گفت‌و‌گوي روز
گزارشي براي اختتاميه
محمد ابراهيم ترقي نژاد/«گزارش اخير آمانو شرايط لازم را براي مختومه اعلام شدن پرونده فعاليتهاي پيشين و حال ايران در شوراي حكام فراهم مي‌كند.» اين عبارت، شاه بيت صحبت‌هاي منصور حقيقت‌پور و عباسعلي منصوري‌آراني از اعضاي كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي است. اين دو نماينده مجلس در گفت‌وگو با «اعتماد»، به بررسي گزارش نهايي آمانو از پرونده موسوم به پي.ام.دي مي‌پردازند و مي‌گويند هرچند در اين گزارش، مسائلي مطرح شده كه مورد قبول ايران نيست اما آن را مي‌توان گزارش قابل‌قبولي دانست. مشروح اين دو گفت‌وگو در ادامه مي‌آيد.
منصور حقيقت‌پور در گفت‌وگو با «اعتماد»:
امريكا از ميان توافق و پي.ام. دي، برجام را انتخاب كرد
نظر شما نسبت به گزارش اخير مديركل آژانس چيست؟
گزارش اخير آقاي آمانو، مديركل آژانس نسبت به فعاليتهاي پيشين و حال هسته‌اي ايران در مجموع گزارش قابل قبولي است و هم داراي نكات مثبت است و هم برخي نكات مبهم و منفي را در خود دارد. در اين گزارش، آژانس مي‌گويد جمهوري اسلامي ايران انحرافي در برنامه هسته‌اي خود نداشته است و درواقع ضمن اعتراف به صلح‌آميز بودن برنامه ايران، اتهامات پيشين عليه ايران را رد مي‌كند. از سويي، نكات منفي و مبهمي كه در گزارش وي درباره فعاليتهاي هسته‌اي ايران آمده، از جنس نرم است و نه سخت. به‌طور مثال، يكي از نكات منفي كه در گزارش آژانس آمده است اين است كه دانشمندان ايران مطالعاتي در رابطه با چاشني‌هاي انفجارهاي هسته‌اي داشته‌اند در حالي كه مطالعه جرم نيست. يا در رابطه با پارچين مدعي است كه چاله و محفظه‌اي بوده‌اند ولي در اين باره اسناد و مدارك متقن و مطمئني ندارد. با اين حال، ما اين گزارش را براي حل و فصل و مختومه اعلام شدن پرونده فعاليتهاي پيشين و حال هسته‌اي ايران مكفي مي‌دانيم.
چرا اين گزارش آژانس با گزارش‌هاي پيشين همين پرونده تفاوت‌هاي بسياري دارد؟
نكته نخستي كه بايد به آن اشاره كنم فشارهايي است كه روي آژانس و شخص مديركل از سوي مقامات امريكايي و رژيم صهيونيستي وجود دارد. اين مساله غير قابل انكار است و موجب شده تا آژانس اقداماتي را در سال‌هاي گذشته نسبت به فعاليتهاي هسته‌اي ايران انجام دهد كه ماهيت علمي و فني آن تحت‌الشعاع اقدامات سياسي‌اش قرار گيرد و در تعارض با ماهيت واقعي خود باشد. استناد آژانس نيز نسبت به فعاليتهاي پيشين ايران در عرصه هسته‌اي عموما غيرعلمي و غير‌واقعي است. من در جلسه‌اي كه آقاي آمانو به مجلس آمد از او پرسيدم شما بر‌اساس چه مدرك و سندي مدعي هستيد كه آزمايش و انفجاري از سوي ايران در مريوان صورت گرفته است؟ آمانو بيان كرد كه منابعي به من رسيده و به همين خاطر من اين سوال را از ايران پرسيدم. ما به او گفتيم آيا از صحت اطلاعات مطمئن است؟ به او گفتيم كه چه كسي آن اطلاعات را به شما داده است، ممكن است آن اطلاعات را منافقين، امريكا و رژيم صهيونيستي به شما داده باشد و از اساس غلط باشد. او نسبت به استدلال‌ها پاسخي نداشت و جواب قابل قبولي ارايه نداد. به هر حال، ما اقدام اخير آژانس را مثبت ارزيابي مي‌كنيم. او قبل‌تر هم گفته بود كه گزارش آژانس خاكستري است اما با بررسي اين گزارش متوجه مي‌شويم كه گزارش آمانو به سفيدي و ايران تمايل بيشتري دارد و فكر مي‌كنيم كه شرايط لازم براي مختومه اعلام شدن اتهامات ايران فراهم است.
مهم‌ترين نقاط قوت گزارش چه مسائلي هستند؟
آژانس صراحتا مي‌گويد ايران هيچ اقدام انحراف در فعاليتهاي هسته‌اي خود نداشته است. آژانس مي‌گويد ايران همكاري لازم را در رابطه با نقشه و پاسخگويي به ابهامات داشته و ديگر سوالي از ايران ندارد. اين دو مساله را مي‌توان از نكات برجسته گزارش آقاي آمانو دانست.
آژانس مدعي است كه ايران فعاليتهاي ساختارمند در جهت توسعه انفجارهاي هسته‌اي تا سال 2003 داشته و اقداماتي پراكنده در اين رابطه تا سال 2009 انجام داده است. پاسخ ايران به اين اتهامات چيست؟
متاسفانه آژانس در رابطه با اتهامات از اسناد و مدارك متقني استفاده نكرده است و در اين خصوص آدرس‌هاي دقيقي نيز نمي‌دهد. از سويي، بخشي از اتهامات در رابطه با اقلام و تجهيزات دو‌منظوره است كه هم مي‌تواند كاربردي صلح‌آميز و هم كاربردي نظامي داشته باشد. بي‌ترديد اين نوع اقدامات اگر از سوي ايران انجام شده است، به قصد اقدامات صلح‌آميز صورت گرفته است. به هر حال ايران در بخش‌هايي مانند پتروشيمي، نفت و گاز خود مجبور به استفاده از آنهاست و نمي‌توان علم را در زنجير كرد.
دليل استقبال امريكا از گزارش اخير را چه مي‌دانيد؟
امريكايي‌ها به‌شدت نيازمند اجراي برجام هستند. دولت كنوني امريكا برجام را يك دستاورد براي خود مي‌داند كه مي‌تواند به عنوان يك برنده در انتخابات آتي رياست‌جمهوري از آن استفاده كند. آنها مي‌دانند كه برجام اجرايي نخواهد شد مگر آنكه مساله پي.ام.دي حل شود و به همين خاطر، ميان پي.ام. دي و اجراي برجام، دومي را انتخاب كردند و البته اين مساله قابل پيش‌بيني نيز بود.
روابط ايران و آژانس پس از مختومه شدن اين پرونده را چگونه پيش‌بيني مي‌كنيد؟
نخست بايد بگويم كه مختومه شدن پرونده پي.ام.دي شرط اجراي برجام است و موجب مي‌شود تا ايران تعهدات خود را انجام دهد. اين اقدامات شامل خارج ساختن قلب رآكتور اراك از محفظه خود و آغاز بازطراحي آن و همچنين مبادله اورانيوم غني‌شده است. پس از اين اقدامات، آژانس بايد راستي‌آزمايي‌هاي خود را از فعاليتهاي ايران انجام دهد كه اين راستي‌آزمايي‌ها نيز كمي است. با اين حال، با بسته شدن پرونده پي.ام. دي روابط ايران و آژانس به سمت بهبود حركت خواهد كرد و از سويي، پرونده ايران عادي مي‌شود.
عباسعلي منصوري آراني در گفت‌وگو با «اعتماد»:
گزارش اخير آژانس، بهترين گزارش آمانو درباره ايران بود
ارزيابي شما از گزارش مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از فعاليتهاي پيشين ايران چيست؟
گزارش اخير يوكيا آمانو، مديركل آژانس نسبت به فعاليتهاي پيشين و حال هسته‌اي ايران اگرچه به‌طور كلي رويكردي مثبتي دارد اما از ابهاماتي نيز برخوردار است و جمهوري اسلامي ايران نيز نسبت به اين ابهامات داراي موضع‌گيري است و ما آنها را قبول نداريم، زيرا هرگز به دنبال موضوعاتي غير از فناوري صلح‌آميز در صنعت هسته‌اي نبوده‌ايم و رويكرد صلح‌آميز در را در اين باره مورد پيگيري قرار داده‌ايم. با اين حال، گزارش آژانس به گونه‌اي تنظيم شده است كه شرايط را براي مختومه اعلام كردن پرونده ايران در شوراي حكام فراهم مي‌كند و به عبارتي، دست شوراي حكام را در اين باره باز مي‌گذارد.
فكر مي‌كنيد چه مسائلي موجب شده است تا آقاي آمانو چنين گزارشي را تهيه كند؟
جمهوري اسلامي ايران در تمام سال‌هايي كه اين اتهامات عليه‌اش مطرح شده همكاري خوبي با آژانس داشته و ترسي از همكاري نداشته است. اين همكاري‌ها هم در دو سال اخير به اوج خود رسيد. از سوي ديگر شاهد هستيم كه در پي مذاكرات سنگين و فشرده ميان ايران و گروه 1+5، طرفين توانستند به يك توافق سياسي دست يابند. اين مسائل موجب شده است كه آژانس نيز اراده لازم را براي حل و فصل مسائل باقيمانده پيدا كند. من‌حيث‌المجموع مي‌توانم بگويم كه گزارش اخير، بهترين گزارشي است كه آقاي آمانو در سال‌هاي گذشته نسبت به ايران صادر كرده زيرا با واقعيت‌ها نيز سازگارتر است. ما پس از اين اقدام، منتظر اقدام عملي شوراي حكام هستيم تا پرونده دروغين موسوم به پي.ام. دي را براي هميشه ببندد و با اين كار، شرايط لازم را براي اجراي برجام فراهم سازد.
مي‌توان گفت كه اين گزارش بر اساس حداقل خواست ايران تهيه شده است؟
ما مي‌دانيم آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تحت فشارهاي سياسي بسياري است. در سال‌هاي گذشته اين فشارها روي آژانس موجب شد تا آنها گزارش‌هاي غير دقيق از فعاليتهاي هسته‌اي ايران داشته باشند ولي با اين حال و با وجود آن اتهامات سنگين عليه ايران در 12 سال گذشته، آژانس گزارشي را تهيه كرده كه بهتر از قبل است و بسياري از اتهامات گذشته را رد مي‌كند. از سويي در اين گزارش نيز مشاهده مي‌كنيم ابهاماتي نسبت به پرونده هسته‌اي ايران موجود است كه ما آنها را قبول نداريم و قويا آنها را رد مي‌كنيم و بي‌ترديد نسبت به آنها پاسخ هم خواهيم داد و مي‌گويم كه اين مسائل منطبق با واقعيات نيستند. با اين حال، چه دولت و چه مجلس شوراي اسلامي نسبت به بخش‌هايي از اين گزارش كه با واقعيت بيشتر منطبق است، استقبال مي‌كند و برخورد مثبت دارد ولي نسبت به بخش‌هاي ابهامي همچنان بر موضع پيشين خود تاكيد مي‌كند.
مهم‌ترين نكته مثبتي كه در اين گزارش وجود دارد، چيست؟
در اين گزارش به صراحت و به دور از هر گونه ابهامي بيان شده است كه از سال 2003 به اين سو، هيچ گونه انحرافي در فعاليتهاي هسته‌اي ايران وجود ندارد. در اين گزارش برخلاف تبليغات و اتهامات سنگين گذشته آمده است، نشانه‌اي از وجود يك چرخه سوخت هسته‌اي اعلام نشده وجود ندارد. در اين گزارش بيان مي‌شود كه نشانه‌اي از فعاليت غيرعادي و غيرقانوني در فعاليتهاي كنوني هسته‌اي ايران موجود نيست. به عبارت ديگر، در اين گزارش به شكل كاملا روشني بيان مي‌شود كه فعاليت هسته‌اي ايران انحرافي ندارد. با اين حال، در اين گزارش نيز نقاط منفي وجود دارد و آنها نيز مرتبط با فعاليتهاي هسته‌اي ايران قبل از سال 2003 است. بايد در خصوص اين مسائل نيز بگويم كه آژانس درباره اين مسائل نمي‌گويد كه فعاليتي خلاف صورت گرفته بلكه مي‌گويد به دليل گذشت زمان و كمبود منابع و مداراك نمي‌تواند قضاوت كند.