پروژه‌هاي دامداري بنياد بركت در سيستان و بلوچستان با وجود چالش‌هاي زياد، زمينه‌ساز اميد و تحول شده‌اند. هر چند محدوديت‌هاي برق و گرماي طاقت‌فرسا، موجب توقف یا كاهش فعاليت برخي از اين دامداري‌ها شده است ولي احياي اين مراكز امكانپذير است و استفاده از روش‌ها و فناوري‌هاي نوين به ويژه نژادهاي خاص، مي‌تواند راهگشا باشد. انتخاب نژادهاي مقاوم، بهره‌گيري جدي از انرژي خورشيدي، آموزش مستمر و مديريت بهينه منابع، كليدهاي عبور از بحران هستند كه دامداري‌هاي استان را در مسير موفقيت قرار خواهند داد. اين مسير هم‌سويي انسان با طبيعت سخت و امكانات موجود را نشان مي‌دهد و نويد روزهاي بهتر را براي دامداران اين منطقه رقم مي‌زند.
دامداري در سايه گرماي سوزان و برق ناپايدار
سيستان و بلوچستان، استاني كه در دهه‌هاي اخير برخلاف تاريخ كهن خود، با خشكي و گرماي طاقت‌فرسا شناخته مي‌شود، همواره چالشي بزرگ براي كشاورزان و دامداران بوده است. ساختار طبيعي اين منطقه كه آب و هوايي گرم، خشك و با بارش ناچيز دارد، شرايط زندگي را براي دام‌ها بسيار سخت كرده است. در چنين محيطي، حفظ و نگهداري گاوهايي كه براي توليد شير و گوشت پرورش داده مي‌شوند، با مشكلات متعددي همراه است. بنياد بركت در سال‌هاي اخير، با هدف توسعه اقتصادي و ايجاد اشتغال پايدار، حمايت گسترده‌اي از احداث گاوداري‌ها در اين استان به عمل آورده است. اين حمايت‌ها به سرمايه‌گذاري، آموزش و تأمين تجهيزات مدرن دامداري اختصاص يافتند تا چرخه توليد شير و گوشت تقويت شود و معيشت مردم منطقه بهبود پيدا كند. اما با وجود اين تلاش‌ها، محدوديت‌هاي مهمي سد راه اين پروژه‌ها شده‌اند كه دامداران را با بحران‌هايي جدي مواجه كرده است. محدوديت‌هاي برق، به ويژه در روستاها و مناطق دورافتاده، باعث شده تجهيزات سرمايشي، پمپاژ آب بوييه مه‌پاش‌ها و سيستم‌هاي شيردوشي به خوبي كار نكنند و دام‌ها با گرماي شديد دست و پنجه نرم كنند. اين مشكل، به كاهش توليد شير و افزايش تلفات دام انجاميده است و بسياري از سرمايه‌گذاران و دامداران را نااميد كرده است.
نژادهاي نامناسب؛ زخم دامداري منطقه
يكي از دلايل مهم كاهش بازدهي گاوداري‌ها در سيستان و بلوچستان، انتخاب نژادهاي نامناسب گاو است. استفاده از نژادهايي مانند هلشتاين يا سمينتال كه در اقليم‌هاي معتدل‌تر و با منابع آبي فراوان رشد يافته‌اند، در اين منطقه نتيجه‌اي عكس داده است. اين نژادها كه به شرايط معتدل عادت كرده‌اند، تحمل گرماي بالا و كم‌آبي را ندارند. گرماي طاقت‌فرسا باعث كاهش اشتها، افزايش بيماري و كاهش توليد شير در آنها شده است. دامداري در اين شرايط سخت، بدون تطابق دام با محيط، بهره‌وري اقتصادي ندارد و حتي باعث از بين رفتن سرمايه‌هاي سرمايه‌گذاران مي‌شود. در نتيجه گاوداري‌هايي كه به اين روش اداره شده‌اند، با مشكلات زيادي مواجه شده‌اند و بسياري از آنها نتوانسته‌اند به اهداف خود برسند.
نژاد يونگانور؛ راهكاري براي شرايط سخت
در اين شرايط، نژاد گاو يونگانور يا انگوله كه بومي كشور هند است، فرصتي ارزشمند پيش روي دامداران قرار مي‌دهد. اين نژاد هزاران سال در شرايط گرمسيري و خشك جنوب هند پرورش يافته و با محيط‌هاي سخت سازگاري بالايي دارد. ويژگي‌هاي يونگانور شامل پوستي ضخيم و پرزدار است كه از بدن در برابر گرماي شديد محافظت مي‌كند. مصرف آب و خوراك اين گاو نسبت به نژادهاي سنگين بسيار كمتر است، بنابراين براي مناطق كم‌آب و خشك انتخاب ايده‌آلي به شمار مي‌رود. يونگانور مقاومت خوبي در برابر بيماري‌هاي رايج دارد و طول عمر و نرخ باروري آن قابل توجه است. اين گونه گاو قادر است در شرايط اقليمي سخت، به صورت مستمر روزانه سه تا چهار ليتر شير با درصد چربي بسيار بالا توليد كند و همچنين قابليت استفاده در توليد گوشت را نيز دارد. از اين رو، از اين قابليت برخوردار است كه به عنوان يك نژاد چندمنظوره براي دامداري‌هاي سيستان و بلوچستان مورد توجه قرار گيرد. البته به دليل جثه كوچك و توليد كمتر گوشت و شير، ممكن است تصور شود اين نوع گاو، كم سود است ولي آنچه اهميت دارد، نرخ تبديل غذا به گوشت و شير است كه يونگانور در اين زمينه، كارنامه قابل دفاعي دارد.
برق خورشيدي؛ كليد رفع محدوديت انرژي
محدوديت برق، به عنوان يكي از بزرگ‌ترين موانع پيش روي دامداري‌ها، راه‌حل‌هايي دارد كه بايد با جديت دنبال شوند. در مناطق كويري و نيمه‌بياباني مانند سيستان و بلوچستان، انرژي خورشيدي به وفور در دسترس است كه جايگزيني مناسب براي برق شبكه است. نصب پنل‌هاي خورشيدي در گاوداري‌ها و استفاده از باتري‌هاي ذخيره‌ساز انرژي، امكان تأمين برق پايدار و مداوم براي تجهيزات سرمايشي، پمپاژ آب و شيردوشي را فراهم مي‌آورد. اين فناوري‌ها علاوه بر كاهش وابستگي به برق شهري، هزينه‌هاي جاري را نيز كاهش مي‌دهند و دامداران را در برابر نوسانات برق محافظت مي‌كنند. البته اين انرژي، گران است و براي مديريت دماي گاوداري تكاپو نمي‌كند و اين مساله را بايد با تغيير نژاد دنبال كرد. ترويج و حمايت از اين راهكارهاي انرژي پاك، زمينه را براي توسعه پايدار دامداري در اين منطقه فراهم مي‌كند و كيفيت زندگي دامداران را ارتقا مي‌دهد.
آموزش دامداران؛ نقطه اتكاي توسعه
نقش آموزش در موفقيت طرح‌هاي دامپروري بسيار حياتي است. توانمندسازي دامداران در زمينه‌هاي مديريت تغذيه، پيشگيري و درمان بيماري‌ها، مديريت توليد مثل و نگهداري گاوهاي مقاوم، بازدهي اين واحدها را به ميزان قابل توجهي افزايش مي‌دهد. برگزاري دوره‌هاي آموزشي مداوم، ايجاد شبكه‌هاي مشاوره و همكاري نزديك با مراكز تحقيقاتي و دانشگاهي، دامداران را قادر مي‌سازد تا با روش‌هاي علمي و به‌روز، دامداري خود را بهينه كنند و از اشتباهات رايج جلوگيري كنند. همچنين انتقال تجارب موفق ديگر مناطق و معرفي نژادهاي سازگار با اقليم منطقه، به افزايش اعتماد دامداران و سرمايه‌گذاران منجر مي‌شود.
چشم‌انداز روشن براي توسعه پايدار دامداري
با تركيب اين راهكارها، سيستان و بلوچستان توانايي تبديل شدن به يكي از مراكز مهم دامپروري مقاوم و پايدار كشور را دارد. اين تحول علاوه بر ايجاد اشتغال، باعث افزايش توليد شير و گوشت در منطقه و ارتقاي امنيت غذايي مي‌شود. هم‌افزايي حمايت بنياد بركت و وزارت جهاد، بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين انرژي، آموزش دامداران و استفاده از نژادهاي مقاوم مانند يونگانور، فرصت طلايي براي توسعه اقتصادي و اجتماعي استان فراهم مي‌كند.
از چالش تا فرصت
پروژه‌هاي دامداري بنياد بركت در سيستان و بلوچستان با وجود چالش‌هاي زياد، زمينه‌ساز اميد و تحول شده‌اند. محدوديت‌هاي برق و گرماي طاقت‌فرسا، بهانه‌اي براي توقف نيست بلكه انگيزه‌اي براي استفاده از روش‌ها و فناوري‌هاي نوين است. انتخاب نژادهاي مقاوم، بهره‌گيري از انرژي خورشيدي، آموزش نوين و مديريت بهينه منابع، كليدهاي عبور از بحران هستند كه دامداري‌هاي استان را در مسير موفقيت قرار خواهند داد. اين مسير هم‌سويي انسان با طبيعت سخت و امكانات موجود را نشان مي‌دهد و نويد روزهاي بهتر را براي دامداران اين منطقه رقم مي‌زند.