سلام به نفت بيست‌دلاري
گروه اقتصادي| درآمدهاي نفتي آب رفته است اما براي ايران كه هم با آب رفتن درآمدهاي نفتي‌اش روبه‌رو است و هم با آب رفتن ميران صادراتش، وضعيت جوري ديگر است. همين حالا در آخرين روزهاي سال 2015 بررسي ها نشان‌مي‌دهد 500 ميليارد دلار از درآمدهاي نفتي كشورهاي حاشيه خليج فارس عضو اوپك آب رفته‌است. در حالي نفت در كانال 30 دلاري جا خوش كرده است كه برخي پيش‌بيني‌ها بر كاهش قيمت نفت به 20 دلار دلالت دارد. حالا فصل بودجه‌ريزي ايران، فرا رسيده است و سيگنالي كه ايران به بازارهاي جهاني نفت مي‌دهد 40 دلار است هر چند در راهروهاي سازمان مديريت و برنامه‌ريزي رقم 35 دلار نيز به گوش مي‌رسد و وزير امور اقتصادي و دارايي نيز از آمادگي ايران براي اداره كشور با نفت كمتر از 30 دلار سخن مي‌گويد. وضعيت اضطراري است. اين را مي‌شود از لابه‌لاي حرف‌هاي مقامات دولتي و اعضاي كابينه دريافت. ايران مي‌داند سال آينده روزهاي سختي را پشت سر خواهد گذاشت. سهم‌گيري از بازار در شرايطي كه قيمت نفت رو به نزول است مي‌تواند دشواري‌هاي ايران را دو چندان كند تا كام در انتظار شيريني لغو تحريم‌ها دوباره تلخ شود. وابستگي بودجه به نفت به گفته رييس‌جمهور به 25 درصد رسيده و اين به معناي اتفاق بزرگ است اما داستان غم‌انگيز نفت در فصل 95 پايان نخواهد يافت.
سه در برابر سه
همه اتفاقات به آنچه در اجلاس اخير اوپك گذشت، بر‌نمي‌گردد. اين تنها بخشي از داستان است. اگر عربستان، امارات و كويت در اين اجلاس مخالف كاهش توليد نفت بودند، ايران و ونزوئلا و عراق نيز با كاهش توليد موافقت كردند اما نتيجه به نفع اعراب پايان يافت. خبري كه از اجلاس مخابره شد، به سرعت قيمت‌ها را تحت تاثير قرار داد و روند نزولي آن را تشديد كرد. حالا برخي كارشناسان نيز پيش‌بيني مي‌كنند كه عربستان نيز از محل كاهش قيمت‌ها تحت فشار است اما موقعيت هيچ كدام از كشورهاي عضو اوپك با موقعيت ايران قابل مقايسه نيست؛ كشوري كه قصد دارد سرزمين‌هاي تجاري‌اش را بازپس گيرد و خيز برداشته بود تا تلخي تحريم و روزهاي سخت را با شيريني پساتحريم جايگزين كند. لايحه بودجه اگر زير و رو شود، نشان مي‌دهد كمربندها در سال 1395 چقدر بايد سفت‌تر شود. نفت 40 دلاري اگر محقق شود، روزگار ايران در سال 1395، همان است كه در سال 1394 بود، اين به‌آن معني است كه خرج آهسته‌تر همچنان در دستور كار است و يخ ركود كمي سخت‌تر از پيش‌بيني‌ها آب خواهد شد. اقتصاد ايران مانده است با نفتي كه انگار نمي‌خواهد روي خوش به دولت نشان دهد. داستان تدبير و اميد با نفت چه خواهد بود؟
محبت نفتي به مهرورزان
اين دولت مهرورز بود كه از بازارهاي نفت مهر و محبت ديد. دولت تدبير و اميد، اميدش را از بازار جهاني نفت بريده است. بايد اقداماتي بنيادين را در دستور كار قرار دهد تا اقتصادي را كه با درآمدهاي مقطعي نفت جيبش را گشاد كرده است جمع و جور كند. «ماليات» هر چند گزينه اول است اما اتفاقا خط مانور منتقدان دولت است، وقتي وزير امور اقتصادي و دارايي را به مجلس مي‌كشانند تا پاسخ گويد فشار مالياتي ناشي از چيست؟ حالا بودجه‌اي كه روزي با نفت صد‌دلاري بسته مي‌شد بايد تن بدهد به نفت 40دلاري، آن هم با چاله‌هاي فراواني كه از دوران نفت صد دلاري روي دست مانده است.
يارانه، مسكن مهر، پروژه نيمه‌تمام
معلوم نيست چند دولت پس از دولت دهم همچنان گروگان طرح‌ها و پروژه‌هاي آن بمانند. يارانه‌هاي نقدي كه ماهي يك ميليارد دلار به قيمت‌هاي فعلي روي دست دولت مي‌گذارد، مسكن مهر كه هنوز هزاران ميليارد تومان براي اتمامش بودجه لازم است و پروژه‌هاي عمراني نيمه‌تمامي كه همچنان ميلياردها دلار براي اتمام‌شان ضروري است، از دولت مهرورز براي بعدي‌ها به ارث مانده است.
زياني براي همه
اين تنها ايران نيست كه راه‌هاي كاهش هزينه را بررسي مي‌كند و به دنبال منابع جايگزين نفت است. كاهش درآمدهاي نفتي اقتصاد و سياست تمامي كشورهاي نفت‌خيز را تحت‌تاثير قرار داده است. خبرهايي كه از عربستان به گوش مي‌رسد نشان مي‌دهد شاهزاده‌هاي سعودي نيز به سختي دوران تازه پي برده‌اند، نمونه آن دستور ويژه براي عدم خريد مبلمان‌هاي تازه براي ادارات و دستگاه‌هاي دولتي است. عربستان در اين روزگار، براي به نتيجه رسيدن طرحي، مبني بر كاهش قيمت نفت با هدف بيرون راندن نفت شيل از يك سو و راه ندادن دوباره ايران به بازارهاي جهاني نفت از سوي ديگر، سالي 20 درصد ذخاير ارزي‌اش را هزينه كرده است. ونزوئلا با تغييرات سياسي بزرگ همراه شد و ديگر كشورها آماده كاهش سرمايه‌گذاري‌ها و كوتاه كردن قد آرزوهايشان هستند. حالا برخي از مجامع پيش‌بيني مي‌كنند با ورود نفت ايران به بازارهاي جهاني، قيمت‌ها بين 10 تا 15 دلاري كاهش يابد اين به آن معناست كه بايد آماده سلام به نفت 20 دلاري شويم.