كتابخانه
حقايقي تازه پيرامون فرآيند مسيحي شدن اروپا
كتاب «تاريخ پيدايش غرب مسيحي (اروپا چگونه مسيحي شد)»، نوشته پتر براون، مورخ ايرلندي با ترجمه و شرح بهاءالدين بازرگاني گيلاني به تازگي از سوي نشر علم در 485 صفحه منتشر شده است. اين پنجمين اثر از مجموعه تحقيقات تاريخي اروپايي موسوم به «احداث اروپا» است كه توسط مترجم به فارسي برگردانده است. وي پيش‌تر از همين مجموعه كتاب‌هاي «انقلاب‌هاي اروپايي اثر چارلز تيلي» «اروپا مولود قرون وسطا اثر ژاك لوگوف» «پيدايش علوم جديد در اروپا نوشته پائولو روسي» «تاريخ روابط اسلام و اروپا نوشته فرانكو كارديني» را به فارسي ترجمه و شرح كرده و اكنون نيز از همين گروه كتاب «تاريخ تقدير زن در اروپا از قرون وسطا تاكنون» را در دست ترجمه دارد.
بيش از دو دهه پيش گروهي متشكل از حدود 20 مورخ و محقق برجسته عمدتا اروپايي به سرپرستي ژاك لوگوف، مورخ فرانسوي و رييس مكتب آنال تشكيل شد تا تاريخ اروپا را از نگاهي نو و محققانه‌تر از پيش به رشته تحرير درآورند. پروژه «احداث اروپا» از سوي پنج ناشر معتبر اروپايي از پنج كشور آلمان، فرانسه، انگلستان، ايتاليا و اسپانيا مورد پشتيباني قرار گرفت و گروه موظف است آثار توليد شده را تقريبا بلافاصله به هر پنج زبان گروه ترجمه و نشر دهد. گروه مذكور تاكنون 24 موضوع تواريخ اروپايي را در 24 مجلد كتاب منتشر كرده و معتقد است كه قاره اروپا در مواجهه با چالش‌هاي جديد در سطح جهاني ناگزير از بازخواني تاريخ نويسي كلاسيك خويش و تصحيح برخي داوري‌ها و پيش‌داوري‌هاي گذشته در حوزه‌هاي متنوع تاريخي اين قاره است. با توجه به اينكه قاره اروپا ارتباطات تاريخي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادي و سياسي گسترده‌اي با منطقه ما دارد و ما نوعا همسايه با واسطه يكديگر محسوب مي‌شويم، توجه بيشتر اصحاب نشر و فرهنگ در مملكت ما به اين مجموعه حائزاهميت و فايده خواهد بود.
پرداختن به تاريخ دور و دراز و فرآيند پر فراز و نشيب «پيدايش دين مسيحيت در غرب» در محدوده تنها يك كتاب، كار سترگ و بلندپروازانه‌اي است كه مورخ برجسته‌اي چون پتر براون شايد توانسته از عهده آن بر‌آيد و كتاب «تاريخ پيدايش غرب مسيحي (اروپا چگونه مسيحي شد)» را از اقبال مورخان و اروپا شناسان فراواني در سطح جهاني برخوردار سازد. اين مورخ ايرلندي (اكنون 80 ساله) استاد تاريخ دانشگاه‌هاي آكسفورد، لندن، بركلي و پرينستون است و حوزه تخصصي‌اش تاريخ اواخر عهد باستان و رابطه دين و جامعه در دوران انتهايي امپراتوري روم و اوايل قرون وسطا است. او در اين كتاب، مسير پر‌ماجراي پيدايش كيش مسيحي را از شروع عهد وسطاي اوليه تا سال هزار ميلادي به بررسي نشسته است، مسيري كه از عصر امپراتوري روم غربي و گرويدن قسطنطين اول، امپراتور روم به مسيحيت در سال 312 ميلادي آغاز مي‌شود و نهايتا با پذيرش مسيحيت توسط سكنه جزيره ايسلند در سال هزار ميلادي، مسيحي شدن سراسر قاره اروپا را به فرجام مي‌رساند.
پتر براون به هيچ‌وجه بررسي تاريخ طولاني كليساي مسيحي را موضوع اصلي اثر خود قرار نداده و كتاب هرگز شرح سرگذشت پاپ‌ها، اسقف‌ها، كشيش‌ها و كليساها نيست. اوضاع و تحولات بغايت متغير تاريخي و محيط‌هاي هيجاني و دنياهاي رنگارنگي كه آيين مسيحيت در سرزمين‌هاي ايرلند، بريتانيا، شمال گل، آلمان و بالاخره ممالك اسكانديناوي تجربه كرده و خود را هرآينه با شرايط مختلف زماني و مكاني تطبيق داده، مورد تحقيق قرار گرفته است. نويسنده روايات كهن و اقوال آباي كليسايي را كه معتقدند گويا نصرانيان اقليتي دايما تحت آزار و تعقيب بودند يا زندگاني مخفي و با صعوبتي داشتند با واقعيات آن دوران هيچ سازگار نمي‌بيند. حتي اقوال جديد‌تر كه گسترش مسيحيت را به عنوان دين رحمت و برابري در ميان مردمان ضعيف و عقب نگه داشته توصيف مي‌كند، كمتر قرين واقعيت مي‌داند و با ارايه آيات و نشانه‌هاي واقعي و با استناد به مدارك و شواهد متقن تاريخي نتيجه مي‌گيرد كه مسيحيت به هيچ‌وجه كيش بردگان و مردمان ضعيف و فرودست نبوده است.
به اعتقاد نويسنده قابليت سازش و همكاري متفكران و مروجان آيين نصراني با سلاطين، اميران، روساي قبايل و سركردگان نظامي اقوام مختلف در سرزمين‌هاي بدوي و فاقد فرهنگ غرب و شمال اروپا و مساعي ساير آباي كليسايي در تطبيق مسيحيت با رسوم و آيين‌هاي باستاني، عامل اصلي در بازداشتن تدريجي حاكمان از بت پرستي و مناسك كافري بوده و در فرآيندي منعطف و صبورانه نهايتا تخريب معابد و بتخانه‌ها و گروش به كيش جديد را به همراه آورده است. نويسنده با اتخاذ مواضع بي‌طرفانه ميان آيين‌هاي كهن مشركان و بت‌پرستان و مسيحيت جديد، تاثير‌پذيري متقابل اين دو را با هنر نقالي تاريخي و نگاه نافذ كهن‌شناسانه به‌گونه‌اي ارايه مي‌كند كه خواننده در مواردي عاجز از تمييز اين مطلب مي‌شود كه به واقع كدام يك از ديگري تاثير بيشتري پذيرفته است.
محيط جغرافيايي كه آقاي براون در اين بررسي‌ها مورد توجه قرار داده پا را از هسته اصلي اروپا بس فراتر گذاشته و به آسيا و آفريقا روي نهاده است، مناطقي كه مسيحيت مغرب زميني به تاثير مستقيم و بي‌وقفه از آنها اشكال همواره متغير و ديگرگونه‌اي به خود پذيرفته است. تاريخ مسيحيت شرقي و مناقشات جدليون و آباي كليسايي در اين حوزه وسيع سرزميني و آثار آن بر نواحي غرب اروپا در فرآيند مسيحي شدن آن مورد توجه و بررسي قرار گرفته است. امپراتوري بيزانس اگر نگوييم تمام دنياي غرب، حداقل صفحات غربي اروپا را مستقيما تحت تاثير تحولات خود قرار داده است. كتاب در اين عرصه، با استناد به منابع كم‌نظير تاريخي، اقوال نادر پيشقراولان دنياي شرك و بت‌پرستي، روايات آباي كليسايي و ديراني، فرازهاي تاريخي مهيج و عبرت‌آموزي را به خواننده منتقل مي‌كند.
نخستين رمان اجتماعي ايران
تهران مخوف در حقيقت نخستين رمان اجتماعي ايراني به شمار مي‌رود. مشفق كاظمي با تكيه بر اصول صحيح رمان‌نويسي و با محور قرار دادن زن، به مفاسد دروني جامعه ايران اواخر عهد قاجار و اوايل عهد پهلوي پرداخت. او با توصيف فساد، فحشا و ناامني اجتماعي در سال‌هاي پس از مشروطيت در واقع يأس عمومي ناشي از به نتيجه نرسيدن انقلاب مشروطه را بيان مي‌كند. داستان رمان حول عشق فرخ و مهين دور مي‌زند اما نويسنده طي آن به علل انحراف مشروطه، روسپي شدن زنان و فساد اداره‌هاي آن زمان مي‌پردازد. شيوه روايت آن متكي بر داستان‌هاي عاميانه فارسي با نگاه به رمان‌هاي مدرن نظير كنت مونت كريستو نوشته الكساندر دوما است.
مشفق كاظمي رمان تهران مخوف را در اكتبر ۱۹۲۴ در برلن به پايان برد (و اين تاريخ در پايان نسخه چاپي كتاب درج شده است). وي در اين زمان 26 ساله بود. رمان نخست به صورت پاورقي در روزنامه ستاره ايران منتشر شد و بعدا به صورت كتاب درآمد. نخستين بار كتاب در تاريخ ۱۳۰۵ انتشار يافت. رمان تهران مخوف قصه جواني به نام فرخ است. او آرزوي ازدواج با دخترعمه خود مهين را در سر دارد و در راه رسيدن به اين هدف با مشكلات زيادي روبه‌رو مي‌شود و ماجراهايي بر او مي‌گذرد.
آسيب‌شناسي اجتماعي
«پيرامون گفته‌ها و ناگفته‌ها» دربردارنده مطالبي پيرامون مشكلات و مصايب مردم و جامعه و عكس‌العمل مسوولان و كارگزاران نظام در رويارويي با آنها در دو دهه اخير (1370 تا 1385) است. نويسنده اين كتاب بيان كرده كه هدف از جمع‌آوري اين مقالات، برداشتن گامي براي گسترش فرهنگ مردمي و جامعه كنوني ايران بوده است. آموزش و پرورش، بي سوادي، افول مطبوعات و كتاب، سوءاستفاده از بيت المال، اعتياد، مشكل مسكن و... از مواردي است كه مولف در اين كتاب به آن مي‌پردازد.