تعبير خواب 5ساله معاينه فني در تشديد آلودگي هوا
معصومه آباد٭
قريب به پنج سال است كه از تصويب قانون اعجاب‌انگيز افزايش مدت معافيت معاينه فني خودروها از دو به پنج سال مي‌گذرد و دود امضاي نمايندگان مردم، امروز سوي چشمان شهرمان را برده است؛ تصميمي كه علاوه بر تبعات زيست‌محيطي، تصادفات سنگين ناشي از نقص ايمني را دامنگير شهروندان كرده است.
در شهر تهران بيش از چهار ميليون خودرو در تردد است. با وجود چنين حجم وسايل نقليه‌اي در شهر، متاسفانه ميزان مراجعه به مراكز معاينه فني به كمتر از 500 هزار مورد در سال مي‌رسد كه بسيار تامل برانگيز است. همچنين بيش از 5/2 ميليون موتوسيكلت با پلاك تهران در شهر درتردد هستند، اما سال گذشته تنها ۱۰۰ دستگاه موتوسيكلت به مراكز معاينه فني موتوسيكلت مراجعه كردند. اين درحالي است كه در حال حاضر در شهر تهران 40 خط در 14 مركز آماده ارايه خدمات معاينه فني به شهروندان هستند اما بيش از 70 درصد ظرفيت موجود كه تنها با يك شيفت كار مي‌كنند، همچنان خالي است. به گزارش ستاد معاينه فني تهران، به طور متوسط ۲۷ درصد خودروهايي كه به مراكز معاينه فني مراجعه مي‌كنند، به موجب نقص فني در عملكرد موتور و سيستم احتراقي، داراي آلايندگي بيش از حد و 11 درصد با نقص در سيستم ترمز مواجه‌اند. از سوي ديگر ميزان آلودگي ناشي از موتوسيكلت‌ها به واسطه عملكرد نامناسب موتور 4 تا 10 برابر آلايندگي خودروها بوده و به تنهايي عامل 55 درصد از مرگ و مير ناشي از تصادفات هستند. همين امر ضرورت توجه جدي به مقوله معاينه فني وسايل نقليه موتوري به ويژه موتوسيكلت‌ها را در شهر محرز مي‌دارد. همچنين با وجود لزوم جايگزيني موتوسيكلت‌هاي برقي در چرخه حمل و نقل شهري، اين مهم بيشتر جلوه اقتصادي به خود گرفته است تا محيط زيستي! بنابراين از آنجا كه تاكنون هيچ گونه اقدام موثري از سوي نهادهاي متولي امر در جهت تسهيل چنين برنامه‌هايي صورت نگرفته است، لازم است تا سياست‌هاي راهبردي براي كاهش آلودگي هوا به سمت حمايت از وسايل نقليه موتوري پاك سوق پيدا كند.
متاسفانه چندي است كه برنامه‌هاي اجرايي روي ريل قوانين پيش نمي‌رود. در حالي‌كه سياست‌هاي ملي، توسعه حمل و نقل عمومي را نشانه گرفته، تيرهاي ما به گشودن دروازه‌هاي شهر به روي خودروهاي شخصي مي‌خورد؛ خودروهايي كه پيش‌تر برايشان طول عمر پنج ساله معاينه فني را بريده‌ايم تا در يك چرخه كاملا حساب شده تيشه بر سلامت شهر و شهروندان زنيم.
معافيت معاينه فني خودروهاي داخلي درحالي ركورد خواب پنج ساله را مي‌زند كه كاتاليست‌هاي آن حداكثر سه سال عمر مي‌كنند و پس از آن كارايي خود را از دست مي‌دهند به طوري كه ميزان آلايندگي خودرو تا 5 برابر افزايش مي‌يابد. جالب‌تر آنكه اين خواب در كشور ما در حالي زمستاني شده است كه در هيچ كشوري از جهان تا به حال سابقه نداشته است حتي برترين توليد كنندگان خارجي با بالاترين استانداردهاي روز دنيا متوسط سه سال را براي معاينه فني خودروهاي خود پيشنهاد داده‌اند.
متاسفانه بحث معاينه فني نزد شهروندان به عنوان يك عامل تاثيرگذار در ارتقاي ايمني خودرو و سلامت شهر تلقي نمي‌شود و تنها به عنوان يك ابزار تحميلي تعبيه شده كه تساهل در انجام آن يك امتياز به شمار مي‌آيد. درصورتي كه مطالعات انجام گرفته نشان داده است اعمال صحيح معاينات فني 23 درصد از آلودگي هوا و 13 درصد از مصرف سوخت و 40 درصد از آمار تصادفات راهنمايي و رانندگي را كاهش مي‌دهد. اين آمار در خصوص افزايش امكان نجات جان شهروندان نيز صدق مي‌كند. بر اساس آمار اعلام شده از سوي وزارت بهداشت بيش از سه هزار نفر بر اثر عوارض ناشي از آلودگي هوا و سونامي سرطان در تهران جان خود را از دست داده‌اند. همچنين بر اساس آمار رسمي پزشكي قانوني در 16 سال اخير بيش از 300 هزار نفر در ايران بر اثر حوادث رانندگي كشته شده‌اند. نكته حايز اهميت آن است كه اتحاديه اروپا، نقص فني را عامل 11 درصد از تصادفات منجر به فوت معرفي كرده است كه اگر اين درصد را به آمار كشته‌شدگان تصادفات در ايران نسبت دهيم، تنها در اين چند سال انجام معاينه فني مي‌توانست جان بيش از 30 هزار نفر ايراني را نجات بخشد. با توجه به اينكه ميزان اعمال قانون و برخورد با وسايل نقليه‌اي كه معاينه فني نداشته‌اند از سال گذشته تا امسال با 130 هزار مورد به بيش از 2 برابر رسيده است، اما اين برخوردهاي موضعي و موقت راهكار اجرايي شدن قانون نيست. از سوي ديگر هرچند كه در حال حاضر ظرفيت خطوط معاينه فني از ميزان مراجعات هم بيشتر است اما بايد براي پوشش كامل وسايل نقليه موتوري شهر ظرفيت‌سازي مناسبي صورت گيرد. در اين راستا لازم است تا متوليان امر پليس راهور و ناجا، سازمان حفاظت محيط زيست و حتي نمايندگان مردم در مجلس با همتي مضاعف بحث رصد معاينات به ويژه در خصوص تسريع در راه‌اندازي سامانه ملي معاينه فني (سيمفا) را جدي گرفته و جهت رفع چالش‌هاي مطرح در اجراي صحيح قانون معاينه فني خودروها براي ارتقاي ايمني خودروها، تامين سلامت مردم و كاهش آلاينده‌ها در شهر اقدام كنند.
٭رييس كميته ايمني و مديريت بحران شوراي اسلامي شهر تهران