ايجاد صندوقي براي حمايت از مستندسازان
موضوعات اجتماعي در صدر آثار مستند
فرناز ميري/ ارد زند، مدير هيات‌مديره انجمن مستندسازان ايران است. او متولد سال 1328 و فارغ‌التحصيل رشته سينما است. از جمله فعاليت‌هاي زند مي‌توان به كارگردان فيلم‌هاي مستند در شبكه اول سيماي جمهوري اسلامي ايران اشاره كرد كه حاصل اين همكاري توليد حدود 21 فيلم مستند است. فيلم مستند «جزيره قشم» در سال 1377به عنوان بهترين فيلم در زمينه گردشگري و فيلم «گنجينه» به عنوان بهترين متن تحقيقي در جشنواره رشد شناخته شد. با زند گفت‌وگويي درباره فعاليت‌هاي انجمن مستندسازان و برنامه‌هاي اين انجمن براي سال آينده داشتيم كه در ادامه مي‌خوانيد.
براي شروع بحث كمي در مورد فعاليت‌هاي انجمن مستندسازان توضيح دهيد؟
به‌طوركلي انجمن مستندسازان روي دو موضوع تمركز دارد. يكي برنامه‌هاي فرهنگي و ديگري برنامه‌هاي صنفي و اداري است. در مورد مسائل صنفي بايد بگويم كار كردن روي مسائل صنفي چندان آسان نيست. براي مثال اينكه چگونه مي‌توان مشكل حق تاليف، حق بيمه يا بازنشستگي اعضا را حل كرد. اينها مسائل مهمي است كه به راحتي به دست نمي‌آيد و زمانبر است. هر هيات‌مديره قبلي هم روي اين بخش كار كرده و تاحدي آن را جلو برده و ادامه كار را به هيات مدير بعدي سپرده است. ما هم در اين زمينه مشغول كار هستيم و به نتايج مطلوبي رسيده‌ايم، اما ادامه دارد و به‌نظرم اين بخش كار هيچگاه پاياني ندارد، چراكه در ارتباط با خواسته‌هاي صنفي وقتي يك مورد حل مي‌شود خواسته بعدي مطرح مي‌شود. شركت كردن در جشنواره‌ها و همايش‌ها يا برگزاري جشنواره بخشي از كار ما به حساب مي‌آيد و در بخش فرهنگي ما مي‌گنجد. در اين حوزه دست ما بازتر است و سريع‌تر هم به نتيجه مي‌رسد.
باتوجه به نوع فعاليت‌هاي انجمن آيا انجمن درصدد جريان‌سازي در توليد آثار مستند است؟
انجمن مستندسازان در نظر دارد با توسعه فعاليت‌هاي فرهنگي‌اش در ساخت آثار مستند جرياني ايجاد كند كه مستندسازان به سراغ معضلات و موضوعات مرتبط با ناهنجاري‌هاي اجتماعي بروند. ترغيب مستندسازان به كار كردن در اين فضا و فراهم كردن بودجه و شرايط كار امري ضروري است و ما را به هدف اصلي انجمن مي‌تواند نزديك كند. اين جريان‌سازي نبايد صرفا به توليد مستندهاي خنثي منجر شود. بايد از ساخت آثاري كه بود و نبود آنها در جامعه چندان فرقي ندارد دور شويم و به حوزه‌اي ورود كنيم كه توجه به آنها در جامعه ضروري است.
از خروجي انجمن مستندسازان در سال 94 چه ارزيابي داريد؟ آيا آماري از تعداد مستندهاي توليد شده از سوي انجمن يا موضوعاتي كه مستندسازان در سال 94 ساختند، داريد؟
خوشبختانه امسال هم در جشنواره سينما حقيقت و هم در جشنواره فيلم فجر متوجه شديم آثاري كه در اين جشنواره‌ها در بخش مسابقه پذيرفته شده‌اند كارگردان يا سازندگان بين 80 تا 90 درصد اين آثار از اعضاي انجمن بوده‌اند. اين مساله براي ما خيلي مهم است و به آن افتخار مي‌كنيم كه اعضاي انجمن ما صرفا به مسائل روزمره نمي‌پردازند بلكه به مسائل مهم توجه دارند و آثار خود در ارتباط با موضوعات مهم را ارايه مي‌دهند. حضور پررنگ اعضاي ما در جشنواره‌هاي نيز حايز اهميت است.
در سال 94 بيشتر چه موضوعاتي مدنظر مستندسازان بوده و در آثار آنها نمود داشته است؟
امسال بيشتر آثاري كه مستندسازان به سراغ آنها رفته و با اقبال تماشاچي روبه‌رو شده‌اند آثاري هستند كه مضمون اجتماعي داشتند. بيشتر آثار در اين زمينه بودند. موضوعات ديگري هم در ميان اين آثار بوده است اما به‌نظر مي‌رسد تماشاگران آثار مستند هم بيشتر به موضوعات اجتماعي تمايل نشان مي‌دهند. مسائلي كه به عنوان ناهنجاري‌هاي جامعه از آنها ياد مي‌شود.
انجمن براي سال آينده چه برنامه‌اي در نظر دارد و آيا قرار است تغيير جديدي در برنامه‌هاي انجمن را شاهد باشيم؟
اميدواريم سال آينده بتوانيم جشن سينماي مستند را به صورت مستقل با تمام امتيازات و اختياراتي كه به عنوان يك انجمن داريم، برگزار كنيم. همچنين در پي اين هستيم كه يك صندوق ايجاد كنيم. اين نويد را مي‌دهم كه اين صندوق در ساخت آثار مستند با مضمون اجتماعي به فيلمسازان كمك مي‌كند تا چندان به بودجه‌هاي دولتي وابسته نباشند و بتوانند خودشان هم اختيار و امتيازي داشته باشند. البته به اين معني نيست كه كمك بودجه‌هاي دولتي را ديگر نداشته باشيم. اما به اين معني است كه تاحدي استقلال نسبي براي فيلمساز فراهم شود. تاكنون انجمن در اين حوزه كاري انجام نداده بود و اميدواريم در سال آينده اين امر از سوي انجمن محقق شود. به‌نظرم اين كار يك قدم مثبت در راه ساخت آثار مستند در ايران است.
با توجه به اينكه بيشتر افرادي كه جذب سينما و سينماي مستند مي‌شوند جوان هستند آيا اين نويد را براي فيلمسازان جوان داريد كه انجمن با راه‌اندازي اين صندوق حمايت ويژه‌اي از آنها داشته باشد؟
نمي‌توانم با قاطعيت اين‌را بگويم. براي استفاده از اين صندوق افراد بايد شرايطي داشته باشند. صندوق براي افراد مبتدي يا افرادي كه مي‌خواهند تازه كار ساخت فيلم مستند را آغاز كنند نيست. بلكه صندوق براي حمايت از افرادي است كه كارايي ساخت آثار مستند را دارند و علاقه‌مند به ساخت آثار با موضوع اجتماعي هستند.
و در پايان آيا تمركز صندوق فقط روي اعضاي تهران است يا اعضاي شهرستان هم تحت پوشش صندوق قرار مي‌گيرند؟
در حال حاضر تمركز ما روي اعضاي انجمن مستندسازان است و فرقي ندارد از تهران يا شهرستان عضو انجمن باشند. اما همه مستندسازان را دربرنمي‌گيرد چون امكان آن را نداريم. اما اميدواريم روزي برسد كه بتوانيم فراخوان عمومي بدهيم و از اين ظرفيت استفاده كنيم.