‌المللي بيشتر شود كه حالا هم اين فعاليت افزايش يافته چنانكه همين حالا و با وجود تحريم‌ها در تمام رويدادهاي جهاني حضور داريم و هزينه غرفه‌هاي حضور در رويدادها را هم مي‌پردازيم تا بخش خصوصي، ايران كوچك را در اين غرفه‌ها و رويدادها به تصوير بكشد.»
معاون گردشگري در پاسخ به بخش ديگري از سوال «اعتماد» درباره ظرفيت پرشدگي هتل‌ها هم گفت كه در مشهد با بيش از 90 درصد، در كيش بيش از 85 درصد و در اصفهان و شيراز با 60 درصد پرشدگي هتل‌ها مواجهيم و هنوز احداث هتل مشتري دارد، چنانكه همين حالا، 2747 پروژه و زيرساخت گردشگري با 830 هزار ميليارد تومان سرمايه‌گذاري در حال افتتاح است.
يكي از سوالات نشست خبري روز يكشنبه، درباره تاثير بلندمدت آيين‌نامه جديد ابلاغ شده به آژانس‌هاي مسافرتي و ممنوعيت ورود گردشگران خارجي پيش از ثبتنام در سامانه‌هاي تحت كنترل نهادهاي انتظامي و اطلاعاتي و تناقض اعمال اين محدوديت‌ها و ممنوعيت‌ها و كوچك شدن بازار گردشگري ايران با هدف‌گذاري معاونت گردشگري براي توسعه و رونق صنعت گردشگري ايران بود كه بندپي در پاسخ به اين سوال گفت: «ما ممنوعيتي ايجاد نكرديم. در سال 1402 تعداد 6 ميليون و 200 هزار گردشگر به ايران آمدند كه در سال 1403 اين عدد به 7 ميليون و 399 هزار نفر رسيد و آمار گردشگر ورودي به ايران در فروردين 1404 نسبت به فرورين 1403، رشد 48.5درصدي داشت. ارديبهشت امسال هم با افزايش گردشگر ورودي مواجه بوديم اما با آغاز جنگ 12 روزه، ورود گردشگر به ايران منفي شد. سه مولفه رونق گردشگري، زيرساخت، جذابيت و امنيت است. ما با وجود 1400 هتل در كشور، در زمان برگزاري اكسپوي 2025 در تهران، به اندازه تمام مهمانان خارجي جاي اقامت نداشتيم و مجبور شديم اعلام كنيم كه هزار نفر از مهمانان به ايران نيايند. تهران حدود 6 هتل 5 ستاره دارد درحالي كه شهر استانبول حدود 500 هتل و دوبي حدود 700 هتل 5 ستاره دارد. بنابراين، ما در زيرساخت ضعيفيم. حتي با اجراي قانون برنامه هفتم توسعه و در صورتي كه در هر سال و تا پايان برنامه هفتم توسعه، سالانه 100 هتل در كشور بسازيم هم، با كمبود هتل مواجه خواهيم بود. در زيرساخت‌هاي اختصاصي حوزه گردشگري و حمل و نقل ريلي و زميني و هوايي و دريايي هم با كمبود مواجهيم. طبق اعلام ستاد هماهنگي خدمات سفر، در فروردين 1404 نسبت به فروردين 1403 با كمبود 800 دستگاه اتوبوس مواجه بوديم. هدف و تعهد و تكليف ما اين است كه باتوجه به تمام تمهيدات اتخاذ شده و ازجمله، برخورداري از وام صندوق توسعه ملي و اوراق قرضه بانك مركزي و تبصره‌ها و اعتبارات استاني تا پايان برنامه هفتم توسعه، تاسيسات و زيرساخت‌هاي حوزه گردشگري را رونق بدهيم.»
بندپي در ادامه پاسخ خود و در جواب ممنوعيت‌ها براي ورود گردشگران خارجي گفت: «ورود گردشگر به كشور صفر نشده بلكه فقط ورود گردشگران كشورهاي اروپايي به ايران صفر شده است. قوانين ما براي ورود گردشگر مشكلي ندارد، بلكه كشورهاي اروپايي و ازجمله آلمان و فرانسه و انگليس به شهروندان‌شان اعلام كردند كه به ايران سفر نكنند. 3.5 ميليون گردشگر از عراق به ايران مي‌آيند و از كشورهاي عمان و تاجيكستان و گرجستان و ارمنستان هم گردشگر داريم. سال 1398 يك ميليون و 800 هزار گردشگر از كشور آذربايجان به ايران آمدند و هدف‌گذاري ما اين است كه تعداد گردشگران دو كشور ايران و عراق به بيش از 5 ميليون نفر افزايش يابد.»
به دنبال اين توضيحات معاون گردشگري، خبرنگاران حاضر در نشست گفتند كه گردشگراني از كشورهاي چين و روسيه هم حاضر به سفر به ايران نيستند چون فضاي ايران را براي سفر ناامن مي‌دانند.
خبرنگار ديگري از معاون گردشگري پرسيد كه باتوجه به تحولاتي كه در عرصه ديپلماسي و سياسي ما رخ داده و با فعال شدن مكانيسم ماشه، موضوع ايران‌هراسي و به ويژه مباحث رواني بازدارندگي و مسافرت گردشگران و توريست‌ها به ويژه از اتحاديه اروپا و اعلام وضع امنيتي و قرمز درباره سفر به ايران، باعث از دست رفتن گردشگر شده علاوه بر اينكه به دنبال وقوع اتفاقاتي در كشور جمهوري آذربايجان، حضور گردشگر از اين كشور همسايه هم متوقف شده و حتي عراق هم از تكانه‌هاي تحولات سياسي بي‌نصيب نمانده و بنابراين، حالا فقط پتانسيل گردشگر ورودي از دو كشور چين و روسيه براي ايران باقي مانده كه پيمان‌هاي استراتژيك بلندمدت و 20 ساله با اين دو كشور مي‌تواند ضامن ورود گردشگر از اين مبادي به ايران باشد اما برنامه و مشوق‌هاي معاونت گردشگري براي جذب و پذيرش گردشگر از همين دو كشور چيست كه بندپي در جواب اين سوال هم گفت: «رشد گردشگري ايران در خرداد امسال منفي بود و اين رشد منفي، در تير ماه از خرداد هم سبقت گرفت اما در مرداد نسبت به تير كمتر شد و پيش‌بيني‌مان اين است كه در شهريور ماه اين رشد منفي به دو درصد برسد و سپس به وضع پيش از خرداد برگرديم. براي بازگشت به رونق گردشگري هم در تمام ابعاد سياسي و هم اجتماعي و هم فرهنگي در حال تلاش هستيم. البته مي‌پذيرم كه مهم‌ترين و كليدي‌ترين مولفه ضامن تمام فعاليت‌هاي اقتصادي و ازجمله، صنعت گردشگري، امنيت و حس امنيت است و بايد براي اين مولفه، كار بيشتري انجام دهيم. بعد از جنگ 12 روزه راهبردهايي در خود وزارتخانه و در معاونت گردشگري ترسيم كرديم و مديريت تحولي و خلاقانه و مسوولانه اين است كه منتظر نمانيم. برقراري ارتباط با كشورهاي حوزه تمدني نوروز و همسايه‌ها و كشورهاي علاقه‌مند به ميراث و تمدن و فرهنگ ايران و حوزه خليج‌فارس و كشورهايي مثل چين و روسيه كه با آنها پيمان استراتژيك داريم را آغاز كرديم. به هر حال با وجود قرمز بودن شرايط ايران در منظر بين‌المللي، فروردين امسال با رشد 48.5درصدي ورود گردشگر مواجه بوديم و اين رشد نشان مي‌دهد كه جايگاه گردشگري در نظام حكمراني توانسته خودش را نشان بدهد. رييس‌جمهور در تمام سفرها، بحث گردشگري را با رييس‌جمهور و نخست‌وزير آن كشور به ميان مي‌آورد و صنعت گردشگري در كنار ساير صنايع كشور قرار گرفته و باتوجه به اشتغال يك ميليون و 600 هزار نفر در حوزه گردشگري و 500 هزار نفر در حوزه صنايع دستي، از نظر اشتغالزايي رتبه سوم كشور را دارد. ميزان تسهيلات تخصيص يافته به صنعت گردشگري هم نشان مي‌دهد كه نگاه حكمراني براي تقويتي جايگاه گردشگري جا افتاده است. عامل بازدارنده در گردشگري ما، جاي خالي پرواز مستقيم به ايران است، چون نبود پرواز مستقيم به ايران باعث مي‌شود كه گردشگر در قطر و دوبي و استانبول متوقف شود و به ايران نيايد. در اين زمينه هم مشغول كار هستيم و وزير ميراث علاوه بر پيگيري تبليغات در خطوط هوايي بين‌المللي، مي‌خواهد مشوق‌هايي براي موسسان ايرلاين درنظر بگيرد تا مشكل پرواز مستقيم به ايران هم مرتفع شود.»
يكي ديگر از خبرنگاران حاضر در اين نشست خبري از معاون گردشگري پرسيد كه برنامه اين معاونت براي افزايش آمار گردشگر خارجي در ايران و همچنين گردشگري داخلي بعد از فعال شدن مكانيسم ماشه و ركود و تورم متعاقب تحريم‌ها چيست كه بندپي در جواب اين خبرنگار گفت: «با 33 كشور لغو رواديد داريم و با ديپلماسي‌مان در حال تداوم لغو رواديد با كشورهاي دوست و هم‌پيمان هستيم، علاوه بر اينكه برقراري خطوط پروازي مستقيم هم در برنامه‌هاي ماست و در حال حاضر، پرواز مستقيم از تاجيكستان و عمان هم داريم. راهبرد ما بعد از جنگ 12 روزه شامل 14 محور است و علاوه بر مشوق و تسهيلات براي فعالان گردشگري، مهم‌ترين برنامه اين بوده كه انرژي رونق گردشگري بر كشورهاي اروپايي معطوف نشود، بلكه با تمام كشورهاي علاقه‌مند به بازديد از توانمندي ايران، ارتباط برقرار كرده و حتي لغو رواديد يك‌جانبه داشته باشيم. گردشگر سلامت هم بعد از يك سال كار كارشناسي و در قالب توافق با تمام ذي‌نفعان نقش‌آفرين در اين زمينه، فعال شده و علاوه بر حذف شبكه دلالي و واسطه‌ها، حالا براي اعتماد‌سازي فعال شده‌ايم و به دنبال رونمايي سامانه ثبت گردشگر ورودي، هر گردشگري كه براي دريافت خدمات سلامت وارد كشور مي‌شود، با ثبتنام در اين سامانه مي‌داند كجا و چه خدمتي و با چه قيمت و كيفيتي دريافت خواهد كرد. از مجموع 1470 هتل در سراسر كشور، حدود 227 هتل 4 ستاره و 5 ستاره و بقيه سه و دو و يك ستاره است و البته 50 درصد هتل‌هاي ما در مشهد است كه لازم است تعداد اين هتل‌ها اضافه شود اما در مجموع، با كمبود هتل 5 ستاره و 4 ستاره مواجهيم كه اولويت اعتباربخشي ما هم براي ساخت هتل‌هاي 4 و 5 ستاره است. هتل توسط بخش خصوصي اداره مي‌شود و بخش خصوصي هم انگيزه و علاقه براي هتل‌سازي و اداره هتل دارد و اگر منفعت نداشت به دنبال هتل‌سازي نمي‌رفت.»
يكي ديگر از خبرنگاران، درباره آمادگي براي روزهاي سخت‌تر گفت و مصداق اين سوال خود را خبر احتمال مسدود شدن حساب‌هاي ايران در كشورهاي امارات و قطر و عمان با بازگشت اجراي قطعنامه‌هاي 6گانه سازمان ملل دانست و گفت كه عمده ارز بخش‌هاي گردشگري از اين سه مبدا وارد ايران مي‌شده و در خبر ديگري هم گفت كه وزير گردشگري اسراييل در سفر اخير به تاجيكستان، در حال تعاملات عمده با كشوري است كه از هدف‌گذاري‌هاي عمده صنعت گردشگري ايران بوده و حالا در حوزه كشورهاي همسايه هم با مشكلاتي مواجه خواهيم بود چون شواهد حاكي از آن است كه تمام تلاش‌ها بر مسدود شدن تمام گلوگاه‌هاي اقتصادي ايران معطوف شده است. اين خبرنگار در ادامه سوال خود گفت كه بازگشت مكانيسم ماشه، صنعت گردشگري ايران را در خطر قرار خواهد داد با اينكه ايران در سال‌هاي گذشته و در دوران تحريم، عمده درآمدزايي‌اش را بر گردشگري هدف‌گذاري مي‌كرد و صنعت گردشگري از معدود بخش‌هاي توانمند و ارزآور به كشور بود ولي با اين اتفاقات جديد، صنعت گردشگري ايران هم خيلي متضرر خواهد شد چون ورود گردشگر خارجي با توجه به هشدارهاي مداوم و پي در پي كشورها تقريبا متوقف خواهد شد و بنابراين آنچه مي‌ماند، درآمد حاصل از سفرهاي داخلي است و حالا، برنامه معاونت گردشگري در اين بحران جديد بر كدام بخش‌هاي سفر متمركز است و آيا گردشگري سلامت، به عنوان ارزآورترين بخش گردشگري كشور، فعال خواهد بود تا در صورت عملياتي شدن مكانيسم ماشه و بازگشت تحريم‌هاي سازمان ملل و اجراي سياست نفت در برابر غذا، بتواند ناجي بخشي از اقتصاد كشور باشد كه بندپي در جواب اين خبرنگار گفت: «تا امروز شرايطي بدتر از جنگ 12 روزه نداريم. براي بعد از جنگ
12 روزه هم يك نقشه راه طراحي كرديم و براي حفظ تاسيسات گردشگري موجود، تقاضاي توسعه گردشگري داخلي داشتيم و پيشنهاد تعطيلي يك هفته‌اي براي سفر داديم كه گفتند چون اين تعطيلي به دليل ناترازي‌هاي آب و انرژي است، شايد براي دولت وجهه خوبي نداشته باشد ولي ما آمادگي تعطيلي يك هفته براي سفر را داشتيم و حالا شايد اين پيشنهاد را براي تعطيلات زمستاني به اجرا برسانيم. گردشگري سلامت و زيارت در هيچ زماني متوقف نمي‌شود. خرداد و تير و مرداد امسال هم گردشگري زيارت و سلامت تعطيل نبود و عراقي‌ها و عماني‌ها به ايران آمدند و عربستاني‌ها هم آبان به ايران مي‌آيند و گردشگران مصر و ارمنستان هم اشتياق زيادي براي سفر به ايران دارند. ايران جاذبه و ظرفيت فراواني در حوزه گردشگري دارد. بابت ميراث تاريخي در رديف 10 كشور جهان و بابت جاذبه‌هاي طبيعت در رديف 9 كشور جهان و بابت خدمات سلامت و به خصوص در زمينه ايمپلنت‌هاي پزشكي و درمان ناباروري و پيوند عضو، در رديف 5 يا 6 كشور اول جهان هستيم. پس خيلي نااميد نيستيم و ديپلماسي فرهنگي براي تقويت گردشگري و خنثي كردن ايران‌هراسي در تلاش است.»
اعمال محدوديت‌هاي جديد براي گردشگران ورودي و ممنوعيت ورود گردشگران فاقد راهنما و انفرادي و نامعلوم بودن تكليف اين گردشگران براي ورود به ايران و سختگيريهاي فراوان براي تورهاي اروپايي و برنامه معاون گردشگري براي پذيرش گردشگران ورودي، سوال خبرنگار ديگري بود كه معاون گردشگري در جواب اين خبرنگار گفت: «گردشگران بيمار، همان گردشگران انفرادي هستند كه براي ورود به ايران، بايد در سامانه‌اي ثبتنام كنند و خدمات گردشگري اين مسافران شامل تور و رفت و آمد به عهده معاونت گردشگري است و خدمات سلامت را هم وزارت بهداشت ارائه خواهد داد. بلامانع بودن ورود ساير گردشگران انفرادي از طريق ثبتنام در اين سامانه، هنوز مورد اختلاف‌نظر است و بايد در اين زمينه به جمع‌بندي برسيم و در صورت قطعي شدن، تمام گردشگران انفرادي هم مي‌توانند بعد از ثبتنام و ارزيابي در اين سامانه وارد كشور شوند.»
خبرنگار ديگري به معاون گردشگري گفت كه پيش از اين وزارت امور خارجه حساسيتي نسبت به چند مليت خاص داشت و براي ورود گردشگراني از اين مليت‌ها سختگيري مي‌كرد ولي حالا اين حساسيت تعميم جدي پيدا كرده و روزي نيست كه آژانس‌هاي مسافرتي از مشكلات دريافت ويزا شاكي نباشند و معلوم نيست كه مسووليت صدور ويزا بر عهده كدام نهاد است در حالي كه قرار گرفتن كشور در شرايط جنگي و حساسيت وضعيت كنوني بايد به بخش خصوصي اعلام شود كه بندپي در جواب اين خبرنگار هم گفت: « وزارت ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع دستي، شرح وظايفي دارد و مسووليت بحث‌هاي سياسي، برعهده ساير نهادهاست ولي وظيفه ما، شناساندن ظرفيت‌ها و توانمندي‌ها و قابليت‌هاي گردشگري كشوري با يك ميليون و 648 هزار كيلومتر مربع و داراي 29 اثر تاريخي ثبت شده و 26 اثر طبيعي ثبت شده در يونسكو و ژئوتوريسم و بومگردي و ظرفيت‌هاي گردشگري سلامت و زيارتي به جهان است . اگر در نهاد ديگري مثل وزارت امورخارجه تصميم ديگري اتخاذ كردند بايد از خودشان بپرسيد. »