كارشناسان اقتصادي به «اعتماد» از نگراني‌هايشان گفتند
ناترازي گاز تهديدي براي توليد و صادرات
ندا جعفري
آنگونه كه مسوولان در رسانه‌ها اعلام كرده‌اند در حال حاضر ظرفيت توليد روزانه گاز در زمستان حدود ۸۵۰ ميليون مترمكعب برآورد مي‌شود كه معمولا در اين فصل با كسري روزانه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ ميليون مترمكعب مواجه هستيم، آنگونه هم كه پيش‌بيني شده اين كسري تا سال ۱۴۰۶ به حدود ۳۷۳ ميليون مترمكعب در روز خواهد رسيد. ميانگين سهم مصرف گاز كشور به تفكيك بخش‌ها نيز به اين ترتيب اعلام شده است؛ حدود ۳۱درصد در بخش نيروگاهي، ۲۵درصد در بخش خانگي، ۴درصد در بخش تجاري و ۲۹درصد در بخش صنعت كه در فصل سرد سال سهم بخش خانگي، تجاري و صنايع كوچك از مصرف گاز به ۷۸ تا ۸۲ درصد از كل توليد مي‌رسد.
وضعيت توليد و مصرف گاز در كشور
رضا كريمي، كارشناس حوزه نفت، گاز و پتروشيمي در مورد كسري گاز در فصل زمستان به «اعتماد» مي‌گويد: حداكثر توان توليد گاز كشور در بهترين شرايط به حدود ۸۰۰ ميليون مترمكعب در روز مي‌رسد كه از اين ميزان، نزديك به ۹۵ ميليون مترمكعب به پتروشيمي‌ها اختصاص مي‌يابد و حدود ۵۰ ميليون مترمكعب نيز در بخش خانگي مصرف مي‌شود. البته بخش نيروگاهي با مصرفي بين ۲۵۰ تا ۳۵۰ ميليون مترمكعب در روز، سهم عمده‌اي در مصرف دارد. به گفته او، در فصل زمستان مصرف خانگي به‌شدت افزايش مي‌يابد و در زمان پيك مصرف، رقم آن تا حدود ۶۰۰ ميليون مترمكعب در روز بالا مي‌رود، با اين شرايط، تراز گازي كشور در ماه‌هاي سرد سال معمولا منفي است و بين ۲۰۰ تا ۳۰۰ ميليون مترمكعب كسري در اين بخش وجود دارد كه اين كسري با اقداماتي نظير مديريت مصرف، كاهش خوراك برخي صنايع و استفاده از سوخت مايع در نيروگاه‌ها جبران مي‌شود. به گفته كريمي، امسال وضعيت ذخيره‌سازي سوخت مايع نسبت به سال گذشته مطلوب‌تر است. ذخاير مازوت براي نيروگاه‌ها تكميل شده و حمل‌ونقل و انتقال آن نيز به‌صورت مناسب انجام شده است. ظرفيت‌هاي موجود براي ذخيره‌سازي سوخت به‌طور كامل مورد استفاده قرار گرفته و اين مساله مي‌تواند در تأمين انرژي نيروگاه‌ها در روزهاي سرد موثر باشد. او ادامه مي‌دهد: در سال‌هاي گذشته به دليل ضعف زيرساختي، به‌ويژه در خطوط انتقال به سمت شمال كشور، در زمان پيك مصرف با مشكلاتي مواجه بوديم، اما امسال با مديريت بهتر و تقويت فشار شبكه، احتمال بروز بحران كمتر است. كريمي مي‌گويد: سال گذشته از اوايل آذرماه گاز پتروشيمي‌ها به تدريج با قطعي مواجه شد و اين روند در صنايع فولاد و سيمان نيز تكرار شد. اما امسال نشانه‌هايي از مديريت بهينه‌تر ديده مي‌شود .
او توضيح مي‌دهد: به نظر مي‌رسد وزارت نفت اطمينان لازم را به نيروگاه‌ها داده تا با كمترين آلايندگي از سوخت مايع استفاده كنند و در نتيجه خوراك پتروشيمي‌ها تا حدودي تأمين شود.با اين حال، او يادآور مي‌شود كه محدوديت گاز همچنان وجود دارد و بخش توليدي كشور بايد خود را براي نوسانات مصرف و اولويت‌بندي در توزيع آماده كند. اين كارشناس حوزه انرژي در ادامه به صادرات گاز اشاره كرده و مي‌گويد: ميزان توليد گاز كشور حدود ۷۶۰ تا ۸۰۰ ميليون مترمكعب در روز است و تغيير چشمگيري در سال جاري رخ نداده است. قرارداد صادرات گاز به تركيه در سال پاياني خود قرار دارد و در فصل زمستان نيز روزانه بين ۲ تا ۱۰ ميليون مترمكعب گاز به عراق صادر مي‌شود. كريمي توضيح مي‌دهد: براي تنظيم شبكه داخلي، در مواقعي صادرات به دو كشور تركيه و عراق محدود مي‌شود كه اين اقدام معمولا با دلايلي مانند حوادث كوچك در ايستگاه‌هاي ارسال يا مشكلات فني در خطوط مرزي توجيه مي‌شود تا فشار شبكه داخلي حفظ گردد. به گفته كريمي، طي سال‌هاي اخير هيچ سرمايه‌گذاري جديدي در بخش توسعه ميدان‌هاي گازي به بهره‌برداري نرسيده و همين مساله باعث شده ظرفيت توليد در سطح فعلي باقي بماند. او مي‌گويد: كسري گاز كشور به اندازه دو فاز پارس جنوبي است و اگر توسعه‌اي در اين حوزه صورت نگيرد، در سال‌هاي آينده وضعيت دشوارتر مي‌شود، در حال حاضر حدود ۸۰ ايستگاه تقويت فشار در شبكه انتقال گاز كشور فعال است و اين ايستگاه‌ها نقش كليدي در حفظ جريان پايدار گاز دارند. با شروع سرماي هوا، تلاش مي‌شود فشار خطوط انتقال افزايش يابد تا مقداري گاز در خطوط به عنوان ذخيره باقي بماند. اين كارشناس حوزه نفت و گاز معتقد است؛ وضعيت گاز كشور در زمستان امسال نسبت به سال گذشته با مديريت بهتري همراه خواهد بود، اما همچنان كمبود ساختاري در توليد و انتقال وجود دارد. به باور او، با وجود تمهيدات انجام‌شده در ذخيره‌سازي سوخت مايع و كنترل مصرف، فشار بر شبكه در ماه‌هاي آتي اجتناب‌ناپذير است و بدون سرمايه‌گذاري جديد در توسعه ميادين گازي و نوسازي زيرساخت‌هاي انتقال، هر سال زمستان براي صنعت انرژي كشور به دوره‌اي پرچالش تبديل مي‌شود.
ضعف زيرساخت‌ها درس «ال‌ان‌جي »
عبدالله عذاري اهوازي، كارشناس حوزه نفت، گاز و پتروشيمي در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد: مهم‌ترين مشكل كشور در حوزه گاز، نبود زيرساخت كافي براي توسعه صنعت ال‌ان‌جي است. او تأكيد مي‌كند: با وجود ذخاير عظيم گاز، به دليل نداشتن فناوري و برنامه جدي براي مايع‌سازي، بخشي از ظرفيت كشور بلااستفاده مانده است، كه در بسياري از كشورها، مازاد توليد گاز به صورت ال‌ان‌جي ذخيره مي‌شود تا در زمان اوج مصرف در اختيار شبكه قرار گيرد، اما در ايران هنوز اين صنعت به شكل جدي دنبال نمي‌شود. به گفته او، وزارت نفت اعلام كرده كه از سرمايه‌گذاري در اين بخش حمايت مي‌كند، ولي به دليل نبود انگيزه در ميان توليدكنندگان و سرمايه‌گذاران، اجراي پروژه‌ها به كندي پيش مي‌رود. اين كارشناس حوزه نفت و گاز مي‌گويد: بخش بزرگي از مشكل كمبود گاز در فصل زمستان، نه كمبود مطلق گاز بلكه افت فشار در خطوط انتقال است، كه با كاهش دما، فشار گاز در خطوط طبيعي پايين مي‌آيد و همين مساله انتقال گاز به مناطق سردسير و كوهستاني را دشوار مي‌كند. به گفته او، در چنين شرايطي حتي اگر گاز به اندازه كافي توليد شود، رساندن آن به مصرف‌كنندگان نهايي با دشواري روبه‌رو است، كه براي رفع اين مشكل بايد همزمان با توسعه صنعت ال‌ان‌جي، ايستگاه‌هاي تقويت فشار در مسير خطوط انتقال گاز نيز نوسازي و به‌روزرساني شود تا در فصل‌هاي سرد، افت فشار به حداقل برسد. او با تاكيد بر اينكه ايران بايد در كنار مديريت داخلي، از ظرفيت كشورهاي همسايه نيز بهره ببرد ادامه مي‌دهد: همكاري با كشورهاي شمالي مانند؛ آذربايجان، تاجيكستان و ارمنستان مي‌تواند به ايجاد توازن در عرضه و تقاضا كمك كند چرا كه در صورت شكل‌گيري قراردادهاي مبادله‌اي يا خريد گاز از اين كشورها، بخشي از كسري زمستاني جبران مي‌شود و فشار كمتري بر شبكه داخلي وارد مي‌گردد. عذاري مي‌افزايد: طبق اظهارات اخير وزير نفت، ذخيره‌سازي سوخت مايع و گاز در سال جاري به شكل مناسبي انجام مي‌شود و از اين نظر نگراني زيادي براي زمستان وجود ندارد. با اين حال، ذخيره‌سازي موقت نمي‌تواند جايگزين توسعه پايدار زيرساخت‌ها شود. به باور او، اگر صنعت «ال‌ان‌جي » در كشور نهادينه شود و خطوط انتقال نوسازي شود، ديگر نيازي به اقدامات اضطراري هر‌ساله در فصل سرما نخواهد بود و وضعيت فعلي گاز كشور با وجود ذخيره‌سازي مناسب، همچنان ناپايدار است، چون مشكلات فني و ضعف در برنامه‌ريزي بلندمدت پابرجاست. او معتقد است؛ با توجه به ظرفيت عظيم گازي ايران، راه برون‌رفت از تكرار بحران‌هاي زمستاني، توجه جدي به توسعه صنعت ال‌ان‌جي، تقويت شبكه انتقال و گسترش همكاري‌هاي منطقه‌اي است؛ مسيري كه در صورت اجرا، مي‌تواند براي سال‌هاي آينده ثبات انرژي كشور را تضمين كند.