«اعتماد» روايتها درباره شبكههاي پنهان كاخ سفيد را بررسي میکند
ديپلماسي ترامپي
نوشين محجوب
فايننشال تايمز اخيرا با انتشار گزارشي اختصاصي تلاش كرده تا به شبكههاي پنهان كاخ سفيد و فرآيند تصميمسازي در دولت دوم دونالد ترامپ پرداخته و به نقشآفريني چهرههايي كه بيش از آنكه كارنامه سياسيشان برجسته باشد، به لحاظ اقتصادي پيش رو هستند، بپردازد. در اين گزارش از كنشهاي پيدا و پنهان چهرههايي روايت شده كه عضوي از كابينه ترامپ نيستند اما ماموريتهاي حساسي را عهدهدار شده و حضورشان موجب گشته تا سنتهاي سياسي گذشته كمرنگ شوند. در اين گزارش آمده: در دولت دوم ترامپ دولتهاي خارجي به جاي طي كردن مسيرهاي سنتي سياستگذاري، اكنون با شمار محدودي از فرستادگاني در ارتباطند كه به نظر ميرسد به صورتي مستقيم به رييسجمهور دسترسي دارند. برايان مست، نماينده جمهوريخواه كنگره و رييس كميته روابط خارجي مجلس نمايندگان حوزه انتخابياش با دونالد ترامپ در جنوب فلوريدا هممرز است. مهمانان هر روز از سفارتخانههاي واشنگتن و پايتختهاي مختلف جهان به دفتر او ميآيند. روز قبل از مصاحبه، نمايندگاني از نيجريه، تركيه، جمهوري آذربايجان، تايوان و دو كشور ديگر حضور داشتند كه مست حتي نامشان را به ياد نميآورد. با اين حال، همه آنها هدفي مشترك داشتند: قانع كردن امريكا براي تحقق خواستههايشان. مست ميگويد اين همان دليلي است كه همه اين سفرها انجام ميشود. او به نشريه فايننشال تايمز گفت: «تكتكشان ميآيند و ميگويند: ما بهترين كيفيتِ اين ماده معدني را داريم، يا «بهترين كيفيتِ آن ماده معدني» يا: بيشترين توانايي براي پالايش اين ماده معدني.»
او اضافه كرد كه اين به يك مُد جديد تبديل شده و بازيگران خارجي در تلاشاند تا استعاره مناسبي برايش پيدا كنند.
حلقه تصميمسازان ترامپ
در ادامه اين مقاله آمده: اگر «معاملهمحوري» يكي از تمهاي اصلي سياست خارجي دوره دوم ترامپ باشد، يعني به جاي اينكه بپرسد واشنگتن چه كاري ميتواند براي كشورهاي خارجي انجام دهد، بپرسد كشورهاي خارجي چه كاري ميتوانند براي واشنگتن انجام دهند، ويژگي كليدي ديگر اين سياست، نقش فرستادگان ويژه است. به تعبير يكي از مقامهاي سابق وزارت دفاع امريكا سياستگذاري براساس شخصيت، جايگزين فرآيندها و نهادهايي شده كه تا امروز، براي دههها، زيربناي سياست خارجي ايالاتمتحده بودند، به جاي وزارت خارجه، حالا استيو ويتكاف، سرمايهگذار حوزه املاك و مستغلات، دوست قديمي و شريك تجاري رييسجمهور كه به فرستاده ويژه «مذاكرات صلح» تبديل شده، نقشآفريني ميكند؛ كسي كه در خدمت «معامله» مدام بين مسكو، رياض، شرق بيتالمقدس و نقاط ديگر در رفتوآمد است.
تام باراك، محرم اسرار ديرينه ترامپ و از حاميان مالي كارزار انتخاباتي او، سفير امريكا در تركيه است و مهمتر از آن، به عنوان دلالي آزاد و بيقيد براي پيشبرد صلح در سوريه و لبنان عمل ميكند.
مسعد بولس، پدرشوهرلبناني-امريكايي تيفاني، دختر ترامپ، سالهاست بر يك امپراتوري تجاري در غرب آفريقا رياست دارد و بيدليل هم نيست كه اينك فرستاده ترامپ در امور آفريقاست. به گفته يكي از مقامهاي سابق امريكايي كه در چندين دولت، ازجمله دولت كنوني، خدمت كرده است، كانالهاي سنتي مشاوره و نظارت و همچنين «سلسلهمراتب تعاملات سياستگذاري» كه زماني بر اين حوزه حاكم بود، همگي كنار گذاشته شدهاند. همچنين، متخصصان موضوعي و تجربه دههها ديپلماسي آزموده نيز امروزه از ميان رفتهاند. در همين راستا يكي از مقامهاي سابق به فايننشال تايمز گفت «دامنه اين آدمها واقعا به شكل شوكهكنندهاي كوچك است.»
معاذ مصطفي، مدير اجرايي كارگروه اضطراري سوريه، كه در دورههاي مختلف به نمايندگي از سوريه با دولتهاي پياپي امريكا لابي كرده و واسطه ارتباط با دولت جديد اين كشور بوده، مدعي است اصل ماجرا همينجاست: «اگر رفيق قديمي ترامپ در معاملات املاك باشيد، مثل استيو ويتكاف يا تام باراك، جزو افراد اصلي محسوب ميشويد. ايوانكا و جرد هم جزو اين افراد هستند.» اين گفته مربوط به دختر و داماد ترامپ است. شايد هم دون جونيور، پسر رييسجمهور، در رده بعدي قرار دارد. كمي پايينتر، ماركو روبيو، وزير خارجه و مشاور امنيت ملي و همچنين معاون رييسجمهور، جيدي ونس، جاي ميگيرند.
وقتي دلالان بر كرسي سياست تكيه ميزنند!
چهرههايي كه بدانها اشاره شد در رويكرد ترامپ به جهان نقش مهمي دارند و در واقع كانال پشتپرده به شمار ميروند. كاخ سفيد اين تغيير را به عنوان گذر از روش سنتي «پايين به بالا» به فرآيندي «بالا به پايين» كه مستقيما توسط رييسجمهور هدايت ميشود، معرفي ميكند.
آنا كلي، معاون سخنگوي مطبوعاتي كاخ سفيد، به فايننشال تايمز گفت: «بخش زيادي از اين تصميمگيريها مستقيما توسط ترامپ و مقام ارشد كه به آنها اعتماد دارد، هدايت ميشود.»
او اضافه كرد: «رييسجمهور پيشينهاي غيرسنتي دارد و بسياري از اعضاي تيمش هم پيشينههاي غيرسنتي دارند. جرد و استيو آدمهاي معامله و بيزنس و مورد اعتماد هستند. البته هر دولتي فرستادگان خود را داشته؛ ازجمله افرادي كه به نظر ميرسيد قدرتي نامتناسب با جايگاه رسميشان دارند يا چندان به ساختارها پايبند نبودند، اما حتي در آن شرايط هم به گفته ديپلماتها و كارمندان باسابقه دولت نهادها كار خود را انجام ميدادند. اكنون، در فضايي كه به تعبير انجمن خدمات خارجي امريكا «توان ديپلماتيك امريكا از درون در حال نابودي است»، ديگر كسي نيست كه اين افراد را مهار يا كنترل كند. به گفته ديپلماتهاي حرفهاي، مقامهاي سياست خارجي، ديپلماتهاي خارجي و قانونگذاران، ترامپ با كاهش منابع وزارت خارجه، به حاشيه راندن بسياري از مديران ارشد و سپردن اجراي دستوركار امريكا در خارج از كشور به تعداد محدودي از غولهاي تجاري كه همزمان نقش مشاور را دارند، به طور بنيادين شيوه سياست خارجي در واشنگتن را تغيير داده است.
معاذ مصطفي در گفتوگو با فايننشال تايمز ادعا كرد: «شوراي امنيت ملي اهميتي ندارد. وزارت خارجه هم اهميتي ندارد. هيچكس مهم نيست، جز افراد اصلي.» براي بسياري از متحدان سنتي امريكا كه به كانالهاي كلاسيك ديپلماسي عادت داشتند، فهميدن اينكه چطور ميتوان به دولت دسترسي پيدا كرد به چالشي جدي تبديل شده است. براي مثال، مذاكرهكنندگان كرهجنوبي اوايل امسال احساس كردند ناچارند بارها سفرهاي طاقتفرساي رفت و برگشت ۳۰ ساعته به واشنگتن انجام دهند -گاهي حتي دو بار در يك هفته- تا مستقيما پرونده خود را پيش ترامپ مطرح كنند. يكي از ديپلماتهاي ژاپني در اين باره گفت: «در مراحل ابتدايي، اتاقهاي فكر و گروههاي لابيگري مدام ميگفتند همانطور كه در دوره ترامپ به كاخ سفيد راه داشتند، حالا هم ارتباطات نزديك يا خط مستقيم دارند، اما خيلي زود روشن شد كه تمام آن ارتباطات يا قطع شدهاند يا اساسا وجود ندارند.»
در نگاه ترامپ، همه چيز مشروط است. هيچچيز مجاني داده نميشود، مگر اينكه خودت چيزي روي ميز بگذاري. افزون بر اين، تعداد افرادي كه هم در دايره نزديك ترامپ هستند و هم جرات و اطمينان دارند درباره آن صحبت كنند، بسيار اندك هستند.
عبور پرهزينه از سنتها
يك مقام اروپايي به اين نشريه گفت: «اين روزها هزاران نفر ادعا ميكنند كه زمزمهخوان ترامپ هستند.»
خاوير ميلي، رييسجمهور آرژانتين از طريق حضور سالانه در كنفرانس اقدام سياسي محافظهكاران (CPAC) با حلقه نزديك ترامپ ارتباط برقرار كرده است. حتي در نسخه آرژانتيني CPAC در بوئنوسآيرس، او با لارا ترامپ، عروس رييسجمهور، روي صحنه قرار گرفت. همسويي سياسي ميلي با ترامپ با پيوندهاي شخصي تكميل شد، ازجمله رابطه معاون وزير اقتصاد او، خوزه لوئيس داسا با اسكات بسنت، وزير خزانهداري امريكا. بسنت كه پيشتر با داسا در والاستريت همكار و دوست بوده، به متحدي كارآمد تبديل شده و در ماه آوريل هدايت بسته حمايتي دولت را در بوئنوسآيرس برعهده گرفت، درحالي كه كمكهاي امريكا به ساير نقاط جهان در حال كاهش بود. كشورهايي كه با سبك ترامپ، يعني تحسين اقتدارگرايان و بياعتنايي به فرآيندها همسو هستند، كار راحتتري در واشنگتن برعهده دارند. يك ديپلمات امريكايي در اين باره مدعي است: «كشورهاي حوزه خليجفارس با سرعت خودشان را با سبك ترامپ تطبيق دادند، چون ميتوانستند تركيبي از روابط شخصي، سياسي و اقتصادي ارايه دهند.»
يكي از مقامهاي خليجفارس اضافه كرد كه اين روش بسيار سادهتر از ساختار دولت بايدن است و ارتباط با «دوستان ما» در ميان فرستادگان ترامپ باعث ميشود مسائل سريع حل شود و ديگر لازم نيست از فرآيندهاي دست و پاگير عبور كنند.يك مقام آسياي جنوبشرقي نيز گفت: «همه مجبور شدهاند خودشان را وفق دهند، چون مسيرهاي دسترسي محدود است. اما براي بسياري در منطقه ما، كار با كشوري كه پيوندهاي شخصي در آن اهميت دارد، ناآشنا نيست.» ترامپ هرگونه درهمآميختگي منافع شخصي تجارياش با نقشش به عنوان رهبر «جهان آزاد» را رد كرده؛ هر چند از دل سخنان خود او گاهي روشن نيست كه منافع امريكا كجا پايان مييابد و منافع شخصي از كجا آغاز ميشود. ترامپ اخيرا درباره دفتر بيضيشكل گفت: «اينجا قدرتمندترين مكان جهان است.» او سپس خطاب به محمد بن سلمان، وليعهد عربستانسعودي اضافه كرد كه اگر محدوديت كمكهاي مالي خارجي نبود حتما از او «يك چك» براي تامين هزينه ساخت سالن جديدش ميخواست. در سوييس هم گزارش شد كه برخي مديران اجرايي براي كتابخانه رياستجمهوري ترامپ يك ساعت رولكس و يك شمش طلاي حكاكي شده اهدا كردند. اين اقدام در امريكا واكنشهاي منفي داشت، اما ظاهرا باعث شد تعرفههاي تهديد شده از ۳۹درصد به ۱۵درصد كاهش پيدا كند.
در دوره جديد ديپلماسي امريكا، پيشنهادهاي بهموقع اهميت زيادي دارد. وقتي چند رييسجمهور آفريقايي در جولاي با ترامپ در كاخ سفيد ديدار كردند، هر كدام از اين فرصت استفاده كردند تا ذخاير پرسود مواد معدني كشورشان را به او عرضه كنند. پاكستان نيز در اين زمينه موفق بوده است. همچنين يكي از سرمايهگذاران مقيم دوبي كه خود را «سفير ديپلماسي اقتصادي» پاكستان مينامد، ميگويد گروهي از تاجران پاكستانيتبار مستقر در امريكا و كشورهاي حوزه خليجفارس، با تكيه بر ارتباطاتشان با خانواده ترامپ و استيو ويتكاف، معاملههايي در حوزه مواد معدني حياتي و رمزارزها ارايه ميكنند. پسر ويتكاف امسال در اسلامآباد با فيلد مارشال عاصم منير، مرد قدرتمند پاكستان، ديدار داشته است.
فصل تازه ديپلماسي!
اين سرمايهگذار مدعي است: «براي ما پاكستانيها، اين شيوه طبيعيتري براي كار كردن است. ترامپ و ويتكاف ارزش روابط شخصي را ميفهمند.» وقتي از يك وزير خارجه اروپايي درباره سال نخست دوره دوم ترامپ سوال شد، او به فايننشال تايمز پاسخ داد: «همهچيز مشروط است. اگر چيزي روي ميز نگذاري، هيچچيز به تو داده نميشود.» دولت امريكا استدلال ميكند كه ماهيت معاملهمحور ترامپ به نفع مردم امريكاست. به گفته دولت، امريكا بايد بدهي خود را كاهش دهد و دسترسي به مواد معدني حياتي را كه موتور محرك توان نظامي، زيرساختها و دادههاي اين كشور هستند، تضمين كند.
آنا كلي، معاون سخنگوي مطبوعاتي كاخ سفيد، مدعي است در دوران جو بايدن اول يك مقام ردهپايين جلسه ميگذارد، بعد يك مقام ردهمياني جلسه ميگذارد، بعد يك مقام ردهبالا جلسه ميگذارد و بعد از همه اينها تازه شايد كار به يك جلسه دوجانبه رسمي برسد؛ جلسهاي سياستي ميان نمايندگان ارشد دو كشور. او اضافه كرد: «البته ترامپ يك دستگاه سياست خارجي دارد كه از آن استفاده ميكند.» اما دولت معتقد است حذف واسطهها اتفاق مثبتي است.
منتقدان ترامپ در مقابل ميگويند او بخش زيادي از فرآيندها را حذف كرده تا بتواند منافع تجاري خود را بيدردسرتر با سياست خارجي درهم بياميزد.جاناتان واينر، مقام ارشد وزارت خارجه در دولت اوباما، در اين باره مدعي است: «در كارهاي مشاورهمحور خود اين الگو را در جمهوري دموكراتيك كنگو، عراق، سوريه و ليبي ميبينم.» او توضيح داد: «مدل كسبوكار اين است كه مقامهاي خارجي با افرادي كه به دولت نزديكاند معامله كنند و معمولا براي كساني كه به ترامپ نزديكترند، منفعت شخصي ايجاد شود.» كوري بوكر، سناتور دموكرات ارشد در كميته روابط خارجي سنا، مدعي است از تغيير رفتار مقامهاي خارجي كه سالها ميشناخت، «مبهوت» شده؛ افرادي كه حالا در گفتوگو با مسوولان دولت، بهشدت مراقبند منافع تجاري رييسجمهور را منعكس كنند. او همچنان خاطرنشان كرد: «واقعا شگفتآور است كه بخشي از استراتژي سياست خارجي آنها به تعامل با منافع تجاري شخصي رييسجمهور وابسته است.»
همزمان، دولت امريكا اوايل اين ماه قراردادهايي با رواندا و جمهوري دموكراتيك كنگو امضا كرد تا شركتهاي امريكايي به منابع معدني اين كشورها دسترسي پيدا كنند. ترامپ با افتخار گفت: «ما بيش از ۱۸ تريليون دلار داريم، اين فقط در ۱۰ ماهه اخير است و باقي تعهد شده يا در حال سرمايهگذاري است يا قرار است سرمايهگذاري شود.» يك مقام سابق امريكايي نيز مدعي است: «آنچه شاهديم كاملا برعكس كاري است كه در دولتهاي ديگر انجام ميشود؛ جايي كه وزير خارجه با وزير خارجه ديگر ملاقات ميكند و ميگويد: بايد جلسهاي با اتاق بازرگاني برگزار كنيم و دنبال فرصتهاي تجاري بگرديم.» در روش جديد، بانكها و تاجرها ميروند و فرصتهاي تجاري را پيدا ميكنند و سپس دولتها از آنها به عنوان راهي براي جلب نظر ترامپ استفاده ميكنند.حتي برخي دشمنان واشنگتن هم نميتوانند تحسين خود را از چيزي كه آن را فرهنگ درباري واشنگتن ترامپ ميدانند، پنهان كنند.
برندگان و بازندگان بازي با ترامپ
رهبر يك گروه نظامي عراقي در گفتوگو با فايننشال تايمز گفت: «تحتتاثير نحوه استقبال ترامپ از رهبران اروپايي در دفتر بيضيشكل در آگوست براي بحث درباره اوكراين قرار گرفت و ديد كه آنها را مثل دانشآموزان پشت ميز خود مينشاند.»
او ادامه داد: «ترامپ مرد قدرتمندي است. حتي اگر با سياستهايش موافق نباشيم، به آن احترام ميگذاريم.» اگرچه بسياري از متحدان اروپايي اين «چاپلوسي رسمي» را خجالتآور ميدانند، اكثر آنها آن را به عنوان استراتژي كليدي در دورهاي غيرمتعارف پذيرفتهاند. البته گلف هم نقشي كليدي در ديپلماسي ترامپي دارد. شينزو آبه، نخستوزير فقيد ژاپن، قبل از هر رهبر ديگري پيش از مراسم تحليف اول ترامپ در سال ۲۰۱۷، به امريكا آمد، يك پاتر طلايي به رييسجمهور علاقهمند به گلف هديه داد و با او يك دور بازي كرد. آبه تنها پيشتاز نبود؛ پيش از ديدار بهار ترامپ با نخستوزير بريتانيا، استارمر، مقامهاي بريتانيايي درباره اين بحث كردند كه چه كسي در دولت بهترين مهارت گلف را دارد تا بتوانند نظر ترامپ را جلب كنند. الكساندر استوب، رييسجمهور فنلاند و گلفباز سابق تيم ملي، گفته كه پدرش اغلب به او ميگفت گلف در زندگي بعدي به كارش خواهد آمد. او آن زمان باور نداشت، اما يك دور بازي با ترامپ در مارس او را به «مرد اول ديپلماسي اروپايي» تبديل كرد. او ميخواست ترامپ درباره اوكراين به حرفش گوش دهد، بنابراين چيزي ارايه داد كه ميدانست ترامپ ميخواهد؛ كشتيهاي يخشكن براي قطب شمال.
در ادامه فايننشال تايمز در اين گزارش آورده: كساني كه كم گذاشتهاند يا از تحسين ترامپ امتناع كردهاند با پيامدهاي ناخوشايندي روبهرو شدهاند. به عنوان مثال، امتناع مقامات برزيل از لغو اتهامات كودتاي فدرال عليه رييسجمهور پيشين، ژاير بولسونارو، باعث شد ترامپ تعرفه ۵۰درصدي اعمال كند. برزيل از آن زمان موفق شده با كمك لابيگري كسب و كارهاي امريكايي بخشي از تعرفهها را لغو كند.
نارندرا مودي، نخستوزير هند با وجود دوستي گسترده و شناخته شده با ترامپ در دوره اول، ظاهرا به دليل تحسين نكردن ترامپ، جريمه شده. مودي از اين موضوع عصباني است كه ترامپ بعد از درگيري چهار روزه با پاكستان در ماه مه، خود را صاحب اعتبار آتشبس با رقيب قديمي هند، پاكستان اعلام كرد؛ رخدادي كه با واكنش پاكستان در تضاد است. دولت مودي جيسون ميلر، لابيگر مشهور واشنگتن و مشاور سابق كارزار ترامپ را استخدام كرده، اما توافق تجاري طولانيمدت امريكا و هند همچنان به تاخير افتاده است. سي راجا موهان، استاد دانشگاه ملي سنگاپور، در اين باره مدعي است: «ترامپ ميخواهد مودي زنگ بزند و بگويد: تو بهترين هستي؛ يك معامله به من بده و اين اتفاق نخواهد افتاد.» حاميان ترامپ درباره اين رويكرد سختگيرانه با شركاي قديمي نه عذرخواهند و نه ناراضي. ليندسي گراهام، سناتور كاروليناي جنوبي، مدعي است: «ترامپ معاملات «برد-برد» را دوست دارد و با او نميتوان شوخي كرد.»
بنابراين مقامهاي خارجي كه به دنبال بهبود روابط هستند، بايد به دنبال گزينههايي باشند كه قبلا «روي ميز نبودهاند.» برايان مست، نماينده كنگره، در اين باره گفت: «سوال اصلي دولت ترامپ اين است: ما از يك كشور يا منطقه چه چيزي نياز داريم؟ سپس پرسيده ميشود: كشور يا منطقه از ما چه ميخواهد؟ و مهمترين بخش: اگر به آنها آنچه ميخواهند بدهيم، آيا ما آنچه نياز داريم دريافت ميكنيم؟ اگر نه، بايد دوباره پشت ميز بنشينيم.»