محمد ابراهيم ترقي‌نژاد/ پس از بروز فاجعه منا، هياتي از سوي دولت به رياست علي جنتي، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي براي سفر به عربستان تعيين شد اما هنوز خبر رسمي و دقيقي در خصوص صدور ويزا و نحوه برخورد با هيات ايراني در صورت سفر به رياض منتشر نشده است. از طرف ديگر، محمدجواد ظريف كه هم‌اينك براي حضور هفتادمين مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك حضور دارد، براي رسيدگي به اين مساله درخواست ديدار با همتاي سعودي خود را مطرح كرد اما روز گذشته رسانه‌ها از عدم موافقت وزير امور خارجه عربستان با انجام اين ديدار خبر دادند. عادل الجبير بيان كرده اين درخواست به شكلي متكبرانه و در غير جاي خود مطرح شده و طرف ايراني «طبق عرف معمول» خواستار ديدار نشده است. در رابطه با آخرين پيگيري‌هاي صورت گرفته براي انجام سفر هيات ويژه دولت براي رسيدگي به فاجعه منا در عربستان و آخرين رايزني صورت گرفته از سوي محمدجواد ظريف با حسين نوش‌آبادي، سخنگوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و سفير پيشين ايران در عمان گفت‌وگويي داشته‌ايم كه در ادامه مي‌آيد:
آخرين پيگيري‌هاي صورت گرفته براي سفر هيات ويژه دولت به عربستان در چه مرحله‌اي قرار دارد؟
با وجود تلاش‌هاي وزارت امور خارجه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در جهت صدور ويزا براي هيات ويژه دولت جمهوري اسلامي ايران، هنوز اين ويزا صادر نشده است و مقامات سعودي طفره مي‌روند و اجازه‌اي براي ورود هياتي از دولت در جهت رسيدگي به تعيين تكليف وضعيت آسيب‌ديدگان، مفقودين و جان‌باختگان اين حادثه كه نشان از بي‌تدبيري و بي‌كفايتي آنهاست را نمي‌دهند.
دليل عدم صدور ويزا از سوي دولت سعودي براي هيات ايران چه اعلام شده است؟
آنها بهانه مي‌كنند كه ايام تعطيلات است و ما نمي‌توانيم در اين بازه زماني براي ديدار با مقامات‌مان به شما وقت بدهيم و مي‌گويند اگر مي‌خواهيد شما را به عنوان افرادي عادي مي‌پذيريم و اين در حالي است كه قرار نيست هيات ايران به عنوان گردشگر به عربستان سفر كند. اين هيات، نماينده دولت جمهوري اسلامي است و مي‌خواهد با مسوولان ذي‌ربط در فاجعه منا ديدار داشته باشد و به ابعاد اين فاجعه بپردازد. اين جزو حقوق مسلم است و سعودي بايد علاوه بر اين خواست، امكان ديدار از اماكن مدنظر ما را براي ما فراهم كند. بنابراين آنها تا به امروز زير بار صدور مجوز و ويزا نرفته‌اند كه اين خلاف رويه حقوق بين‌المللي و عرف ديپلماتيك است زيرا اين حق هر كشوري است كه از حقوق شهروندان خود دفاع كند اما متاسفانه شاهد هستيم كه عربستان لجبازي مي‌كند و تاكنون رفتار درستي را از خود نشان نداده است.
براي وزير بهداشت ويزا صادر شده است. آيا قرار است آقاي قاضي‌زاده هاشمي تا زمان صدور ويزا براي هيات ايران، مسووليت رسيدگي به ماجرا را برعهده داشته باشد؟
براساس تصميم دولت، هياتي با رياست آقاي جنتي تشكيل شده است. مسووليت اصلي اين هيات نيز با وزارت ارشاد است ولي قرار شده است تا در اين هيات، نمايندگان وزارت امور خارجه، وزارت بهداشت، سازمان هلال احمر و سازمان هواپيمايي نيز حضور داشته باشند.
پس سفر وزير بهداشت فقط براي رسيدگي به وضعيت مجروحان است؟
موضوعات بسياري وجود دارد كه لازم است همه آنها مورد رسيدگي قرار بگيرند. يكي از اين مسائل وضعيت آسيب‌ديدگان ايراني اين حادثه است. هم‌اينك نزديك به 300 ايراني وجود دارند كه از وضعيت آنها اطلاعي در دست نيست و لازم است تا به وضعيت آنها رسيدگي شود. از طرفي، بايد به اين مساله رسيدگي حقوقي شود و علت حادثه نيز روشن شود. مقام معظم رهبري نيز در پيام تسليت‌شان بيان كرده بودند كه بايد دولت سعودي مسووليت بپذيرد و پاسخگو باشد و به قاعده حق و انصاف رفتار كند. اين قاعده حق و انصاف ناظر بر مسائل حقوقي است يعني عربستان به عنوان يك كشور عضو سازمان ملل بايد نسبت به اين اتفاق تلخ در مجامع بين‌المللي پاسخگو باشد.
رييس‌جمهوري و وزير امور خارجه در مجمع عمومي هم‌اينك در سازمان ملل حضور دارند. آخرين رايزني‌هاي صورت گرفته از سوي آنها در چه مرحله‌اي است؟
آقاي ظريف در اين باره روز شنبه پيام يادداشتي را به همتايان خود در كشورهاي اسلامي دادند و هم آقاي دكتر روحاني و هم آقاي ظريف در سخنراني‌ها و ديدارهاي خود به اين مساله اشاره و نسبت به مسووليت‌پذيري دولت سعودي تاكيد داشته‌اند. از سوي ديگر، آقاي ظريف درخواست ديداري با همتاي سعودي خود در اين باره داشتند كه آقاي الجبير انجام اين ديدار را نپذيرفتند.
دليل عدم پذيرش ديدار چيست؟
اين عدم ديدار، نشان‌دهنده هراس سعودي براي ديدار با ايران است. آنها در اين حادثه بي‌تدبيري كردند و پاسخي براي اين پيگيري‌ها ندارند و لذا از انجام اين ديدار طفره مي‌روند. آنها در اين مدت سعي كردند از مسووليت اين فاجعه شانه خالي كنند و با انجام كارهاي اشتباه، به دنبال توجيه اقدامات‌شان هستند. آنها نه ويزا دهند و نه به انجام يك ديدار با وزير امور خارجه ما تن مي‌دهند و حتي اجازه رسيدگي به وضعيت شهروندان ما را كه جزو حداقل حقوق ما است، نمي‌دهند. آنها حتي آمار دقيق مجروحان و آسيب‌ديدگان، كشته‌شدگان و مفقودين را اعلام نمي‌كنند و اين نشان مي‌دهد كه اين فاجعه براي‌شان به كابوسي تبديل شده است و براي همين پاسخگو نيستند.
حضور كنوني رييس‌جمهوري و وزير امور خارجه در مجمع عمومي سازمان ملل در شرايط كنوني چه ظرفيتي را مي‌تواند براي پيشبرد امور به دنبال داشته باشد؟
بخشي از مسائل متوجه روابط ديپلماتيك است يعني وزير امور خارجه به عنوان نماينده عالي دولت در روابط بين‌المللي مي‌تواند نقش موثري را در اين عرصه ايفا كند. با توجه به سوابق عالي ديپلماتيك آقاي ظريف و شناخت كامل ايشان از عرصه بين‌المللي، ايشان مي‌توانند در حل و فصل اين نگراني و انعكاس خواست و مطالبه ايران نقش‌آفريني كنند. هم‌اينك با توجه به حضور اكثريت مقامات عالي كشورهاي مختلف، اين فرصت خوبي است تا اين مساله كه دولت سعودي بايد مسووليت اين ماجرا را بپذيرد، مطرح شود و ابعاد سياسي و حقوقي مساله را پيگيري كنند. آقاي ظريف نيز در گفت‌وگويي بيان كردند كه اين مساله را مورد پيگيري سياسي و حقوقي قرار خواهند داد. قرار است براساس سنت هرساله، كشورهاي عضو كنفرانس اسلامي نشستي داشته باشند و آقاي ظريف مي‌توانند در اين اجلاس و همچنين ديدارهاي‌شان خواست و مطالبه جمهوري اسلامي ايران را مطرح سازند.
آيا مسوولان كشور ما توانستند در اين مدت با مسوولان عربستاني در اين باره ديدار و گفت‌وگو داشته باشند؟
رييس سازمان حج و نماينده مقام معظم رهبري هم‌اينك در مكه حضور دارند و از همان ابتدا پيگير مسائل بودند و حتي با برخي از مسوولان در رده‌هاي مختلف ديدار داشته‌اند اما اينها كافي نيست و از سويي، مسوولان سعودي اجازه نمي‌دهند كه مسائل از نزديك مورد پيگيري قرار گيرد. به طور مثال، هم‌اينك تعداد كشته‌شدگان اين فاجعه به 155 نفر رسيده است و به نظر مي‌رسد نيمي از مفقودين و ناپديدشدگان جزو جان‌باختگان باشند و احتمال دارد كه تعداد كشته‌هاي ما به 300 نفر برسد.
در روزهاي گذشته، سه بار كاردار عربستان به وزارت امور خارجه احضار شده است. در اين احضارها، چه مسائلي مطرح شده و او چه پاسخي داده است؟
اين احضارها، يك كار معمول در عرف ديپلماتيك در شرايط اينچنيني است و معمولا نمايندگان سياسي كشورها مي‌گويند مراتب را به دولت خود انتقال مي‌دهند اما نكته‌اي كه بايد به آن اشاره كنم، اين است كه وقتي مقامات عالي سعودي نسبت به اين مساله طفره مي‌روند و فرافكني مي‌كنند ديگر نبايد انتظار داشت تا كاردار عربستان كه اختيارات محدودي دارد و اجازه رايزني در اين باره هم ندارد، احضارش نتيجه‌اي داشته باشد ولي به هر حال اين كار، يك اقدام مقدماتي براي نشان دادن اعتراض‌مان است. البته بايد بيان كنم اين عدم پاسخگويي مختص به ما نيست بلكه متعلق به همه كشورهاست.