حسين نوش‌آبادي در گفت‌وگو با «اعتماد»:
كشورهاي عربي شريك ضرر عربستان نشوند
گروه ديپلماسي| قطع روابط سياسي و ديپلماتيك عربستان با جمهوري اسلامي ايران، آخرين پرده سناريويي بود كه رياض در چند سال گذشته در رابطه با تهران به اجرا گذاشت. در ساعات پاياني روز يكشنبه به ناگاه تمام رسانه‌هاي ايران و سعودي يك خبر را منتشر كردند و آن، اين بود كه عادل الجبير، وزير امور خارجه عربستان در نشستي خبري اعلام كرد كه رياض به دليل حمله به نمايندگي‌هاي اين كشور در تهران و مشهد روابطش را با ايران قطع مي‌كند. چند روز قبلش نيز عربستان با اعدام آيت‌الله نمر باقر النمر، روحاني شيعي اين كشور فاز جديدي از تنش‌ها در روابط دو كشور ايجاد كرده بود كه با واكنش تند مقامات ايران روبه‌رو شد. در خصوص علت تنش‌آفريني‌هاي اخير عربستان و تاثير اقدام نابخردانه عوامل خودسر در حمله به سفارتخانه عربستان در تهران بر روابط دو جانبه با حسين نوش‌آبادي، سفير سابق ايران در عمان گفت‌و‌گويي داشتيم كه به شرح زير است :
آيا حمله به نمايندگي‌هاي عربستان در تهران و مشهد، توجيه مناسبي براي اقدام عربستان براي قطع روابط ديپلماتيك خود با ايران است؟
نكته نخستي كه بايد به آن اشاره كنم، اين است كه اقدامي كه توسط برخي افراد مشكوك و خودسر در تعرض به سفارتخانه و كنسولگري عربستان صورت گرفت، به هيچ‌وجه قابل تاييد و قابل قبول نيست. ما پس از اين حادثه، شاهد بوديم كه مسوولان انتظامي و امنيتي با اين افراد برخورد كردند، تعدادي از آنها دستگير شدند و به مراجع قضايي تحويل داده شده‌اند. از سويي، بر اساس حقوق بين‌الملل و كنوانسيون‌هاي جهاني، مراكز ديپلماتيك و دفاتر كنسولي جزو اماكن حفاظت شده و داراي مصونيت هستند و كسي حق تعرض و ورود به آنجا را بدون اجازه ندارد. جمهوري اسلامي ايران هم از اين مساله حمايت نكرد و حتي برخورد نيز كرد ولي اينكه حمله به نمايندگي‌هاي اين كشور به بهانه‌اي براي قطع روابط سياسي و ديپلماتيك تبديل شود، قابل قبول و عاقلانه نيست. اتفاقي كه براي دفاتر ديپلماتيك عربستان در ايران رخ داد، نخستين واقعه در اين باره نيست و بارها دفاتر ديپلماتيك كشورها در سراسر جهان مورد حمله قرار گرفته‌اند. آن اقدام نيز، عملياتي سازمان‌يافته و حكومتي نبوده است. به نظر مي‌آيد اقدام دولت عربستان در قطع روابط سياسي و ديپلماتيك با ايران، دور جديدي از سياست‌هاي اين كشور براي تحت تاثير قرار دادن اقدامش در اعدام آيت‌الله شيخ نمر و همچنين تداوم سياست‌هاي مبتني بر بحران‌آفريني باشد. ما اين اقدام را ناپخته و نسنجيده و نشات گرفته از بي‌تدبيري و بي‌تجربگي مسوولان كنوني اين كشور مي‌دانيم.
كشورهايي مانند روسيه، عمان، اتحاديه اروپايي و حتي امريكا خواستار كاهش تنش در روابط ميان تهران و رياض و مديريت بحران هستند. آيا اين كشورها توان ميانجي‌گري ميان ايران و عربستان را در شرايط كنوني دارند؟
اعدام شيخ نمر و برخورد گسترده با مخالفان توسط دولت عربستان مورد حمايت هيچ كشور عاقل و با اصولي نيست. حتي اخبار نيز حاكي از آن است كه دولت امريكا از اقدام عربستان خمشگين است و آنها را مورد شماتت قرار داده است. از حركت اخير عربستان نيز دولت‌هاي منصف حمايت نكردند. اساس سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران تا به امروز مبتني بر همكاري‌هاي منطقه‌اي و گسترش مناسبات با كشورهاي همسايه بوده است. اولويت ما نيز در سياست خارجي‌مان، كشورهاي اسلامي و همسايگان‌مان بوده‌اند. جمهوري اسلامي ايران همواره خواستار منطقه‌اي عاري از خشونت و آرامش بوده است. ممكن است با برخي كشورهاي منطقه اختلافات ريز و درشت داشته باشيم ولي با وجود نامهرباني‌ها و روش‌هاي تندي كه آنها داشته‌اند، ايران همواره خويشتنداري كرده است. از طرفي علاقه‌اي هم براي قطع روابط نداشته‌ايم. با اين حال، پس از اقدام عربستان و برخي دوستانش در قطع روابط با ايران، شاهد ورود برخي قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نسبت به اين مساله بوده‌ايم زيرا آنها مي‌دانند كه تنش جديد در منطقه و آن هم ميان دو قدرت منطقه‌اي به نفع هيچ كسي نيست و براي امنيت منطقه خطرآفرين است. البته ايران در اين شرايط هم عاقلانه‌ترين اقدام را انجام داده و خطري از جانب تهران كسي را تهديد نمي‌كند و همه نيز مي‌دانند كه خطرات را عربستان ايجاد كرده و مي‌كند. كشورهاي ديگر مي‌دانند كه اگر روابط تهران و رياض به اين شرايط رسيده است، نه به خاطر اقدامات تهران بلكه به دليل تندروي‌ها و بي‌تدبيري‌هاي رياض بوده است. از طرفي، شرايط منطقه هم شرايط حساسي است و كسي از تنش جديد استقبال نمي‌كند. حتي امريكا نيز از اين تنش استقبال نكرد. تنها كساني كه از اين تنش جديد خوشحال مي‌شوند، دشمنان اسلام و به ويژه رژيم صهيونيستي هستند. به نظرم در شرايط كنوني نوع كنش‌گري روسيه و عمان به عنوان دو كشور موثر و مهم بين‌المللي و منطقه‌اي مهم است و آنها مي‌توانند از افزايش تنش‌ها جلوگيري كنند.
در خصوص بهبود روابط چطور؟
تا زماني كه عربستان به سياست‌هاي خود ادامه دهد، ميانجي‌گري كسي موثر نيست و تحولي در روابط تهران و رياض ايجاد نمي‌شود زيرا عربستان سياست خود را بر تنش‌آفريني تنظيم كرده و قطع روابط با تهران نيز دور جديدي از اين سياست‌ها است.
آيا اقدام عربستان را مي‌توان براي تحت تاثير قرار دادن اجراي برجام دانست؟
متاسفانه عربستان سعودي در چند سال گذشته، امتحان خوبي را در پرونده‌هاي منطقه‌اي و مسائل بين‌المللي پس نداده و كارنامه سفيدي ندارد. دولت اين كشور در سال‌هاي اخير بستر خشونت و افراط را در منطقه ايجاد كرده و به صورت آشكار و پنهان از تروريسم حمايت كرده است. آنها نقش مهمي در به انحراف كشاندن بيداري اسلامي داشتند و برخورد نظامي و سركوب گسترده را در برابر تحولات جهان عرب در دستوركار قرار دادند. در مساله مذاكرات هسته‌اي نيز شاهد بوديم كه عربستان در دو سال گذشته سعي بسيار زيادي كرد تا گفت‌وگوهاي هسته‌اي به شكست بينجامد و در اين راه از هيچ تلاشي فروگذار نكرد. آنها ناراحت بودند كه جمهوري اسلامي ايران عزتمندانه و با اقتدار كامل رو در روي شش قدرت جهاني مي‌نشيند و در پي احقاق حقوق خود است. آنها حتي دستيابي به توافق هسته‌اي را در تضاد با سياست خود مي‌دانستند زيرا برجام مي‌تواند شبح تهديد را از منطقه دور كند و به آرامش بيشتر منطقه كمك كند كه البته اين مساله در تضاد با سياست‌هاي رياض است. پس از توافق هسته‌اي نيز آنها تلاش بسياري براي شكست در اجراي برجام كردند و ميليون‌ها دلار براي رد برجام در امريكا خرج كردند. به عبارت ديگر، عربستان و اسراييل تنها بازيگراني در دنيا بودند كه از دستيابي به برجام و اجراي آن ناراحت بودند و در كنار يكديگر قرار گرفته بودند. اقدام جديد عربستان در بحران‌آفريني و ايجاد تنش در روابط تهران و رياض را هم مي‌توان در ادامه سلسه اقدامات دولت اين كشور براي تحت تاثير قرار دادن برجام ارزيابي كرد. آنها مي‌دانستند كه با اجراي برجام جايگاه ايران در عرصه منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي بيش از پيش مي‌شود و اين مساله موجب نگراني آنها شده بود و به همين خاطر، به دنبال بهانه‌اي بودند تا دور جديد سياست‌هاي‌شان را اجرا كنند و به همين خاطر اين اقدام را در روزهاي اخير انجام دادند تا حداقل اندكي از خشم‌شان را كاهش دهند. حتي شهادت روحاني آزاديخواه، عدالت‌طلب و صلح‌جوي اين كشور، آيت‌الله نمر باقر النمر را هم مي‌توان در اين راستا ارزيابي كرد.
قطع روابط ديپلماتيك رياض با تهران چه تاثيري مي‌تواند بر معادلات و مناسبات منطقه‌اي داشته باشد؟
جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي دو قدرت موثر و بلامنازعه خاورميانه هستند كه كشورهاي ديگر نيز مناسبات‌شان تحت تاثير اين نوع روابط است. بي‌ترديد افزايش تنش و درگيري‌ها در منطقه، سردي در مناسبات منطقه‌اي و بالاتر بي‌اعتمادي ميان بازيگران منطقه‌اي مهم‌ترين پيامدهاي اين مساله هستند، ولي بايد بدانيم عربستان نيز خواستار همين مساله است زيرا در اين فضا رياض مي‌تواند اقدامات خود در عرصه منطقه‌اي را توجيه كند و به دخالت‌هايش مشروعيت ببخشد و اين‌گونه فاز جديدي از درگيري‌ها و تقابل‌ها را ايجاد كند.
فكر مي‌كنيد اين مساله در روند سياسي
حل و‌فصل بحران سوريه نيز تاثير بگذارد؟
بي‌ترديد بله. حتي مي‌توان يكي از مجموعه دلايل عربستان در اين بحران‌آفريني را به خاطر سوريه دانست. دولت عربستان سعودي در پنج سال گذشته تلاش بسياري براي سقوط نظام سياسي سوريه كرد و در اين راه، همه كاري انجام داد. اين كشور در همه پرونده‌هاي منطقه‌اي به بن‌بست رسيده است. هم‌اينك دنيا راهكار حل بحران سوريه را نه روش نظامي مورد پسند عربستان بلكه روش سياسي مبتني بر منطق ايران مي‌داند و به همين دليل، نشست‌هايي در وين و نيويورك برگزار شد و قطعنامه 2254 هم به اعتراف جان كري، وزير امور خارجه امريكا شباهت بسياري به طرح تهران دارد. هم‌اكنون عربستان در انزوا است. حل بحران سوريه نيز مي‌تواند به كاهش بحران‌‌هايي كه ساخته و پرداخته عربستان است، بينجامد و به همين خاطر اقداماتي را انجام مي‌دهند تا حل بحران سوريه به تاخير بيفتد. آنها از اين به بعد، تلاش‌هاي آشكارتري براي مقابله با ايران در منطقه و به ويژه سوريه خواهند داشت.
فكر مي‌كنيد كه بحران روابط ايران و عربستان چه تاثيري بر كشورهاي حاشيه خليج فارس خواهد گذاشت؟
همانطور كه گفته شد، دو بازيگر موثر منطقه خاورميانه، ايران و عربستان هستند و مابقي بازيگران نوع مناسبات‌شان را تحت تاثير اين دو كشور تنظيم مي‌كنند. شوراي همكاري خليج فارس نيز همواره به طرف عربستان گرايش داشته است و پس از قطع روابط تهران و رياض، شاهد بوديم كه هم‌پيمانان و دوستان عربستان مانند بحرين و عربستان نيز دست به قطع و كاهش روابط خود با تهران زدند كه قابل پيش‌بيني نيز بود. با اين حال، اين كشورها بايد منافع ملي بلندمدت خود را فداي منافع كوتاه‌مدت خويش نكنند زيرا عربستان از قطع روابط با ايران متضرر خواهد شد و اين كشورها نيز با پيروي‌شان زيان خواهند ديد و شريك عربستان در اين ضرر مي‌شوند.