به بهانه آشوب «هارون» ، «اعتماد» وضعيت پناهجويان در استراليا را بررسي مي‌كند
روايت پناهجويان
استراليا، افكار عمومي خود را پس از حادثه گروگانگيري كنترل كرد
سهيل سراييان/ خبر گروگانگيري يك پناهجوي ايراني در استراليا چند روزي است كه در تمام دنيا به مهم‌ترين خبر تبديل شده است. تا اين اندازه كه نزديك به 48 ساعت هشتگ مربوط به اين ماجرا در توييتر اولين هشتگ بود. خيلي از ايرانيان خارج از كشور به خصوص ايرانيان ساكن در استراليا اين روزها به اين فكر مي‌كنند كه ممكن است شرايط زندگي براي آنها سخت‌تر شود و پناهندگان ايراني مجبور شوند مراحل سخت‌تر و دشوار‌تري را پشت سر بگذارند. اما چيزي كه در اين ميان مهم به نظر مي‌رسد وضعيت پناهندگان ايراني در استراليا و ديگر ايرانيان در اين كشور و كشورهاي ديگر است. خيلي از افرادي كه از طريق مسير آبي مي‌خواهند خودشان را به استراليا برسانند، جان شان را كف دست‌شان مي‌گذارند و مي‌روند. اكنون نيمه ماه دسامبر را سپري مي‌كنيم و كم‌كم نزديك به كريسمس مي‌شويم. اما «كريسمس» براي عده‌يي جايي غم‌انگيز است كه چندسال از عمر خود را آنجا در انتظار مي‌گذرانند. شرايط زندگي در كمپ‌هاي پناهندگي بسيار سخت است و هزينه‌هاي بسيار زيادي از نظر مادي و معنوي براي پناهندگان دارد. تعداد پناهندگي ايرانيان در مقايسه با كشورهاي توسعه يافته جهان كم نيست. بر اساس آمارهاي اداره مهاجرت و شهروندي استراليا تا مارس 2011، 1246 ايراني از ميان 6659 پناهنده و مهاجركه خود را از مسير اقيانوس هند به خاك استراليا رسانده‌اند، در بيش از 10 كمپ در انتظار ويزاي پناهندگي خود هستند گرچه اين آمار روزبه روز و با ورود قايق‌هاي جديد به جزيره كريسمس تغيير مي‌كند. بنا بر گزارش سايت اداره مهاجرت و شهروندي استراليا، ايران پس از افغانستان، داراي بيشترين پناهنده و مهاجردر خاك استرالياست. بنا بر اين گزارش به ترتيب افغانستان با 2380 نفر، ايران با 1246 نفر، سريلانكا با 710 نفر، عراق با 612 نفر و اندونزي با 325 نفر، بيشترين پناهنده‌ها و مهاجران اين كشور در دو سال اخير را تشكيل مي‌دهند.
نخستين قايق پناهندگان و مهاجران در سال‌هاي اخير در تاريخ 10 اكتبر 2008 با 13 نفر ايراني و افغاني وارد خاك اين كشور شد. آمار اين سايت دولتي نشان مي‌دهد كه98 درصد از پناهجويان و مهاجران پس از تحمل دوران سه ماه تا دو سال موفق به كسب ويزا مي‌شوند اما هم‌اكنون پناهجويان و مهاجراني هستند كه بارها مردود شده‌اند. ايرانيان مانند ديگر پناهندگان و مهاجران از طريق جزاير اندونزي و مسير اقيانوس هند خود را به جزاير كريسمس و آشموريف مي‌رسانند. اين سفر دريايي پرخطر با قايق‌هاي ناامن و غيراستاندارد كوچك ماهيگيري اندونزيايي‌ها، بسته به مهارت كاپيتان، قدرت موتور، مسير و آب و هوا بين 32 ساعت تا 44 روز طول مي‌كشد.
روزنامه گاردين چند ماه پيش در گزارشي كه درباره وضعيت پناهجويان و مهاجران ايراني در استراليا منتشر كرد، نوشت «وكلاي اين افراد، اقدام اخير دولت استراليا در انتشار تصاوير آنان را پس از آنكه اجازه ورود به استراليا نيافته‌اند، به‌شدت محكوم كرده‌اند.» پاملا كر، «مسوول هماهنگي «مركز منابع پناهجويان» استراليا در اين باره به گاردين گفت: «به نظر مي‌رسد دولت و اداره مهاجرت گمان مي‌كنند كه مردم خواستار برخورد ظالمانه و آزاردهنده با پناهجويان و مهاجران هستند و از دولت به سبب چنين برخوردي تقدير مي‌كنند.
استراليا ديگر پناهنده و مهاجرنمي‌پذيرد
پس از روي كار آمدن دولت تازه در استراليا ديگر اين كشور به صورت مستقيم پناهنده و مهاجرنمي‌پذيرد. بر اساس توافق دولت‌هاي استراليا و پاپوانيوگينا درباره مهاجرت‌هاي غيرقانوني و جلوگيري از قاچاق انسان، پس از اين استراليا مهاجران غيرقانوني را نمي‌پذيرد.
اين موافقتنامه ميان دولت‌هاي استراليا و پاپوانيوگينا راجع به مهاجرت‌هاي غيرقانوني و جلوگيري از قاچاق انسان امضا كردند، بر اساس اين موافقتنامه، از اين به بعد دولت استراليا تمامي مهاجران كه به‌طور غيرقانوني با همكاري قاچاقبران انسان از طريق كشتي وارد اين كشور شوند به كشور پاپوا نيوگينا خواهد فرستاد. سپس دولت پاپوا نيو گينا با همكاري دفتر مهاجران سازمان ملل متحد پرونده‌هاي اين مهاجران را بررسي كرده نتيجه را اعلام مي‌كند. در صورتي كه تقاضاي پناهندگي مهاجران پذيرفته شود در كشور پاپوا نيوگينا مستقر خواهند شد در غير اين صورت به كشورهاي‌شان يا كشوري كه از آنجا به استراليا سفر كرده‌اند، بازگشت داده مي‌شوند.
جالب اينجاست كه با وجود چنين اخبار و وضعيتي از پناهندگي و مهاجرت با نگاه و جست‌وجويي كوتاه در اينترنت كسي كه قصد اين كار را از داخل كشور داشته باشد به راحتي مي‌تواند اطلاعات لازم را به دست بياورد. نكته عجيب اين است كه اين سايت‌ها فقط فيلتر شده‌اند و كاملا از دسترس خارج نشده‌اند. قيمت‌هاي مربوط به درست كردن كيس‌هاي پناهندگي بستگي به كشور مقصد دارد. در اين سايت‌ها قيمت درست كردن كيس پناهندگي در كشورهاي اتحاديه اروپا را رقمي حدود هشت هزار يورو، 35 ميليون تومان و براي كشورهايي مثل انگلستان 12 هزار يورو نوشته‌اند. در يكي از اين سايت‌ها درباره پناهندگي و مهاجرت نوشته است: «ما كسي را از مرزهاي ايران به صورت قاچاق خارج نمي‌كنيم اما مراحل مربوط به گذرنامه‌هاي (جعلي) با رسيدن به يكي از كشورهايي مثل تركيه يا عراق در اختيار شما قرار مي‌گيرد، مبلغ براي ساختن كيس در سه مرحله توسط ما دريافت مي‌شود كه شما را در جريان كارهاي پرونده قرار مي‌دهيم.»
ايراني‌ها به چه كشورهايي و چگونه پناهنده و مهاجرمي‌شوند؟
براساس آخرين آماري كه روي سايت كميسارياي عالي در امور پناهندگان و مهاجران سازمان ملل متحد (UNHCR) در پايان سال 2013 منتشر شده است، تعداد پناهندگان و مهاجران ايراني در سراسر دنيا 75043 نفر بوده است. استراليا جزو مقاصد اصلي پناهندگان و مهاجران ايراني به حساب مي‌آيد كه مجموع پناهنده‌هاي ايراني از سال 1999 تا 2013 در اين كشور 11980 نفر بوده است. اما ماجراي نگران كننده براي ايران اين است كه در طول اين 14 سال مجموع پناهنده‌ها و مهاجران ايران نزديك به 1 ميليون و 356 هزار و 176 نفر است كه البته بايد به اين اشاره كرد كه تمام اين افراد موفق به گرفتن پناهندگي يا مهاجرت نشده‌اند و درخواست‌هاي خود را مجددا صادر كرده‌اند.
شش كشور مقصد كه در سال ۲۰۱۳ ايرانيان در آنها بيشترين تعداد درخواست‌هاي اقامت را ارايه داده‌اند، به ترتيب تركيه (۵۸۹۷)، آلمان (۴۴۲۴)، استراليا (۴۳۷۰)، انگلستان (۲۹۵۶)، سوئد (۱۱۷۲)، و اندونزي (۱۰۳۱) هستند.
شش كشور كه بيشترين تعداد درخواست‌هاي اقامت از همه مليت‌ها را دريافت كرده‌اند عبارتند از: آلمان (۱۰۹۶۰۰)، امريكا (۸۴۴۰۰)، آفريقاي جنوبي (۷۰۰۰۰)، فرانسه (۶۰۲۰۰)، سوئد (۵۴۳۰۰)، و مالزي (۵۳۶۰۰).
با درخواست‌هاي ايرانيان چه اندازه موافقت شده است؟
از تعداد 23844 تصميماتي كه در سال 2013 روي درخواست‌هاي پناهندگي و مهاجرت ايرانيان گرفته شده در مرحله اول يا فرجامي به 11391درخواست موقعيت پناهندگي و مهاجرت اعطا شده و 1055 مورد ديگر بر اساس ملاحظات انساني اجازه اقامت گرفتند. تعداد 8062 درخواست جواب منفي گرفته‌اند و 3387 درخواست ديگر به دلايل مختلف مختومه اعلام شده‌اند. چنانچه درخواست‌هايي را كه به دلايل غيرشناسنامه‌يي در پرونده مختومه اعلام شده‌اند در نظر نگيريم، نرخ كل قبولي پناهندگي و مهاجرت براي ايرانيان در سال 2013، 5/55 درصد و با احتساب موارد انساني كل قبولي‌ها 7/60 درصد بوده است. در عرصه جهاني، نرخ كل قبولي پناهندگي و مهاجرت در سال 2013، 38 درصد و نرخ كل قبولي با احتساب موارد انساني در اين سال 44 درصد بوده‌اند. در ادامه آمارهاي مربوط به تعداد پناهندگان و مهاجران در دنيا به نكات جالبي مي‌توان اشاره كرد كه مثلا سوئدي‌ها طي سال‌هاي 1999 تا 2013 به هيچ كشوري پناهنده و مهاجر نشده‌اند يا مثلا آلمان در سال 2013 فقط دو پناهنده و مهاجربه كشورهاي ديگر داشته است. به نظر مي‌رسد مردم كشورهاي توسعه‌يافته‌يي مثل سوئد، آلمان، ايتاليا، نروژ و... علاقه‌يي به پناهنده و مهاجرشدن به كشورهاي ديگر ندارند و از نظر وضعيت زندگي در شرايط مناسبي به سر مي‌برند. لزوم توجه مسوولان كشور به نيازها و خواسته‌هاي جوانان مي‌تواند تا اندازه زيادي تمايل به رفتن از كشور به هر قيمتي و در هر شرايطي را كاهش دهد.
افكار عمومي در استراليا درباره ايرانيان چگونه فكر مي‌كند؟
واكنش‌هاي ايرانيان مقيم استراليا در شبكه‌هاي اجتماعي در اين چند روز نشان از فضاي پر استرسي دارد. عده زيادي از ايراني‌ها نگران بودند كه چگونه مي‌خواهند در مجامع عمومي و محيط‌هاي كاري پاسخگوي همكاران، همسايگان و دوستان استراليايي خود باشند.
بهروز، يكي از ايرانيان مقيم اين كشور است، او در گفت‌وگو با «اعتماد» از فضاي پر اضطراب فعلي در استراليا براي ايرانيان مي‌گويد. «مردم استراليا افرادي دهان بين‌اند و نسبت به اروپايي‌ها كه نسبت به هرچيزي پيشينه‌يي دارند، بيشتر به رسانه اعتماد دارند، در واقع هرچه رسانه‌ها به آنها بگويند را باور مي‌كنند و قبول دارند، در واقع همه منبع اطلاعاتي‌شان محدود به رسانه مي‌شود.» او كه خود تنها در محيط كاري‌اش حاضر شده بود و وارد جوامع كوچك دوستانش نشده بود، از نگراني ايرانيان سخن مي‌گفت: «مردم خيلي سعي دارند اين روزها از اين قضيه حرف بزنند، اما ايرانياني كه مي‌شناسم همه به اتفاق مي‌خواستند از زير حرف زدن درباره اين مقوله،طفره بروند و موضوع را عوض كنند. حتي ايرانيان استراليا براي محك زدن احساس اطرافيان و همشهريانشان نسبت به خود، اقدام به ساختن فن پيجي كردند تا حساسيت خود را نسبت به اين جريان نشان دهند و بازخورد رفتارهاي مردم را نسبت به خود ببينند. مي‌دانم كه اين قضيه در ذهن مردم استراليا مي‌ماند، اما از آنجايي كه ايرانيان مقيم كشور و دولت ايران، بلافاصله اعلام برائت كردند و اين واقعه را محكوم كردند، نسبت به ايرانيان احساس خشم ندارند.»
يكي ديگر از ايرانيان مقيم استراليا درباره فضاي افكار عمومي در ميان مردم استراليا به «اعتماد» مي‌گويد: «رسانه ملي استراليا تلاش زيادي مي كند كه از هر نوع قوميت و مذهب و نژاد ستيزي دوري كند و كساني را هم كه واكنش‌هاي نژادپرستانه يا ضدمذهبي دارند، به سرعت جلوي دوربين‌ها مي‌آورد و آنقدر او را سوال پيچ مي‌كنند تا رسما از كل مردم استراليا عذرخواهي كند.»
او ادامه مي‌دهد: ماجراي اخير از نظر من براي همه ايرانيان مقيم استراليا شوك‌آور بود. و واكنش ايرانيان را مي‌شود در صفحات فيس‌بوك و گروه‌ها ديد. به خصوص كه اين ماجراجوي تروريست، سوء سابقه هم داشته و به دليل تلاش براي تجاوز جنسي محكوم به چند ماه «خدمات اجتماعي» شده بود. در شبكه‌هاي سراسري استراليا بارها چند فيلم كوتاه خبري از او نشان داده‌اند كه در يكي از آنها نشان مي‌دهد كه با پرچم استراليا در دست و... با شبكه‌ها مصاحبه مي‌كند و مي‌گويد: من استراليايي هستم و عاشق استراليا هستم و بايد امنيت اين جامعه به طور كامل حفظ شود اما سوال من از مردم استراليا اين است كه چرا اجازه مي‌دهند امريكا براي آنها تصميم بگيرد؟ بطور كلي اين آدم خيلي خودنما بوده و مدام دنبال اين بوده كه ديده شود. روزهاي گذشته در شبكه سراسري كارشناس حقوق دان آوردند و از او پرسيدند: با توجه به سوء سابقه‌هايي كه اين آدم داشته چرا قضات، مجازات‌هاي ناچيز به او دادند و چرا اداره اطلاعات، بيشتر او را تحت كنترل نداشته است؟ كارشناس هم جواب داد: قضات بر اساس آن اطلاعاتي كه دارند راي صادر مي‌كنند. در مورد افرادي مثل اين آدم تشخيص اينكه در سرش چه مي‌گذرد كار بسيار سختي است. نكته ديگر اين است كه سخنگوي وزارت خارجه در رسانه‌هاي ايران اعلام كرده ما بارها درباره سوء پيشينه اين آدم با مقامات استراليا صحبت كرديم و آنها اطلاعات كامل درباره سابقه مجرميت و... او داشتند. اما نكته اين است كه تا به حال در شبكه‌هاي استراليا هيچ اشاره‌يي به اين نكته نشده است. يكي ديگر از ايرانياني كه در سيدني زندگي مي‌كند در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره فضاي اين روزهاي سيدني مي‌گويد: «واقعا رفتار بدي از مردم اينجا نديده‌ايم، مردم استراليا و همين سيدني اين‌گونه نيستند كه به خاطر يك نفر درباره بقيه ايراني‌ها هم قضاوت كنند. حتي خود نخست وزير هم اعلام كرد اين فرد مجرم بوده و نبايد به او اجازه زندگي در اين كشور داده مي‌شده است. مردم استراليا به مليت فرد كاري ندارند، بلكه بيشتر خود فرد و اخلاق و رفتار او برايشان مهم است.» او درباره نحوه برخورد مردم استراليا با پناهندگان و مهاجران گفت: «رفتار مردم با آنها چندان تفاوتي با كساني كه به صورت قانوني به اين كشور آمده‌اند ندارد. آنها معتقدند وقتي دولت اين كشور آن پناهنده و مهاجررا حايز شرايط زندگي در اين كشور تشخيص داده پس بايد به او به عنوان يك انسان احترام بگذاريم. ايرانيان اينجا قصد دارند تا با حضور در ميدان مارتين براي اين واقعه و همدردي با مردم استراليا شمع روشن كنند.»