رسانه‌هاي نوين؛ از افشاگري تا پاسخگويي
امروز مساله اينترنت سفيد و برخورداري از آن بيشتر شبيه كار خطايي است كه كاربران آن با نوعي احساس شرم نسبت به آن روبه‌رو مي‌شوند. چرا كه برخورداران از اين ظرفيت اكنون در پيشگاه جامعه‌اي قرار گرفته‌اند كه بيش از 80 درصد (1) آنها بر اساس نظرسنجي ايسپا از فيلترشكن استفاده مي‌كنند. جامعه‌اي كه يكي از مطالبات اصلي‌اش رفع فيلترينگ و جمع شدن بساط فيلترشكن فروش‌ها و مافياي اقتصادي مرتبط به آن است. بر اساس نظرسنجي‌ها در سال 1402 نزديك به 80 درصد (2) مردم عضو يك شبكه اجتماعي در ايران هستند؛ اين تعداد در سال 1403 بر اساس نظرسنجي ايسپا به بيش از 82 درصد رسيده و اين امر مؤيد جايگاه ويژه اين نوع رسانه‌ها در ميان مردم است. جست‌وجوي اخبار، بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي اقتصادي اين رسانه‌ها در كنار ارتباطات خانوادگي و دوستانه از مهم‌ترين ظرفيت‌هايي است كه مخاطبان آنها در اختياز دارند. ميزان علاقه مردم به اين نوع رسانه به نوعي فراگير شده كه ميان زنان و مردان تفاوت چنداني از نظر آمارها مشاهده نمي‌شود. اين مهم در ميان افراد در سنين مختلف نيز با توجه به ارتباطات كاري و آموزشي كه از طريق اين نوع رسانه‌ها به وجود آمده به نوعي فراگيري بيشتري را دارا شده است. آن گونه كه گفته مي‌شود بيش از 85 درصد نوجوانان 12-18 سال عضو يكي از اين شبكه‌ها هستند. (3) از اين رو در جامعه ديجيتالي امروز، به‌رغم همه موانع فني و اجتماعي عضويت در شبكه‌هاي اجتماعي امري متداول و عادي شده است، نمي‌توان به سادگي از عدم پاسخگويي فاصله گرفت. كاركرد اين نوع شبكه‌ها تصويري متفاوت از ارتباطات اجتماعي را به نمايش گذاشته كه بهره‌وران، كاربران و تصميم‌گيرندگان را وادار به داشتن نگاهي ديگر به اين نوع رسانه كرده است. آنان با اين حقيقت روبه‌رو هستند كه رسانه‌هاي اجتماعي بخش بزرگي از زندگي مردم را تشكيل مي‌دهد و آنها با استفاده از اين ظرفيت در جهت دريافت پاسخ و پرسشگري هستند. امري كه شايد پيش‌تر خيلي مورد توجه نبود. مردم اكنون با شفافيت خواستار پاسخگويي هستند حتي اگر به مذاق برخي خوش نيايد اما در معرض آن قرار گرفته‌اند و بايد پاسخ بدهند. شبكه ايكس كه به شبكه نخبگاني مشهور شده در اين حوزه پيشگام شد، آن گونه كه نوعي خواست عمومي از تلگرام نيز براي گشودن نشانه موقعيت جغرافيايي استفاده‌كنندگان از آن شكل گرفته است. اين مطالبه مؤيد دو حقيقت است نخست پاسخگو كردن تصميم‌گيرندگان و بهره‌وران و دوم مطالبه‌گري از نوع بدون خشونت آنكه در افكار عمومي شكل گرفته است. بي‌توجهي به اين دو خواست عملا تصميم‌سازان و تصميم‌گيران را با دوگانه سكوت و پافشاري بر رفتارهاي گذشته خود سوق مي‌دهد كه يقينا دراين عصر كه ديجيتالي زندگي كردن هويت جهان امروز است چندان پايدار نخواهد بود. از اين رو لازم است براي بهره‌گيري سازنده از ظرفيت رسانه‌هاي نوين، تقويت شفافيت نهادي از طريق انتشار منظم اطلاعات تصميم‌گيري و ايجاد ساز و كارهاي رسمي پاسخگويي فراهم شود. در عين حال مساله رفع فيلترينگ به عنوان خواست عمومي و قول ريس جمهور پزشكيان به مردم عملياتي شود تا كاهش نابرابري‌هاي دسترسي به بستري ديگر براي نگراني عمومي مبدل نشود و مردم بتوانند به طور عادلانه در فضاي ديجيتال حضور يابند؛ در عين حال ضروري است با توسعه و تعميم آموزش سواد رسانه‌اي جهت بهره‌گيري بهتر از اين نوع رسانه‌ها در راستاي پرسشگري و تشخيص اطلاعات صحيح در ميان مردم در دستور كار قرار بگيرد كه اجراي همزمان اين سه اقدام مي‌تواند فضاي مطالبه‌گري مسالمت‌آميز و پاسخگوي را نهادينه و اعتماد عمومي را تقويت کند.
پاورقي
1- https: //ecoiran.com
2- https: //ircud.ir/fa/service/2503
3-https: //fararu.com/fa/news/919670