تاريخ و فلسفه «حق»
گفتمان اجتماعي و سياسي مدرن، از بحث‌ها بر سر زندانيان تا مناقشات مربوط به كودكان متولد نشده، آكنده از زبان «حق» است. اما ميان شهروندان، سياستمداران و فيلسوفان درباره معناي «حق» اختلاف‌نظر وجود دارد. چه كسي حق دارد؟ چه كسي بايد حق داشته باشد؟ چه كسي مي‌تواند دعوي حق كند؟ بر چه مبنايي مي‌توان دعوي حق كرد؟ و حق‌ها با ديگر ارزش‌هاي مهم اخلاقي و سياسي، مانند اجتماع، فضيلت، خودآييني، دموكراسي و عدالت اجتماعي، چگونه ارتباط مي‌يابند؟
دانكن آيويسن در كتاب «حق» درآمدي يگانه و قابل فهم به تاريخ و فلسفه حق پيش مي‌نهد. او، به‌طور خاص، بر سياست حق تمركز دارد: اين واقعيت كه حق‌ها همواره به شكلي عميق محل نزاع بوده‌اند و خواهند بود. او از سياق‌هاي تاريخي‌اي كه فيلسوفان استدلال‌هايشان را درباره حق در آنها صورت‌بندي كرده‌اند، سخن به ميان مي‌آورد. همچنين موضوعات اخلاقي و منطقي‌اي را كه ذيل انديشيدن به ماهيت حق مطرح شده‌اند، وارسي مي‌كند. آيويسن، در هر گام، انتقادهاي گوناگون بر مفهوم حق، ازجمله انتقادهاي جماعت‌گرايان، فمينيست‌ها، ماركسيست‌ها و پست‌مدرن‌ها را مدنظر قرار مي‌دهد. مخاطب اين كتاب دانشجويان و خوانندگاني‌اند كه براي نخستين‌بار سراغ موضوع «حق» مي‌روند. اما خوانندگان مطلع‌تري هم كه در پي تلفيق تاريخ و نظريه‌اند از كتاب بسيار خواهند آموخت.
دانكن آيويسن، استاد فلسفه سياسي در دانشگاه سيدني استرالياست. او آثاري در فلسفه سياسي نوشته است كه مهم‌ترين آنها عبارتند از: خويشتن در آزادي: استدلال سياسي و هنرهاي حكومت، ليبراليسم پسااستعماري، تاريخ مختصر عدالت و آيا دولت‌هاي ليبرال مي‌توانند مردمان بومي را در خود جاي دهند؟ هيچ يك از آثار آيويسن تاكنون در ايران منتشر نشده است و كتاب «حق» - يكي از كتاب‌هاي مجموعه مسائل محوري فلسفه در انتشارات راتلج است - كه از او به فارسي ترجمه و منتشر شده است.
كتاب «حق» از هشت فصل تشكيل شده است كه به ترتيب عبارتند از؛ رويكردي طبيعي‌گرايانه، قانون طبيعي و حق طبيعي، حق به منزله مال، كرامت، بازشناسي، حق، پيامدها و تروريسم، حق به منزله مجرا و حقوق بشر.
كتاب «حق» به بررسي پيچيده و بحث‌برانگيز تلاقي نظريه سياسي و حقوق مردمان مي‌پردازد. ايويسون به تحليل ادعاهاي سياسي و اخلاقي مردم و چگونگي برخورد نظريه‌هاي سياسي با اين ادعاها پرداخته و مباحث كليدي در مورد عدالت، حاكميت و به رسميت شناختن را بررسي مي‌كند. اين كتاب براي كساني كه به درك چگونگي كاربرد نظريه سياسي در مسائل حقوق مردمان علاقه‌مند هستند، ضروري است.
كتاب ايويسون چالش‌هايي كه مردم بومي در احقاق حقوق خود با آن مواجه هستند، به‌ويژه در زمينه سرزمين، خودمختاري و حفظ فرهنگ را مورد بررسي قرار مي‌دهد. او رويكردهاي مختلف نظري مانند ليبراليسم، جامعه‌گرايي و پسااستعمارگرايي را بررسي كرده و نشان مي‌دهد كه چگونه نظريه سياسي مي‌تواند به حقوق بوميان كمك كند يا مانع از آن شود. ايويسون همچنين نقش بي‌عدالتي‌هاي تاريخي مانند استعمار و جذب اجباري را در شكل‌گيري مبارزات بومي معاصر تحليل مي‌كند.
مفاهيم اصلي كتاب عبارتند از: «عدالت»، «حاكميت» و «به رسميت شناختن». ايويسون به چالش‌هاي عدالت در زمينه حقوق بوميان، مانند حقوق زمين و بقاي فرهنگي مي‌پردازد و بررسي مي‌كند كه آيا چارچوب‌هاي موجود مانند ليبراليسم مي‌توانند به نيازهاي خاص مردم بومي پاسخ دهند. او همچنين به تنش ميان حاكميت دولت‌هاي مدرن و خودمختاري بومي‌ها مي‌پردازد و پرسش‌هايي را درباره مشروعيت دولت‌ها و امكان ايجاد ساختارهاي سياسي مستقل براي مردم بومي مطرح مي‌كند. ايويسون به مفهوم «شناسايي» نيز پرداخته و نشان مي‌دهد كه چگونه به رسميت شناختن مي‌تواند ابزاري براي توانمندسازي و آشتي جوامع بومي باشد و آنها را در دستيابي به مشروعيت سياسي و فرهنگي كمك كند.
«حق» يك تحليل جامع و تامل‌برانگيز از حقوق بوميان ارايه مي‌دهد و به بررسي چالش‌هاي فلسفي و سياسي آنها در دنياي معاصر مي‌پردازد. ايويسون به اهميت يك نظريه سياسي فراگيرتر و عادلانه‌تر تاكيد مي‌كند كه چالش‌هاي خاص مردم بومي را در نظر بگيرد و به دنبال راه‌هايي براي حل آنها باشد. همچنين، مترجم در مقدمه‌اي كوتاه، هدف خود را انتقال اين مفاهيم پيچيده به زباني ساده و قابل فهم براي خوانندگان فارسي‌زبان بيان كرده است.
جلد كتاب نيز با طراحي مينيماليستي و استفاده از تصوير سنگ‌هايي روي يك ترازو، مفهوم تعادل در حقوق و عدالت را به خوبي منتقل مي‌كند.
حق، نوشته دانكن آيويسن با ترجمه اميرحسين خداپرست در 344 صفحه منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.