چهره‌ها و گفته ها
«اعتماد» بعد از جلسه علني ديروز موضوع گزارش كميسيون برجام را با سه عضو اين مجموعه در ميان گذاشت؛ اعضايي كه در شب جمع‌بندي گزارش به اعتراض جلسه را ترك كرده بودند. توضيح غلامرضا تاجگردون، عباسعلي منصوري آراني و مسعود پزشكيان را در رابطه با اين جلسات و روند تهيه گزارش در زير مي‌خوانيد.
گزارش را تيم جليلي تنظيم كرده بودند
غلامرضا تاجگردون
ما در كميسيون ويژه فقط رفتاري سياسي و يكجانبه ديديم. متن گزارشي كه قرائت شد متني بود كه از بيرون كميسيون تهيه شده بود. گزارش كميته‌ها به هيچ عنوان در اين گزارش منعكس نشده است. اين گزارش قرائت خاصي از مواضع تيم سابق مذاكره‌كننده بود. حتي صحبت‌هاي محاوره‌اي آنها تبديل به نوشتار شده و در گزارش هم كاملا مشخص است كه متن، متن آنها است. من در جلسه كميسيون هم گفتم كه مي‌دانم اين گزارش قلم هيچ كدام از اعضاي كميسيون نيست بلكه قلم تيم جليلي است كه نوشته و ارايه شده است. آقاي زاكاني هم افرادي را از بيرون مجلس آورده بودند و ما چند بار در اين رابطه تذكر داديم. طيف منتقدان توافق اين افراد را كارشناساني معرفي مي‌كردند كه براي كمك به كميسيون و تنظيم گزارش دعوت شده بودند اما هويت آنها براي طيف موافقان برجام نامشخص بود. در عين حال برخي از اينها همچنان اميد داشتند و يا به لحاظ سياسي سادگي به خرج دادند. پيش از اين قرار بود كميته‌ها گزارش بدهند و گزارش كميته‌ها در گزارش نهايي لحاظ شود اما هيچ كدام از گزارش كميته‌ها ملاك عمل قرار نگرفت و يك قرائت تنظيم شده و نوشته شده در بيرون در كميسيون مطرح شد و خودشان به آن راي دادند و كاملا مشخص است كه ربطي به كميسيون ندارد. امروز (ديروز) هم در زمان قرائت گزارش گفتند كه ما حرف‌هاي امريكايي‌ها را رصد كرده‌ايم و همان حرف‌ها را زدند. در بحث بازديد از اماكن نظامي ما رسما اعلام كرده‌ايم كه برجام مانع از ورود به اماكن نظامي است، اما در گزارش به صراحت نوشته شده كه براي ما محرز است كه امريكايي‌ها مي‌توانند در مراكز نظامي ما حضور يابند؛ يعني شما دقيقا حرف سناتور امريكايي را در گزارش برجام مي‌بينيد. به نظر من اينها كاملا در زمين امريكا بازي كردند و با امريكا براي تهيه گزارش همكاري كردند. برنامه طيف منتقدان اين است كه برجام تاييد نشود كه نهايتا چنين نخواهد شد. مخالفان طرح دو فوريتي برجام كاملا مخالف برجام هستند و تعدادشان هم 60 تا 70 نفر است. ما از روز اول گفتيم طرحي براي رد برجام بدهند تا مردم بدانند چه كساني با منافع آنها مخالف هستند، اما به هر حال آنها مخالفت‌شان را به اين شيوه نشان دادند كه البته مهم نيست؛ زيرا اين طرح كه يك فوريتي به تصويب رسيده راي مي‌آورد و برجام عملياتي خواهد شد. اين گزارش كاربرد حقوقي ندارد و اثر اجرايي نيز بر آن مترتب نيست؛ مگر زماني كه مجلس گزارش داد آن اتفاق در كوي دانشگاه رخ داد به اين گزارش ترتيب اثر داده شد؟ پس در اين مورد هم اتفاقي نمي‌افتد. به نظر من آقاي دكتر لاريجاني بيش از حد به طرف مقابل خودشان اعتماد كرده‌اند و ما اين را قبل از جلسه هم به ايشان يادآور شده بوديم.
رييس كميسيون از بيرون مجلس خط مي‌گرفت
عباسعلي منصوري
كميسيون برجام تا روز سه‌شنبه يك روند منطقي را طي مي‌كرد؛ روند منطقي نه از اين نظر كه فرآيند كار و محتواي مباحث مورد قبول طيف موافقان برجام بود، بلكه از اين رو كه مسير در پيش گرفته شده روشن بود و ما مي‌دانستيم كه كليت تحولات به چه شكلي پيش مي‌روند. از صبح روز سه شنبه اما روال كار كاملا فرق كرد و مسير بررسي‌ها به يك مسير كاملا متفاوت كشيده شد. نوار جلسات موجود است كه ما بارها نسبت به انحراف كميسيون اعتراض كرده بوديم. روز چهارشنبه و روز شنبه گزارشي كه روي ميز نمايندگان آمد، متني بود كه اصلا ارتباط آن با مجموعه اعضا مشخص نبود. به عبارتي معلوم نبود اين متن و گزارش را چه كس يا كساني با چه نوع وابستگي‌هايي و در كجا تهيه كرده‌اند. هيچ كس نسبت به اينكه تدوينگر اين متن چه كسي بوده است، پاسخ نداد. به هر حال قبل از آن هم افرادي در كميسيون حضور پيدا مي‌كردند كه ما آنها را نمي‌شناختيم. در چنين شرايطي بود كه بنده و آقايان پزشكيان و تاجگردون جلسه را ترك كرديم، چون احساس مي‌شد فرآيند كار از بيرون هدايت مي‌شود و نمايندگان عضو نقشي در پيشبرد كار ندارند. ما روز دوشنبه گزارش كميته‌ها را دريافت كرده بوديم و قرار بود بر اساس ايراداتي كه اعضا به اين گزارش‌ها گرفته بودند، متن‌ها تغيير كند. اين اتفاق اما روز سه شنبه با متن جديدي كه روي ميز قرار گرفت كاملا سمت و سوي ديگري گرفت. گزارش كميسيون ويژه به لحاظ منطقي مورد نقد جدي ما قرار داشت. ما اگر شب آخر تا انتها هم مي‌مانديم نهايتا مي‌توانستيم 10 درصد آن را تغيير دهيم. اما نكته اين بود كه طيف منتقدان برجام از هر ظرفيتي براي منفي كردن رويكرد گزارش نهايي استفاده مي‌كردند. تا جايي كه در دفاع از بسياري از بندهاي اين گزارش، استناد اعضاي منتقد به سخنان و مواضع تيم قبلي مذاكره‌كننده هسته‌اي بود. اين مسير از همان ابتدا مورد اشكال ما واقع شده بود. چرا كه احساس مي‌كرديم گرايش‌ها و بينش‌هاي سياسي از تمام زوايا فعاليت‌هاي كميسيون را محاصره كرده‌اند. اما مساله و مشكل اصلي جايي بود كه كار به رفتارهاي پشت پرده كشيد. يعني استفاده از مجموعه‌هايي كه هويت آنها براي طيف موافقان كميسيون مشخص نبود و همچنين عدم ارايه توضيح در اين رابطه. به عبارتي طيف منتقدان بر پايه برخي روابط سياسي خاص نگاه‌هاي مشورتي برخي افراد خارج از كميسيون را جايگزين نظر اعضاي اين مجموعه كردند. ما از روز اول مي‌دانستيم كه به لحاظ كمي از طيف منتقد ضعيف‌تر هستيم. اما واقعيت اين بود كه حداقل در بدترين شرايط اين كميسيون از هفت عضو موافق و هشت عضو منتقد تشكيل شده بود. در نهايت اما موضع حمايتي گزارش نهايي به هيچ عنوان همسنگ تعداد اعضاي موافق حاضر در اين كميسيون نبود. به عبارتي كميسيون به متني رسيد كه انگار در مجموعه‌اي تهيه شده كه تمام اعضاي آن مخالف برجام هستند. دليل آن هم اين بود كه رييس كميسيون و طيف منتقد از بيرون مجلس خط مي‌گرفتند.
طيف منتقدان بر توافق خود پايبند نماندند
مسعود پزشكيان
انتقاد من اين است كه بايد از طيف منتقد پرسيد روش علمي آنها براي بررسي برجام چه بوده است؟ آيا آنها داده‌هاي خاصي براي رسيدن به اين نتايج داشته‌اند؟ طيف منتقد در كميسيون تمام آمارها و داده‌هاي اقتصادي ناظر به بحث تحريم‌ها را در نوشتن گزارش نهايي خود كنار گذاشته بودند و در پاسخ ما مي‌گفتند كه نكته مهم برجام مسائل امنيتي است نه مسائل اقتصادي. به همين ترتيب هم تمام آسيب‌ها و مخاطرات ناشي از وضعيت اقتصادي كه تحت تاثير تحريم‌ها به وجود آمده است نيز كلا از دستور كار خارج شد. در مقابل اعتراض‌هاي ما هم اين جواب مطرح مي‌شد كه شما به اقتصاد مقاومتي توجه نداريد. اما آمارها چيزهاي ديگري مي‌گويند. تنها در پارس جنوبي روزانه قطر بين 300 تا 400 ميليارد تومان از سهم ما را با خود مي‌برد كه اين ناشي از افت شديد سرمايه‌گذاري‌ها در اين منطقه است. بودجه كل استان آذربايجان شرقي در يك سال معادل 500 ميليارد تومان است كه تمام آن هم محقق نمي‌شود. به عبارتي نبود سرمايه‌گذاري فقط در پارس جنوبي، در هر دو روز به اندازه بودجه يك سال يكي از استان‌هاي مهم ما به كشور ضرر مي‌رساند. يا مثلا 16 سال است كه راه‌آهن ميانه به تبريز به دليل كمبود اعتبار معطل مانده كه تمام پروژه با 300 ميليارد تومان جمع مي‌شود. يعني به اندازه يك روز ضرر پارس جنوبي. يا در فروش نفت كه ما تقريبا به اندازه يك ميليون بشكه در روز بازار خود را به عربستان باخته‌ايم. اگر هر بشكه نفت را 50 دلار حساب كنيم، ضرر ناشي از اين افت فروش براي كشور روزانه 175 ميليارد تومان خواهد بود كه البته از دست دادن بازار را هم بايد به آن اضافه كرد. به اين موضوع بايد عدم بازگشت درآمدهاي نفتي را هم اضافه كرد. تحت تاثير همين تحريم‌ها بود كه ما بازارهاي مهمي مثل فرش و پسته و موارد ديگر را از دست داده‌ايم و تكنولوژي‌هاي كشور ما قديمي و از رده خارج شده است. طيف منتقدان توافق اما در كميسيون ويژه در برابر اين دست مسائل مي‌گفتند قدرت اصلي ما در رشد صنعت هسته‌اي كشور خواهد بود و براي اين مسائل تنها به طرح شعارها و مسائل انتزاعي روي مي‌آوردند. شما هم ديديد زماني كه بحث‌هاي اقتصادي و تكنولوژيك در كميسيون مطرح شد، صدا و سيما هم جلوي پخش برنامه‌هايش را گرفت يا جلسات را با سانسور پخش كردند. اتفاق ديگر هم اين بود كه از ميانه راه، مسير بررسي‌هاي كميسيون از مسير توافق شده كاملا منحرف شد. از جمله اينكه بحث‌هاي اقتصادي از روي ميز كنار رفتند يا تيم سابق مذاكره‌كننده با وجود توافق صورت گرفته در مقام موضع‌گيري درباره برجام در جلسات حضور پيدا كردند. حال آنكه ما توافق كرده بوديم كه آقاي جليلي براي توضيح گزارشي از تاريخ مذاكرات به جلسات بيايد.