در انتظار پيامدهاي يك ترور

در حالي كه مقامات امريكايي و حتي شخص باراك اوباما سرخوش از مرگ ملا اختر منصور، رهبر طالبان هستند، اما بيم و اميدها و گمانه‌زني‌ها در خصوص آينده طالبان پس از ملا اختر منصور تازه آغاز شده است. كارشناسان معتقدند كه حمله به فرمانده طالبان و مرگ وي به خودي خود طالبان را پاي ميز مذاكره نمي‌كشاند. از طرفي اگرچه امريكا مي‌تواند قتل‌هايي هدفمند را عليه فرماندهان گروه‌هاي تروريستي در افغانستان انجام دهد اما ممكن است حركات اين گروه‌هاي تروريستي اگرچه محدود اما مخرب‌تر شود. برخي ديگر از كارشناسان معتقدند كه حملات هواپيماهاي بدون سرنشين يك ابزار مفيد تحت اختيار دولت اوباما براي فشار وارد آوردن به طالبان براي نشستن پاي ميز مذاكره است. در زماني كه طالبان قلمروي بيشتري را تحت رهبري ملا اختر منصور پس از سال 2001 به دست آورده اما كشته شدن رهبر طالبان يك پيروزي نمادين براي ايالات متحده و نيروهاي امنيتي افغان است كه در تلاش براي ايجاد ثبات و امنيت در افغانستان هستند.
گزارش‌ها حاكي از آن است كه اين‌گونه اقدامات امريكا براي هدف قرار دادن رهبران طالبان در افغانستان مي‌تواند تمركز اين گروه‌هاي شورشي از اقدامات خرابكارانه و تروريستي را منحرف كند و آنها را معطوف به محافظت از رهبران خود و منازعات دروني براي تعيين رهبر كند. اكنون رهبران ارشد طالبان به سرعت در حال تلاش براي تعيين يك جايگزين براي ملا اختر منصور هستند به اين اميد كه از شكاف عميق ميان طالبان جلوگيري كند. همچنين اين نوع حملات عليه رهبران كليدي تروريست‌ها مي‌تواند باعث از بين رفتن سازماندهي و تخليه افرادي شود كه توان رهبري در اين گروه‌ها را دارند. اوباما در بيانيه خود در خصوص مرگ ملا اختر گفت: دولت افغانستان از روند آشتي كه منجر به صلح و ثبات پايدار مي‌شود استقبال خواهد كرد و طالبان بايد از اين فرصت براي پايان اين درگيري‌هاي طولاني استفاده كند اما نكته‌اي كه در اين بين وجود دارد و اوباما نيز به آن در سخنان خود اشاره‌اي نكرد اين است كه آيا چرخشي در رويكرد طالبان پس از مرگ ملا اختر منصور به وجود خواهد آمد يا خير؟ اگرچه حملات به خودي خود مي‌تواند براي امريكا مثبت باشد و درون ساختار اين گروه‌هاي تروريستي چالش ايجاد كند اما اين نوع ترور‌ها ممكن است رهبران تهاجمي‌تر را براي مقابله به مثل روي كار بياورد. از طرفي ديگر اين حملات ممكن است به صورت ناخواسته تلفات غير نظامي بر جاي بگذارد و از آنجايي كه اين حملات بدون طي مراحل قانوني صورت مي‌گيرد، براي منافع امريكا تاثير بدي خواهد داشت.
اي‌وي‌ديكتر، رييس سابق سرويس امنيت داخلي اسراييل در مورد كشتن ملا اختر منصور به كريستين ساينس مانيتور گفت: گزينه‌هاي رهبران تاثيرگذار در اين گروه‌هاي تروريستي به پايان رسيده‌اند و به اصطلاح كفگير آنها به ته ديگ خورده است. اما بر خلاف فلسفه‌اي كه ديكتر مطرح مي‌كند، چنين شرايطي مستلزم اين است كه ديگ مورد نظر ديكتر ديگر پر نشود. از همين رو تاثير حملات هواپيماهاي بدون سرنشين تا حدودي بستگي به چگونگي ساختار گروهي دارد كه رهبران آن ترور مي‌شوند. به گزارش كريستين ساينس مانيتور، يك مطالعه در خصوص گروه‌هاي تروريستي كه رهبران‌شان كشته مي‌شود نشان مي‌دهد كه اين اقدام عمر اين گروه‌ها را به‌شدت كاهش مي‌دهد. اما اين تحقيقات نشان مي‌دهد كه اين تاكتيك زماني موثر‌تر است كه اين گروه‌ها در 10 سال اول عمر خود هستند و پس از آن اين اثرات كم مي‌شود و اگر عمر اين گروه‌ها از بيست سال بگذرد اين تلاش‌ها عملا هيچ تاثيري بر اين گروه‌ها نخواهد داشت.
بر اساس اين معيارها هدف قرار دادن رهبري طالبان ممكن است به عنوان يك استراتژي موثر عمل كند. اما آنگونه كه تجربه ثابت كرده است پس از حمله سال 2001امريكا به خاك افغانستان و از بين بردن حكومت طالبان، اين گروه توانست در سال 2003 گرد هم جمع شود و مجددا خود را سازماندهي كنند به ويژه پس از آنكه نيروهاي امريكايي در سال 2014 فعاليت خود را عليه نيروهاي افغان و نيروهاي به جامانده امريكايي سازماندهي كردند. تاكتيك ترور رهبران گروه‌هاي مختلف از زماني آغاز شد كه با شروع انتفاضه دوم فلسطين در سال 2000، اسراييل اين شيوه را عليه رهبران مقاومت حماس در پيش گرفت. اسراييل به‌طور چشمگيري رهبران گروه‌هاي فلسطيني را مورد هدف قرار داد تا جايي كه بيش از دويست نفر از آنها را به شهادت رساند اما شواهد نشان داد كه پس از اين عمليات‌ها حماس قدرتمندتر و سازمان يافته‌تر و با نفرت بيشتر عليه اسراييل اقدامات خود را ادامه داد و نتيجه آن مشخص شد كه نفرت‌ها كاهش نيافته و نحوه رفتارها خشن‌تر و راديكال‌تر نيز شده است. در عراق نيز پس از سرنگوني صدام حسين همين اتفاق رخ داد كه در نهايت منجر به ظهور القاعده در اين كشور شد و در حال حاضر شاهد داعش در عراق هستيم. با اين حال در مكان‌هاي كليدي كه امريكا به دنبال مقابله با تروريسم است دولت‌ها اغلب شركاي قابل اتكايي براي مبارزه با تروريسم نيستند از همين رو امريكا به هواپيماهاي بدون سرنشين روي آورده است. كارشناسان معتقدند اكنون كه ايالات متحده مبارزه با تروريسم را در كشورهايي مانند عراق، سوريه، ليبي و يمن آغاز كرده، هيچ شريك قابل اعتمادي براي انجام استراتژي زميني ندارد از همين رو امريكا چاره‌اي جز عمليات‌هاي هوايي هدفمند ندارد اما در حال حاضر چالشي كه امريكا و حتي ساير كشورها با كشته شدن ملا اختر منصور با آن مواجه هستند اين است كه چه كسي جانشين وي خواهد شد؛ موضوعي كه بايد طي روز‌هاي آينده توسط اعضاي بلند پايه طالبان تعيين تكليف شود. اكنون يكي از گزينه‌هاي جدي جانشيني ملا اختر، سراج الدين حقاني است كه نگراني‌هاي بسياري را برانگيخته و حتي روسيه نيز به اين موضوع واكنش نشان داده است. ضمير كابولوف، نماينده ويژه رييس‌جمهور روسيه در افغانستان در مصاحبه‌اي به خبرگزاري اينترفاكس گفت: اگر حقاني جانشين ملا منصور شود، اوضاع بسيار بد خواهد شد. اين ديپلمات روس خاطرنشان كرد، تاكنون سراج‌الدين حقاني به عنوان محتمل‌ترين كانديدا براي انتخاب به عنوان رهبر جديد طالبان افغانستان تلقي شده است. وي افزود: اگر چه مسكو هنوز اطلاعات نهايي درمورد مرگ ملا منصور را ندارد اما احتمال اينكه او كشته شده باشد بالاست. كابولوف در عين حال به خبرگزاري ريانووستي گفت: انتخاب سراج الدين حقاني از سوي شبه نظاميان طالبان به عنوان رهبر جديدشان بدترين سناريوي ممكن خواهد بود و وي تندرو‌ترين چهره در ميان رهبران طالبان است.