«اعتماد» از هزينه «تاخير» براي مسافران ايراني گزارش مي‌دهد
هزينه تاخير ايرلاين‌ها به دوش مردم
نرگس رسولي/ تاخير پروازهاي ايرلاين‌ها دركل دنيا يك روال مرسوم است كه ممكن است به دلايل مختلف توسط ايرلاين‌ها روي دهد. به همين دليل سازمان هواپيمايي بين‌الملل حقوق خاصي براي مسافرين پروازهايي كه با تاخير مواجه شده‌اند، در نظر مي‌گيرد؛ حقوقي كه در ايران تنها به پذيرايي محدودي از مسافران آن پرواز ختم مي‌شود.
تاخير پروازها در ايران اين روزها با واكنش متفاوتي از سوي مسافران روبه‌رو شده است. وقتي پرواز 3417 بغداد – تهران به زمين نشست، مسافراني كه هفت ساعت تاخير را در بغداد تحمل كرده بودند، از هواپيما پياده نشده و در آن تحصن كردند. اين اقدام مسوولان اين شركت هواپيمايي را شوك‌زده كرد. دليل اصلي اين اقدام مسافرين اين پرواز عدم پاسخگويي مسوولان اين ايرلاين در مورد دلايل تاخير در فرودگاه بغداد بود. بنا به گفته برخي مسافران اين پرواز آنها حين عزيمت به سمت بغداد نيز با تاخير 13 ساعته مواجه شد! اين در حالي است كه ظاهرا هيچ يك از مسوولان ايرلاين مزبور پاسخ روشني در مورد چرايي تاخيرها نداده و در نهايت مسافران را به اعتراضي متفاوت وادار كردند.
مسوولان اين شركت هواپيمايي براي پايان دادن به تحصن مسافران تصميم گرفته‌اند يك پرواز رفت و برگشت رايگان به مقصد مشهد مقدس براي معترضان در نظر بگيرند تا شايد بتوانند با پاك كردن صورت مساله مشكل را حل كنند. اين در حالي است كه در كل دنيا براي تاخيرات پروازي قواعد و قوانين خاصي وجود دارد و مشخص نيست چرا مسوولان سازمان هواپيمايي و البته مديران ايرلاين‌هاي ايراني نمي‌خواهند از اين قواعد پيروي كنند؛ موضوعي كه مديران ايرلاين‌هاي ايراني در زمان افزايش قيمت بليت هواپيماها به خوبي روي آن مانور داده و گراني بليت را نوعي تضمين‌كننده كاهش تعداد تاخيرات پروازي اعلام كردند. نيم‌نگاهي به آمارهايي كه از تاخيرات پروازي بعد از اين افزايش قيمت اعلام شده است نشان مي‌دهد افزايش قيمت بليت هم نتوانست «اعلام تاخير پرواز» را از روي تابلوهاي ساعات پروازي در فرودگاه‌هاي سراسر كشور پاك كند، هرچند در ابتدا كمي اين تاخيرها كاهش يافت اما جديدترين آمارهاي تاخير پروازي نشان مي‌دهد كه تاخيرهاي پروازي به ميزان قابل توجهي افزايش يافته است.
بر اساس جديدترين آمار تاخيرات پروازي ايرلاين‌ها بيشترين تاخير نسبت به كل پروازهاي انجام‌شده در فرودگاه مهرآباد، در مردادماه و كمترين تاخير پروازها در فروردين‌ماه امسال بوده است. در اين مدت ايران‌اير و ماهان به طور متوسط بيشترين تاخير پروازي را داشته‌اند. دو ايرلاين بزرگ ايراني كه يكي بزرگ‌ترين و تنها ايرلاين دولتي است و ديگري بزرگ‌ترين ايرلاين بخش خصوصي است رتبه‌داران تاخيرات پروازي صدرنشين جدول آماري سازمان هواپيمايي هستند.
فروردين از آخر اول شد، خرداد ركورددار بيشترين تاخير
طبق آمارهاي شش ماه نخست سال جاري در فروردين ماه؛ 14ايرلاين فعال ايراني از مجموع 4هزار و 494 پروازي كه انجام دادند، 1707 پرواز را با تاخيري با ميانگين 27 دقيقه‌يي انجام داده‌اند كه در اين ماه ايران اير با 397پرواز با تاخير ركورددار بيشترين تاخير و سپاهان با چهار پرواز تاخير كمترين تعداد تاخير در اين ماه را به نام خود ثبت كرده‌اند.
بر اساس اين گزارش، ايران اير در ارديبهشت ماه نيز مجددا در صدر تاخيرات پروازي نشسته است. در اين ماه از مجموع 4هزار و 784 پرواز انجام شده، 1945 پرواز با تاخيري حداقل 31 دقيقه‌يي انجام شده است كه نشان از تاخير پرواز در 41 درصد پروازهاي انجام شده در اين ماه دارد. در اين ماه نيز همچون فروردين ماه، ماهان دومين ركورددار تاخير پروازي است و با 412 پرواز با تاخير بعد از ايران‌اير در رتبه دوم قرار گرفته است و طبق ماه پيش از اين سپاهان با چهار پرواز كمترين تعداد تاخير پروازي را داشته است.
خرداد ماه طبق اين گزارش ركورددار بيشترين تاخيرات پروازي در نيمه نخست سال جاري است. گويا بهار سال 93 ركوردداران كمترين و بيشترين تاخيرات پروازي را براي خود ثبت كرده‌اند. در سومين ماه از نخستين فصل سال 14 ايرلاين فعال ايراني با 4هزار و 682 پرواز، 2375 پرواز را با تاخيري حداقل 42 دقيقه‌يي انجام داده‌اند. اين آمارنشان‌دهنده اين است كه نيمي از كل پروازهاي انجام شده در اين ماه با تاخير بوده است.
اين آمار همچنين تاكيد مي‌كند كه در اين ماه ماهان با ثبت 434 پرواز با تاخير رتبه نخست را از ايران اير گرفته و صدرنشين تاخيرات پروازي شده است. بعد از ماهان ايران‌اير با 426 پرواز تاخير در رتبه دوم قرار دارد و همچون ماه‌هاي گذشته سپاهان با پنج تاخير كمترين تاخير پروازي را داشته است.
كاهش پروازهاي تاخيردار
اين آمار در فصل تابستان به عنوان فصل سفر در ايران كمي با تغيير مواجه شده است. به اين ترتيب در تيرماه سال 93، 14 ايرلاين فعال كشور، از ميان 4هزار و 214 پرواز خود، 1640 پرواز با تاخير حداقل 30 دقيقه‌يي انجام داده‌اند كه تقريبا 39 درصد كل پروازهاي اين ايرلاين‌ها را شامل مي‌شود.
در فصل تابستان باز هم ايران‌اير صدرنشين تاخير پروازي شده است و اين ايرلاين دولتي در تيرماه با 368 پرواز با تاخير صدرنشين است. جالب اينجاست كه در اين ماه به جاي سپاهان، معراج با پنج تاخير از مجموع 41 پرواز خود از كمترين تاخير پروازي برخوردار بوده است.
اين آمار در مرداد ماه بازهم با افزايش زمان تاخير پروازي ثبت شده است. به گونه‌يي كه از 4هزار و 786 پروازي كه 14ايرلاين فعال انجام داده‌اند، 2466 پرواز با تاخير حداقل 41 دقيقه‌يي مواجه بوده است. بنابراين در اين ماه نيز 52 درصد پروازها تاخير داشته‌اند و مجددا سپاهان با هفت پرواز تاخير كمترين تاخير و ايران‌اير با 479پرواز تاخيري، بيشترين تاخير را داشته است.
سومين ماه از فصل گرم سال نيز كه ماه پاياني سفر در ايران محسوب مي‌شود زمان 34 دقيقه تاخير را براي پروازهاي خود ثبت كرده است و مجددا ايران‌اير با 419 پرواز تاخيري صدرنشين تاخيرات پروازي شده است. در اين ماه 4هزار و 994 پرواز انجام شده است كه از اين تعداد 2هزار و 227 پرواز تاخير داشته‌اند كه اين يعني 45 درصد پروازها با تاخير انجام شده است.
بنابراين، در 6 ماه ابتدايي سال بدون در نظر گرفتن تعداد پروازها، شركت‌هاي هواپيمايي ايران‌اير، ماهان و آسمان، بيشترين تاخيرات پروازي را داشته‌اند؛ البته حدود 75 درصد پروازهاي كشور توسط اين سه شركت هواپيمايي انجام مي‌شود.
بيشترين تاخيرات پروازي نسبت به كل پروازهاي انجام شده در مهرآباد، در مردادماه بوده است، در اين ماه 52 درصد كل پروازها با تاخير انجام شده و ميانگين تاخير هر پرواز 41 دقيقه بوده است. كمترين تاخير پروازها در 6 ماه اخير، با وجود افزايش سفر‌ها و زمان اوج سفر (پروازهاي نوروزي)، در فروردين‌ماه امسال بوده است؛ در اين ماه 38 درصد كل پروازها با تاخير انجام شده و ميانگين تاخير هر پرواز 27 دقيقه بوده است.
هزينه تاخيرات پروازي
موضوع تاخير پروازي تنها به سرگرداني مسافرين و مستقبلين و... خلاصه نمي‌شود؛ موضوع ديگري كه بايد در بررسي تاخيرات پروازي مورد توجه قرار گيرد موضوع هزينه‌هاي جانبي اين تاخيرهاست. هزينه‌هايي كه به مسافران و ايرلاين‌ها تحميل مي‌شود. بر اساس تحقيقي كه در سال 2000 و 2005 توسط موسســــه Institut du Transport Aerien) ITA)در سطح اروپا انجام شده است، هزينه‌هاي مختلفي كه بر هر يك از اجزاي يك پرواز تاثير مي‌گذارد برآورد شده است. بر اين اساس پارامترهاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته و هزينه تاخير بر هر يك از اين آيتم‌ها مشخص شده است.
بر اين اساس، مطابق تعريف جهاني، پروازهايي كه بيش از 15 دقيقه بعد از زمان اعلام شده طبق برنامه شان به مقصد برسند، داراي تاخير در ورود در نظر گرفته مي‌شوند. در سال 2005، هزينه مستقيم عملياتي خطوط هوايي ناشي از 94 ميليون دقيقه تاخير معادل 9/5 ميليارد دلار بوده است. به طور متوسط هزينه سوخت اضافي و خدمه براي هر دقيقه 21/39 دلار و هزينه نگهداري و تعميرات و مالكيت ناوگان برابر 75/19 دلار در دقيقه و ديگر هزينه‌ها برابر 37/3 دلار در دقيقه برآورد مي‌شوند. اطلاعات مربوط به اجزاي هزينه‌هاي عملياتي در جدول شماره 2 زير آمده است.
بر اين اساس با توجه به اينكه اين اعداد بر اساس دلار سال 2005 است و طبق اعلام بانك مركزي ايران در اين سال دلار معادل 902 تومان بوده است بنابراين اگر بخواهيم هزينه‌هاي تاخيرات را بر اساس قيمت فعلي دلار يعني حدود 2700 تومان در نظر بگيريم هزينه‌هاي تاخير پروازي تنها براي ايرلاين رقم قابل توجهي مي‌شود كه طبق جدول زير هزينه هريك بر اساس دلار نرخ روز محاسبه شده است.
برآورد هزينه‌هاي تلف كردن وقت هر مسافر ايراني
در عين حال شركت مشاور در سال 1390 به درخواست وزارت راه و شهرسازي در اين باره تحقيقي را با موضوع هزينه‌هاي تاخير براي هر يك از دهك‌هاي درآمدي منتشركرده است. اين شاخص با توجه به ارزش محاسبه شده وقت هريك از دهك‌هاي درآمدي وضعيت توزيع مسافران در بين دهك‌هاي درآمدي و توزيع ساعات كل تاخير به نسبت جمعيت تحت پوشش هر يك از گروه‌هاي درآمدي مشمول تاخير محاسبه برآورد شده است. براي محاسبه تعداد جمعيت تحت پوشش تاخير بر حسب دهك‌هاي درآمدي جمعيت كل تحت پوشش تاخير معادل 2310126 نفر در درصدهاي محاسبه شده است. سپس جمعيت تحت پوشش تاخير بر حسب دهك در ارزش متوسط وقت هر يك از دهك‌هاي درآمدي ضرب شده و ارزش ريالي آن محاسبه شده است. براي محاسبه ارزش دلاري تاخير، ارزش ريالي تاخير برحسب هر دهك تقسيم بر عدد 930 تومان (ارزش دلار در سال 86) شده است كه اين رقم براي محاسبه ارزش دلاري تاخير بر مبناي نرخ دلار محاسبه شده در قيمت زمان ساعت پرواز در سال 1386 است كه اگر بخواهيم بر مبناي دلار بيش از 2700 تومان (نرخ دلار رسمي فعلي) محاسبه كنيم اعداد بيش از اين خواهد شد.