خاكسپاري امبرتو اكو با حضور بزرگان فرهنگي ايتاليا
بهار سرلك / جمعه، نوزدهم فوريه سرطان لوزالمعده، جان امبرتو اكوي 84 ساله را گرفت و جهان ادبيات به سوگ او نشست. صدها عزادار مرگِ اين نويسنده و نشانه‌شناس ايتاليايي به قلعه اسفارزاي ميلان سفر كردند تا ياد او را گرامي بدارند. طرفداران اكو بيرون خانه‌اش گرد هم آمدند و تابوت اين نويسنده را كه روي آن پوشيده از گل‌هاي رز بود به طرف قلعه نظامي مجلل قرن پانزدهمي حمل كردند.
براي ميليون‌ها ايتاليايي تدفين امبرتو اكو در ميلان نه تنها نشانه يادبود نويسنده روشنفكر است بلكه نماد ايتاليايي ديگر است؛ ايتاليايي كه به دور از رسوايي‌هاي رييس‌جمهورش، مافيا و مسابقه‌هاي تلويزيوني وجهه‌اي اديبانه دارد.
در اين مراسم پيش از اينكه بزرگان دولت از جمله وزيران فرهنگ و آموزش ياد اين نويسنده را گرامي بدارند، موزيسين‌ها سونات «لا فوليا» (به معني ديوانگي) اثر آركانجلو كورلي، يكي از محبوب‌ترين قطعات موسيقايي اكو كه او با كلارينت مي‌نواخت، اجرا كردند.
ريناته رامجه، بيوه اكو درباره اين قطعه گفت: «اين قطعه موسيقيايي هميشه همراه ما بود و همسرم عاشقش بود.»
اكو كه نوشتن رمان‌هاي پرفروشش را كاري مي‌دانست كه آخر هفته‌ها مشغولش بود، در ميان قفسه‌هاي پيچ‌درپيچ كتاب كه كتابخانه‌اي بزرگ‌تر از يك خانه بودند، زندگي مي‌كرد.
داريو فرنچسچيني، وزير فرهنگ ايتاليا در مراسم تدفين اين نويسنده با اشاره به تاثير و محبوبيت بين‌المللي اكو كه در موفقيت رمان‌هاي روشنفكرانه‌اي همچون «آونگ فوكو» و «به نام گل سرخ» نمايان شده است، گفت: «مي‌توانستيد در سكوت او ببينيد كه او در حال مشاوره گرفتن از كتابخانه بي‌پايان همراهش است. مائسترو براي ما زندگي‌ات را با نگاه به آن‌سوي دريچه‌ها سپري كردي، متشكرم.»
جوليانو پيزاپيا، شهردار ميلان از اكو به عنوان «بزرگ‌ترين و به يادماندني‌ترين نابغه‌هايي كه مهربان و خوشخو بود و قادر به صحبت با هر كسي بود»،ياد كرد. پيزاپيا، اكو را يكي از مدافعان پيشرو «سياست درست» ناميد؛ سياستي كه در مقابل قانونگذاري‌هاي فاسد و پرابهام مي‌ايستد و دهه‌هاست اين سياستگذاري‌ها نام ايتاليا را لكه‌دار كرده است.
استفاني جيانيني، وزير آموزش ايتاليا نيز گفت: «اكو نماد كلاسيسم نوآورانه است، مكتبي كه بسيار لازم و ضروري است و كشور ما اين مكتب را به جهان ارايه داده است. ما يك استاد را از دست داده‌ايم اما آموزه‌هاي او را پيش خواهيم گرفت.»
در اين مراسم اليزابت زاگربي، رييس انتشاراتي كه جمعه پيش رو آخرين كتاب اكو را منتشر خواهد كرد، گفت: «هنوز اين نويسنده را كامل درك نكرده‌ايم. او براي من يك دوست بود و براي اهميتي كه به من مي‌داد از او متشكرم.»
انتشارات «لا نيو دي تسئو» ناشر پس از درگذشت اكو، تصميم گرفت مجموعه‌اي از مقاله‌هاي اين نشانه‌نشان را كه از سال 2000 در هفته‌نامه ايتاليايي «لواسپرسو» منتشر مي‌كرد، با عنوانPape Satan Aleppe: Chronicle of a Liquid Society، زودتر از موعد اعلام‌شده منتشر كند. پيش از مرگ اكو تاريخ انتشار اين كتاب مه 2016 بود اما جمعه 26 فوريه كتابفروشي‌هاي ايتاليا ميزبان تازه‌ترين اثر اكو خواهند بود.
عبارت«Pape Satan, pape Satan aleppe» نخستين مصرع بند هفتم «دوزخ» اثر دانته آلگيري، شاعر قرن چهاردهم ايتالياست. دوزخ بخش اول كتاب «كمدي الهي» است. اين عبارت براي مترجمان گيج‌كننده است و محققان مدرن تصور مي‌كنند اين مصرع نيايشي اهريمني است. بخش دوم عنوان كتاب به معني «تاريخچه روان بودن يك جامعه» است؛ براساس توصيفي كه از عنوان كتاب اكو در وب‌سايت كتاب آمازون آمده است: «اين عنوان به اندازه كافي سليس و روان است تا پريشاني زمانه‌هاي ما را به نمايش بگذارد.»
پس از اينكه كمپاني نشر «آرنولدو موندادوري اديتوره» به مدير مسوولي خانواده نخست وزير سابق ايتاليا و ميلياردر اين كشور «سيلويو برلسكوني» در سال 2015 انتشارات كتاب «آرسي‌اس ليبري» را خريداري كرد و از آنجايي كه نويسندگان سرشناس ازجمله اكو از انحصاري شدن نشر و توزيع كتاب در ايتاليا مي‌ترسيدند، شكل‌گيري انتشارات «لا نيو دي تسئو» رقم خورد و اكو دو ميليون يورو به اين انتشارات اهدا كرد.
«اليزابتا زيگاربي» رييس اين انتشارات در مصاحبه‌اي كه روز دوشنبه با روزنامه ايتاليايي «لا ريپابليكا» داشت گفت: «اصلا نمي‌توانم به گذشته‌اي كه با امبرتو اكو داشتم فكر كنم... در خانه‌مان در ياژاسيني، اميدواريم او را دوباره مشغول كار و نوشتن ببينيم. همين امروز نقاشي‌اي از او پيدا كردم كه براي «آلامو» كشيده بود. آلامو اسمي است كه فكر مي‌كرديم به انتشارات‌مان داده است اما بعد نظرمان عوض شد.»
امبرتو اكو كه بيشتر او را براي رمان‌هايش مي‌شناسند با كتاب تاريخي و رازگون «به نام گل سرخ» به شهرت رسيد؛ اين كتاب تركيبي از نشانه‌شناسي در ادبيات داستاني، تحليل انجيل، مطالعات قرون وسطايي و نظريه ادبي است. پس از آن اكو رمان‌هاي «آونگ فوكو»، «جزيره روز گذشته» و «گورستان پراگ» را خلق كرد. اما در دنياي ادبيات اكو يك نشانه‌شناس و فيلسوف است كه بيش از 40 كتاب و صدها مقاله در باب نشانه‌شناسي و فلسفه نوشت. در واقع اكو پايه‌گذار مهم‌ترين رويكرد در نشانه‌شناسي معاصر است كه از آن با عنوان «نشانه‌شناسي ادراكي» ياد مي‌شود. مهم‌ترين كتاب‌هايي كه او نظريه‌هايش را در آنها بسط داده است «ساختار غايب»، «نظريه نشانه‌شناسي»، «نقش خواننده»، «نشانه‌شناسي و فلسفه زبان» و «محدوديت‌هاي ادراك» است.