فرهنگ و سياست در نگاه دكتر اسلامي ندوشن
دكتر ابوطالب ميرعابديني/ در روزگار ما به رغم توسعه ارتباطات و رسانه‌هاي متعددي كه تعيين‌كننده هستند، به دلايلي رنگ و روي واقعي برخي فرهنگ‌ها و تمدن‌‌ها چنانكه هست و چنانكه بايد، ديده نمي‌شود. ارزش‌هاي فرهنگي و دروس زندگي‌ساز كه مي‌توانند بحران بي‌عاطفگي و بحران معنويت را تقليل دهند كمتر مورد اعتنا قرار مي‌گيرند. اين غفلت‌ها، در تشديد شرايط نابسامان جهان موثر واقع شده است. در حالي كه دور شدن از فرهنگ، اخلاق و معنويت، انسان را در وضعيت خطيري قرار داده، دنيا به سازندگي و تغييرات پايه‌اي محتاج است. انواع پليدي‌ها و سركشي‌ها چهره دنيا را مكدر كرده و همه اينها، نتيجه خودبيني و خودخواهي بشر است. باز كردن گره كور دنياي متشنج، چاره‌جويي جهاني مي‌طلبد و در اين شرايط خطير، توسعه فرهنگ و اخلاق از ضروريات است. دوست ما دكتر محمدعلي اسلامي ندوشن بارها در طول اين سال‌ها نكاتي را متذكر شده بود و راهكارهايي را جهت رفع مشكلات پيشنهاد داده بود از جمله بازيافت پيوستگي با طبيعت، توليد محصولات صنعتي در حد احتياج، پرهيز از آلودگي محيط زيست، منع بهره‌برداري بي‌قاعده از منابع زمين، سوق دادن آموزش به جانب بسط تفاهم انساني، نگهداري جمعيت در حد اعتدال و... كه همچنان نيازمند توجه و تامل است. اسلامي ندوشن از طرفي هم كار فرهنگي و تعليمي خودش را با جديت دنبال كرده است. به عنوان مثال انتشار مجموعه «داستان‌هاي شاهنامه» با مقدمه‌هاي عالمانه او اقدامي است كه جوانان ايراني را بهتر با فرهنگ و ادبيات آشنا مي‌كند تا به شناخت از مفاهيم زندگي‌ساز دست يابند. به آنها كمك مي‌كند با تامل در موضوعاتي نظير آزادگي، جوانمردي، آينده‌نگري، دانش‌گرايي، تراژدي قدرت و... شاهنامه را كه از جنبه‌هاي مختلف يك شاهكار است بهتر بشناسند. اخيرا مطلع شدم كتابي هم شامل مقالاتي درباره آثار دكتر اسلامي ندوشن كه در طول شش دهه گردآوري شده، توسط شركت سهامي انتشار عرضه خواهد شد (26 بهمن در كتابفروشي بوك‌لند) كه كار بسيار بزرگي است. اين كتاب كه بازتابي از مطالب نويسندگان است قطعا در معرفي دكتر اسلامي ندوشن و خدمات فرهنگي او به نسل جوان موثر است و اثري ماندگار خواهد بود. از آنجايي كه دكتر اسلامي ندوشن، مسائل را با دقت و تيزبيني مي‌بيند و تسلط كم‌نظيري بر فرهنگ و ادبيات دارد، تعمق در آثارش بسيار آموزنده است. جوانان ما وقتي آثار و مقالات دكتر اسلامي ندوشن را مطالعه كنند، متوجه مي‌شوند كه او به طور چشمگيري اهل تحقيق و مطالعه است. نگاه عميق او به مسائل به اين سبب است كه هميشه مشغول مطالعه و تحقيق بوده و نسبت به چيزي تعصب نمي‌ورزد.
در طول سالياني كه او را مي‌شناسم، از طريق تاليفاتش با مردم ارتباط خوبي داشته و مردم از آثارش استقبال كرده‌اند. دكتر اسلامي ندوشن فرهنگ، تاريخ و ادبيات ايران را مي‌شناسد و از ريزه‌كاري‌هاي فرهنگ و ادبيات ايران مطلع است. اين مساله موجب مي‌شود كه مردم از مقالات و كتاب‌هايش بيشتر بهره بگيرند.
به اعتقاد من در آثاري مثل «چهار سخنگوي وجدان ايران»، «باغ سبز عشق»، «ايران را از ياد نبريم»، «زندگي و مرگ پهلوانان در شاهنامه»، «داستان داستان‌ها»، «تامل در حافظ» و «ايران و تنهايي‌اش» است كه خصوصيات يك نويسنده روشنگر مثل دكتر اسلامي ندوشن به وضوح ديده مي‌شود. خوشبختانه امسال با همت دوستدارانش و روزنامه‌هاي فرهنگي و برخي جوانان برومند، جشن 90 سالگي او به نحوي شايسته برگزار شد. همچنين به همين مناسبت كتابي با عنوان «سيماي يك فرهنگمدار» شامل گزيده‌اي از مصاحبه‌ها و نظرات او در زمينه‌هاي مختلف از جمله عشق در شاهنامه، اهميت گفت‌وگو ميان فرهنگ‌ها، چاره‌جويي همگاني براي خروج از بحران‌هاي جهاني و... تنظيم و منتشر شد كه كار زيبا و ارزشمندي بود. نويسنده روشنگري همچون دكتر اسلامي ندوشن هر بار درباره موضوعات فرهنگي و مسائل اجتماعي چيزي مي‌نويسد، با قدرت و تسلط حرفش را مي‌زند چرا كه عميقا با ريزه‌كاري‌هاي ادبيات ما و تاريخ پرفراز و نشيب ايران آشنايي دارد. او و همسر فرهيخته‌اش- دكتر شيرين بياني- نويسندگان روشنگري در سرزمين ما هستند و آثار ارزشمندي را تاليف و ترجمه كرده‌اند. چند سال قبل هم، كتابخانه شخصي خودشان را به كتابخانه توس هديه دادند كه قدم بزرگي بود و من جاي ديگري به تفصيل درباره آن صحبت كرده بودم. اميدوارم با همت مردم ايران كتابخانه عظيمي در كنار آرامگاه حكيم توس برپا شود و سال‌ها محلي براي گرد آمدن مردم باشد. روشن نگه داشتن چراغ علم و فرهنگ، بزرگ‌ترين خدمت به آينده اين سرزمين است.٭استاد زبان و ادبيات فارسي