فرشتگان مرگ افغانستان
عماد فيروز/ افغانستان بيش از هر كشور ديگري در جهان توسط هواپيماهاي بدون سرنشين بمباران شده است. بااين‌وجود، به نظر مي‌آيد جهان در سكوت ويراني آن را به تماشا نشسته است. در ماه آوريل ۲۰۱۳، حمله هواپيماهاي بدون سرنشين ايالات متحده به يك ماشين موجب كشته شدن يك كودك به اسم امير و ۱۳ نفر ديگر در ولايت كنر در شرق افغانستان شد. عموي ۲۵ ساله امير به‌نام عبدالواحد نيز درميان قربانيان بود. نقيب‌الله، پدر امير، مي‌گويد: من نتوانستم اين خبر را تحمل كنم. من همه حواسم را در آن لحظه از دست داده بودم. ناگهان، تصوير برادر و پسرم پيش چشمانم آمد، در حالي كه اشك‌هايم را نمي‌توانستم متوقف كنم. نقيب‌الله پسر خود را براي مراقبت‌هاي پزشكي به شهر اسدآباد برده بود و به برادرش عبدالواحد گفته بود كه پسرش را با خود به شهر برگرداند و خودش در آنجا مانده بود. اين آخرين‌باري بود كه او پسر و برادرش را زنده ديد.
زماني كه او با خانه تماس گرفت تا از به‌سلامت رسيدن آنها اطمينان حاصل كند، به او گفته شد كه آنها نرسيده‌اند. مردم به او گفتند كه هر دو نفر آنها توسط حمله هواپيماي بدون سرنشين كشته شده‌اند. پس از آن، مقامات دولتي اصرار داشتند كه امير و عبدالواحد جنگجويان طالبان بوده‌اند. به‌گفته نقيب‌الله، آنها گفته بودند اثبات خلاف اين حرف برعهده او است.
نقيب‌الله با عصبانيت مي‌گويد: اين عجيب و نفرت‌انگيز بود كه آنها ادعا مي‌كردند برادر و پسرم، يك كودك چهارساله، از شبه‌نظاميان مسلح بوده‌اند.
تا امروز، هيچ‌كس نمي‌داند كه چرا امير، عبدالواحد و ۱۲ نفر ديگر، كه همه غيرنظاميان بودند، هدف حمله قرار گرفتند. بااين‌همه، پس از سال ۲۰۰۱، حملات هواپيماهاي بدون سرنشين تبديل به بخشي از زندگي روزمره در افغانستان شده است.
قربانيان ناشناخته
به‌گزارش اداره خبرنگاري تحقيقي، مستقر در لندن، افغانستان بيش از تمام كشورهاي جهان توسط هواپيماهاي بدون سرنشين بمباران شده است. در سال‌هاي ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳، حداقل ۱۶۷۰ حمله هواپيماهاي بدون سرنشين در اين كشور صورت گرفته است.
در موارد بسياري، مشخص نيست كه چه كساني قرباني اين حملات هستند. اطلاعات دقيقي درمورد اثرات اين حملات، به‌ويژه آمار تلفات، وجود ندارد. دلايل متفاوتي براي اين وضعيت مي‌توان ذكر كرد.
از يك‌طرف، ظاهرا رسانه‌ها تا حد زيادي جنگ هواپيماهاي بدون سرنشين و قربانيان آن را ناديده گرفته‌اند – نه تنها در افغانستان، بلكه در پاكستان، يمن و سومالي. علاوه بر آن، اغلب به‌نظر مي‌آيد كه هيچ اراده سياسي براي شفافيت در اين زمينه وجود ندارد. در افغانستان، اين مساله به‌ويژه پس از سركارآمدن حكومت وحدت ملي در سال ۲۰۱۴، به‌وضوح ديده مي‌شود.
از آن زمان تاكنون، رييس‌جمهور افغانستان اشرف‌غني هنوز يك كلمه در رابطه با حملات هواپيماهاي بدون سرنشين و تلفات غيرنظاميان نگفته است. درعوض، گزارش‌ها فقط حاكي از جلسات منظم چاي رييس‌جمهور با مقامات نظامي ايالات متحده هستند. غني در نخستين‌روزهاي رياست‌جمهوري‌اش به سرعت توافقنامه امنيتي دوجانبه با ايالات متحده را به امضا رساند. اما حامد كرزي رييس‌جمهور پيشين افغانستان زماني كه دريافت اين توافقنامه به سربازان ايالات متحده مصونيت مي‌دهد، در نتيجه خبر از خشونت‌هاي بيشتر امريكايي‌ها در افغانستان مي‌دهد، با اين حال حملات وحشيانه شبانه و حملات هواپيماهاي بدون سرنشين، از امضاي اين توافقنامه خودداري كرد.
ايميل‌فيضي، سخنگوي رييس‌جمهور سابق افغانستان، مي‌گويد: رييس‌جمهور كرزي به‌شدت مخالف استفاده از هواپيماهاي بدون سرنشين بود. برخلاف دولت كنوني، هيچ‌گونه توافقي با كرزي در رابطه با استفاده از هواپيماهاي بدون سرنشين مسلح در افغانستان وجود نداشت. رييس‌جمهور سابق علنا اين حملات را محكوم كرد. اگرچه كرزي يكي از مخالفان سرسخت «فرشته‌هاي مرگ» بود، نامي كه در برخي از مناطق افغانستان توسط مردم به هواپيماهاي بدون سرنشين داده شده است. گزارش‌هايي‌كه به‌شكل منظم توسط ارتش ايالات متحده منتشر شدند ثابت مي‌كند كه بسياري از اين حملات در طول دوران رياست‌جمهوري او صورت گرفته است.
بااين‌حال، طي ماه‌هاي گذشته، گزارش‌ها در رابطه با حملات هواپيماهاي بدون سرنشين در افغانستان درحال افزايش است. همان‌گونه كه در مورد امير يا عبدالواحد گفته شد، مقامات دولت افغانستان يا نمايندگان ارتش بارها تاكيد كرده‌اند كه قربانيان، جنگجويان طالبان، داعش يا القاعده بوده‌اند. در بيشتر موارد، رسانه‌ها فقط نقل قول مقامات را تكرار كرده و ديدگاه يكطرفه از حوادث را گسترش مي‌دهند. آنها به‌ندرت در رابطه با هويت واقعي قربانيان تحقيق مي‌كنند.
جك سرل كه سال‌ها حملات هواپيماهاي بدون سرنشين در افغانستان را بررسي كرده است، مي‌گويد: در تجربه من، پليس و مقامات ارتش و دولت محلي، به طور كلي منابع اصلي خبرنگاران براي چنين اطلاعاتي هستند. اما اغلب مشخص نيست خود آنها اطلاعات خود را از كجا دريافت مي‌كنند. خطوط مختلف ارتباطي و حلقه‌هاي زيادي درون حلقه‌ها وجود دارند كه اطمينان از اينكه درحقيقت چه كسي در افغانستان كشته مي‌شود را دشوار مي‌سازد. اغلب همه مي‌توانند از اينكه كسي كشته شده است آگاه شوند، اما متاسفانه، مانند هميشه، چالش اينجاست كه بدانند آنها چه كساني بوده‌اند و چه كرده‌اند. براساس گزارش‌هاي اخير نمايندگي سازمان ملل متحد در افغانستان (يوناما)، بيش از ۱۱۰۰۰ غيرنظامي در سال ۲۰۱۵ در اين كشور كشته و زخمي‌شده‌اند. اگرچه گروه‌هاي شبه‌نظامي و ارتش افغانستان مسوول ۹۸ درصد اين تلفات دانسته مي‌شوند، ۲ درصد آن به نيروهاي بين‌المللي نسبت داده مي‌شود كه عمدتا درنتيجه حملات هوايي اتفاق افتاده است. همچنين اين گزارش روشن ساخته است كه ميزان كشته شدن افراد ملكي توسط حملات هوايي ايالات متحده در افغانستان نسبت به سال ۲۰۰۸ به بالاترين رقم رسيده است. گزارش اداره خبرنگاري تحقيقي نشان مي‌دهد كه به طور متوسط در هر چهار حمله توسط هواپيماهاي بدون سرنشين در سال ۲۰۱۵ يك غيرنظامي كشته شده است. براساس گزارش سازمان ملل متحد، تلفات غيرنظامي كه نيروهاي نظامي بين‌المللي يا نيروهاي هوايي افغانستان باعث آن بوده‌اند ۸۳ درصد در سال ۲۰۱۵ افزايش يافته و به رقم ۲۹۶ نفر رسيده است كه ۱۴۹ مورد آن منجر به مرگ شده است. پنجاه‌وهفت درصد اين رقم درنتيجه اقدامات نيروهاي بين‌المللي بوده است. اما تمركز گزارش سازمان ملل روي هواپيماهاي بدون سرنشين نيست. همچنين داده‌هاي دولت ايالات متحده حملات هوايي كلاسيك و حملات هواپيماهاي بدون سرنشين را ازهم جدا نكرده است. به‌همين دليل روشن نيست چند حمله توسط هواپيماهاي بدون سرنشين در افغانستان صورت گرفته است. علاوه بر اين، يوناما به‌شيوه‌يي بسيار محافظه‌كارانه اين شمارش را انجام مي‌دهد و حداقل نياز به سه منبع مختلف دارد. به‌همين جهت، اعضاي خانواده‌هاي قربانيان هواپيماهاي بدون سرنشين، مانند نقيب‌الله، مي‌گويند كه بستگان آنها در اين شمارش وارد نشده‌اند. همچنين، بايد در نظر گرفت اين تبديل به مساله رايجي درميان اكثريت رسانه‌ها شده است كه تمام قربانيان را به عنوان افراد مظنون به تروريست يا شبه‌نظامي و نه به عنوان افراد غيرنظامي توصيف مي‌كنند.
منتقدان اين گزارش سازمان ملل مي‌گويند كه بدون حضور خبرنگاران و فعالان حقوق بشر در بسياري از مناطق جنگ‌زده اين كشور، قتل‌ها اغلب گزارش نشده باقي مانده و هرگز وارد سوابق رسمي نمي‌شوند. وحيد مژده، تحليلگر سياسي در كابل، مي‌گويد: اكثر مناطق جنگ‌زده افغانستان، به‌ويژه مناطقي‌كه حملات هواپيماهاي بدون سرنشين به طور منظم در آنها اتفاق مي‌افتند، مورد بازديد خبرنگاران و فعالان قرار نمي‌گيرند.
ازسوي‌ديگر، ثبت تلفات غيرنظاميان تنها از سال ۲۰۰۹ آغاز شده و به‌همين دليل است كه اكثريت عظيمي از قربانيان همچنان نامعلوم باقي مانده‌اند. ترجمه: اطلاعات روز افغانستان
منبع: تلسور تي‌وي