سخنگوي صنعت آب گفته كه افت فشار آب در پايتخت در ساعات پاياني شب به منظور كاهش نشت آب است
هشدار محقق سياست‌هاي آب نسبت به آب شرب پايتخت
گروه اجتماعي: با گذشت يك هفته از توضيحات سخنگوي صنعت آب درباره دليل كاهش فشار آب در پايتخت، يك محقق در سياست‌هاي آب هشدار داد كه اين شيوه مديريت مصرف و صرفه‌جويي منابع شرب پايتخت، مي‌تواند به اثرات ضد خود و خطري براي سلامت عمومي شهروندان تبديل شود .
در حالي كه از حدود دو ماه قبل در برخي مناطق پايتخت، قطع آب در شبكه خانگي، سه نوبت در هفته و از حدود يك ساعت پيش از نيمه شب تا ساعات 5 يا 6 بامداد آغاز شده، سخنگوي صنعت آب، هفته قبل تاكيد داشت كه اين وضع كه حالا تعداد بيشتري از مناطق پايتخت را شامل مي‌شود، قطع آب نيست بلكه كاهش فشار آب است تا به اين شيوه در ساعات پاياني شب تا بامداد كه كمترين مقدار مصرف آب در شبكه خانگي است، نشتي آب به حداقل برسد و از اين طريق، كمي در مصرف آب در تهران صرفه‌جويي شود . عيسي بزرگ‌زاده در توضيحات بيشتري گفت: « همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد و از قبل هم اطلاع‌رساني شده بود، پاييز امسال پاييز كم‌بارشي در كل كشور و پاييز بي‌بارشي در تهران است و در عمل وارد ششمين سال پياپي خشكسالي شده‌ايم.حجم آبي كه در بسياري از سدها مخصوصا سدهاي تهران وجود دارد، بسيار ناچيز است و براي عبور پايدار از ماه‌هاي پيش رو وضعيت شكننده‌اي دارد و ما مجبوريم سراغ روش‌هاي مختلفي براي مديريت مصرف آب برويم. هم‌اكنون مصرف آب تهران حدود ۳۳.۵ مترمكعب در ثانيه است كه حدود ۱۶ مترمكعب آن از منابع زيرزميني و حدود ۱۷.۵ مترمكعب بر ثانيه از منابع سطحي تأمين مي‌شود.حدود ۳ مترمكعب در ثانيه يعني حدود ۱۰درصد از مصرف آب تهران كسري داريم كه اين ۱۰درصد را بايد به روش‌هاي مختلف تأمين كنيم و روش اصلي تأمين آن، مديريت مصرف است. مديريت فشار در شبكه تهران در حال انجام است و از حدود نيمه شب تا نزديك‌هاي صبح كه مردم در ساعات آسايش و خواب هستند، فشار آب را در شبكه تهران كم مي‌كنيم تا هم بتوانيم نشت شهري را كاهش بدهيم و هم فرصتي براي آبگيري مخازن شهري براي مصارف روز فراهم كنيم. »
به دنبال اين توضيحات، حميد بهلولي كه استاد سياستگذاري عمومي و سلامت و محقق بين‌المللي در سياست‌هاي آب است در نامه‌اي كه خطاب به وزير بهداشت نوشت هشدار داد كه توسل به كاهش فشار آب با هدف صرفه‌جويي و ذخيره‌سازي در پايتخت، مي‌تواند خطراتي از بابت آلودگي ميكروبي براي منابع شرب تهران ايجاد كند .
بهلولي در اين نامه خطاب به محمدرضا ظفرقندي وزير بهداشت نوشته است: « در روز‌هاي اخير، شركت آب و فاضلاب تهران به‌دليل كاهش منابع آبي، اقدام به كاهش فشار شبكه توزيع آب شهري در ساعات شبانه كرده است. اين اقدام در ظاهر، براي مديريت مصرف ضروري به نظر مي‌رسد، اما از منظر فني و بهداشت عمومي، داراي پيامدهايي است كه نيازمند مداخله و پايش دقيق وزارت بهداشت مي‌باشد.در شرايط عادي، فشار آب در شبكه‌هاي شهري بايد در محدوده ۲ تا ۵ بار (معادل ۲۰ تا ۵۰ متر ستون آب) حفظ شود (فشار ايمن شبكه بايد بين ۱ تا ۱٫۵ بار) تا جريان مثبت و ايمن در لوله‌ها برقرار بماند. طبق اطلاعات رسمي، حدود ۲۰ درصد از آب شبكه تهران دچار نشت زيرسطحي است و بخش قابل توجهي از لوله‌ها داراي خلل، پوسيدگي و شكستگي‌هاي موضعي هستند. در نتيجه، زماني كه فشار در شبكه در شب كاهش مي‌يابد يا به صفر نزديك مي‌شود، احتمال بروز مكش معكوس از محيط اطراف لوله‌ها، فاضلاب‌هاي سطحي يا منابع آلوده، به داخل سيستم توزيع آب شرب افزايش مي‌يابد. افت فشار شبانه و كاهش مواجهه و تاثير كلر، علاوه بر خطر ورود ميكروب‌ها، فرصت رشد ميكروفيلم‌هاي مقاوم (تورينه‌هاي ميكروبي كلسيفيه حتي مقاوم به كلر) را در داخل لوله‌ها افزايش مي‌دهد. اين تجمع ميكروبي مي‌تواند موجب شديدتر شدن آلودگي آب شرب و افزايش بار ميكروبي شود، به ويژه در مناطقي كه سيستم تصفيه خانگي يا كلرزني ثانويه وجود ندارد. پيامد اين وضعيت، بروز بيماري‌هاي گوارشي، اسهال، عفونت‌هاي روده‌اي و در موارد شديد شيوع بيماري‌هاي واگيردار است. در ضمن، نوسان ناگهاني فشار در ساعات قطع و وصل باعث شوك هيدروليكي شده و در لوله‌هاي پوسيده، ترك‌ها را گسترش مي‌دهد. اين امر نه‌تنها تلفات آب را افزايش مي‌دهد، بلكه مسيرهاي نفوذ آلودگي را گسترش مي‌دهد. اين پديده مي‌تواند باعث ورود باكتري‌هاي شاخص آلودگي (مانند كليفرم كل، كليفرم مدفوعي و اشرشياكلي)، فلزات سنگين و حتي ذرات ريز خاك به جريان آب شود. در چنين شرايطي، حفظ كلر باقيمانده آزاد در شبكه، حياتي است. »
بهلولي در بخش ديگري از اين نامه خطاب به وزير بهداشت نوشته است: « بر اساس استانداردهاي سازمان بهداشت جهاني و موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران (شماره ۱۰۵۳)، ميزان مطلوب كلر باقيمانده در شبكه توزيع بايد ۰٫۳ تا ۰٫۵ ميلي‌گرم در ليتر باشد، و در شرايط اضطراري مي‌تواند تا ۱ ميلي‌گرم در ليتر افزايش يابد. تنها در موارد شست‌وشوي سيستم آبرساني با نظارت مستقيم كارشناس تا 4 ميلي‌گرم در ليتر (مطابق EPA ايالات متحده) مي‌توان استفاده كرد. كلر باقيمانده غيراستاندارد در طولاني مدت، مشكوك به افزايش بار بيماري‌ها است.با اين حال، افزايش دايمي كلر تا اين سطح، به‌ويژه در شبكه‌هاي قديمي با لايه‌هاي رسوبي، ممكن است منجر به تشكيل تركيبات جانبي كلر (مانند تري‌هالومتان‌ها) گردد كه در تماس طولاني‌مدت با سلامت انسان، اثرات مزمن شناخته‌شده‌اي دارند. همچنين در مناطق با كيفيت پايين آب خام يا لوله‌هاي داخلي پوسيده، افزايش طعم و بوي كلردار، تحريكات پوستي و چشمي در گروه‌هاي حساس (كودكان، سالمندان، بيماران تنفسي) قابل انتظار است. »
اين محقق سياست‌هاي آب در ادامه نامه خود به وزير بهداشت، پيشنهاد كرده كه براي جلوگيري از مشكلاتي كه در اين نامه برشمرده، پايش ناحيه‌اي فشار شبكه با سنسورهاي هوشمند انجام شود تا فشار در هيچ نقطه‌اي به كمتر از ۱ بار نرسد. همچنين، پايش مستمر كلر باقيمانده در نقاط دور از مخازن اصلي، به‌ويژه در ساعات پاياني شب، در دستور كار قرار بگيرد. از ديگر پيشنهادهای بهلولي اين است كه در صورت تداوم كاهش فشار شبانه، اطلاع‌رساني عمومي درباره تخليه آب راكد لوله‌ها در صبح انجام شده و بررسي مشترك ميان وزارت بهداشت، شركت آب و فاضلاب و انستيتو پاستور براي پايش ميكروبيولوژيك دوره‌اي صورت پذيرد. بهلولي در پيشنهاد ديگري به وزير بهداشت، خواستار آن شده كه ميزان كلر تزريقي متناسب با كيفيت آب ورودي، جنس لوله‌ها، و طول مسير توزيع تنظيم گردد تا از تشكيل تركيبات جانبي خطرناك جلوگيري شود. اين محقق سياست‌هاي آب در پايان نامه خود خطاب به وزير بهداشت گفته است: « در شرايط كنوني كاهش منابع آبي، مديريت فشار امري اجتناب‌ناپذير است، اما كاهش غيرهوشمندانه فشار در شبكه‌هاي فرسوده مي‌تواند خطر آلودگي ثانويه و بحران‌هاي بهداشتي ايجاد كند.اگر كلر آزاد باقيمانده به كمتر از ۰٫۵ mg/L برسد، توان ميكروب‌كشي شبكه از بين مي‌رود و خطر شيوع بيماري‌هاي آبي افزايش مي‌يابد. حفظ فشار ايمن و نگهداري كلر آزاد حدود ۱ mg/L بهترين راه براي حفظ سلامت عمومي در شرايط فعلي است.تجربه نشان مي‌دهد كه هميشه ارتباط نزديكي بين بهداشت فردي و عمومي با امنيت شبكه آب يعني امنيت همبست وجود دارد. كمبود آب علاوه بر افزايش آسيب‌پذيري سلولي و بافتي و آلوده شدن محيط و كاهش بهداشت عمومي، باعث مي‌شود خود آب موجود به منبع مهمي براي آلودگي ميكروبي تبديل شود؛ بنابراين اهميت اقدامات پيشگيرانه و مديريت دقيق فشار و كلر و آمادگي سيستم بهداشت محيط و مبارزه با بيماري‌ها چند برابر مي‌شود.با توجه به حساسيت اين موضوع و احتمال بروز بحران بهداشتي در صورت ناديده گرفتن آن، استدعا دارم دستور فرماييد موضوع در سطح ملي و فوري مورد بررسي قرار بگيرد. »