از حاشيه‌هاي ورود اوباما تا خبر توافق مسكو – واشنگتن

زنجيره ديدارهاي سران 20 كشور در شهر هانگ‍ژو چين آغاز شده است. در نخستين روز اين ديدارها مقام‌هاي تراز اول كشورهاي حاضر در نشست گروه بيست با هم ديدارهاي دوجانبه‌اي داشتند. ديدارهايي پرحاشيه، پر وعده، طولاني و نه چندان ثمربخش. همان‌طور كه پيش‌بيني مي‌شد آخرين حضور باراك اوباما در چين در جامه رييس‌جمهور عملا با حاشيه‌هاي بسياري از همان ابتدا همراه بود.
از غيبت پلكان تا دعوا بر سر تعداد خبرنگار
به گزارش واشنگتن پست، نخستين ناسازگاري‌ها با حضور باراك اوباما از لحظه ورود به خاك چين و در حالي كه هنوز داخل هواپيماي امريكايي بود، آغاز شد. زماني كه اوباما قصد داشت از هواپيما پياده شود، متوجه شد كه پله‌اي در برابر خروجي هواپيمايش، «اير فورس وان»، قرار نگرفته است و درست در لحظه‌اي كه تيم همراه وي تلاش مي‌كردند پلكان‌هاي معمولي را براي پايين آمدن رييس‌جمهور مهيا كنند درگيري ديگري ميان عكاسان امريكايي و مقام‌هاي تشريفات كشور ميزبان درگرفت. زماني كه عكاسان رسانه‌اي كاخ سفيد، قصد داشتند در محل مناسب براي ثبت تصاوير ورود رييس‌جمهور امريكا مستقر شوند با يكي از اعضاي تيم تشريفات دولت چين مواجه شدند كه بر سر آنها فرياد مي‌كشيد و مي‌گفت بايد آنجا را ترك كنند. در اين لحظه بود كه يك مقام كاخ سفيد دخالت كرد و گفت «اين رييس‌جمهور ماست، هواپيماي ماست و رسانه‌ها هيچ‌جا نخواهند رفت.» مقام چيني نيز در پاسخ فرياد زد: «اينجا كشور ماست! اينجا فرودگاه ماست!»پس از آن مجادله‌اي لفظي بين او كه تلاش مي‌كرد سد راه مقامات امريكايي شود و «سوزان رايس» مشاور امنيت ملي كاخ سفيد و معاونش «بن رودز» در گرفت. اين درگيري در فرودگاه موقتا متوقف شد تا يك ساعت بعد و پيش از ديدار باراك اوباما با رييس‌جمهور چين. در حالي كه كمتر از بيست دقيقه به اين ديدار باقي مانده بود، چندين نفر از اعضاي تيم تشريفات و ديگر كاركنان كاخ سفيد در حالي كه قصد داشتند وارد يك ساختمان ديپلماتيك شوند، با ممانعت ميزبانان چيني خود مواجه شدند و بار ديگر جدال لفظي داغي بين طرفين درگرفت. اين درگيري كلامي حتي به درون تيم چيني هم سرايت كرد و دو مقام ميزبان با يكديگر درگير شدند تا جايي كه يكي از كاركنان كاخ سفيد مداخله كرد و از آنها خواست آرامش خود را حفظ كنند. درگيري سوم هم‌زماني رخ داد كه اتاقي براي ديدار شي جين‌پينگ با باراك اوباما مهيا شده بود و خبرنگاران دوطرف به شكل محدود مي‌توانستند در ابتداي نشست حضور داشته باشند. پيش از آغاز اين ديدار، هيات چيني تاكيد داشت كه در اتاق جاي كافي براي حضور هر 12 خبرنگار همراه اوباما وجود ندارد، اما تيم امريكايي با بيان اينكه اين مساله از قبل هماهنگ شده، اصرار داشت كه به اندازه كافي در اتاق فضا وجود دارد. تنش‌هاي شنبه تا شب، زماني كه دو رييس‌جمهور به مذاكرات‌شان پايان داده و براي قدم زدن به سمت كاروان اوباما آماده مي‌شدند، ادامه داشت. مقامات چيني ناگهان تعداد مجاز خبرنگاران امريكايي را كه مي‌توانستند قدم زدن دو رييس‌جمهور را پوشش دهند، از شش به سه و نهايتا به تنها يك نفر كاهش دادند. يك مقام چيني به صراحت به يكي از كاركنان كاخ سفيد گفت: «اين برنامه ماست.» مقام كاخ سفيد پاسخ داد: «اما برنامه شما دايم در حال تغيير است.» خبرنگارهاي امريكايي همراه رييس‌جمهور نيز در شبكه‌هاي مجازي خود نظير توييتر عباراتي را در خصوص رفتارهاي متناقض مسوولان چيني توييت مي‌كردند.
بي اهميتي اوباما به نبود فرش قرمز!
در حالي كه رسانه‌هاي مختلف امريكايي تلاش كردند اختلاف‌هاي ميان مقام‌هاي تشريفات چين و امريكا را بسيار پررنگ كنند اما باراك اوباما در پايان نخستين روز پرماجرا در چين سعي كرد اين اختلاف‌هاي پروتكلي را كم اهميت جلوه دهد. به گزارش سي‌ان‌ان، اوباما پيش از آغاز رسمي اين نشست اعلام كرد كه رسانه‌ها نبايد سير داغ و پيازداغ اتفاق‌هاي رخ داده ميان مقام‌هاي تشريفاتي هيات‌هاي دو طرف را زياد كنند. وي در اين خصوص گفت: به نظر مي‌رسد كه اين‌بار حاشيه‌ها و اغراق‌ها در خصوص آنچه پشت پرده رخ داده بيشتر از قبل است. اگر بخواهم منصف باشم بايد بگويم كه زماني كه هيات‌هاي سياسي كشورهاي ديگر هم به امريكا مي‌آيند، پروتكل‌ها و پروسه‌هاي امنيتي است كه مورد اختلاف تيم ميزبان و مهمان است اما گزارشي در خصوص آن منتشر نمي‌شود. اوباما در حالي تلاش كرد در بدو ورود از رسانه‌اي شدن بيش از اندازه اين اختلاف‌ها جلوگيري كند كه وي تنها رهبر در ميان بيست كشور حاضر در اين نشست بود كه فرش قرمزي براي وي پهن نشد. با اين وجود وي تاكيد كرد كه اين نخستين‌بار در هشت سال گذشته نيست كه چنين اتفاقي رخ مي‌دهد و گاهي در جريان سفرهاي وي به كشورهاي دوست و متحد امريكا هم‌چنين اختلاف‌هايي ميان مقام‌هاي تشريفاتي كشور مهمان و ميزبان رخ مي‌دهد. رييس‌جمهور امريكا در بخش ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه اين اختلاف‌هاي تشريفاتي به هيچ‌وجه نشان‌دهنده اختلاف‌هاي سياسي و اقتصادي موجود ميان پكن و واشنگتن نيست و براي اثبات ادعاي خود به الحاق همزمان چين و امريكا به توافقنامه آب و هوايي پاريس اشاره كرده و آن را اقدام مثبتي خواند. وي همچنين نتيجه نخستين ديدار دوجانبه با همتاي چيني در حاشيه نشست گروه بيست را بسيار مثبت خواند. اوباما در اين خصوص گفت: زماني كه مساله‌اي مانند حقوق بشر را در رايزني‌هايم با مقام‌هاي چيني مطرح مي‌كنم اختلاف‌هايي و شايد هم تنش‌هايي بروز مي‌كند كه شايد هنگام سخن گفتن و رايزني رييس‌جمهور چين با ساير رهبران اتفاق نمي‌افتد. با اين همه سخن گفتن در خصوص اين اختلاف‌ها هم بخشي از كار و مسووليت ما است. اوباما و شي جين‌پينگ در نخستين ساعات حضور رييس‌جمهور امريكا در چين چندساعت با هم رايزني داشتند و اين رايزني‌ها پس از ديدار رسمي در اتاق مذاكرات به پياده روي دو مقام با هم نيز منتهي شد.
سخنراني توخالي ممنوع!
شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين كه نقش ميزبان را در نشست جاري گروه بيست بر عهده دارد در نخستين روز اين نشست‌ها بي‌تعارف به همتاهاي خود گفت: از اظهارات توخالي خودداري كنيد. شي جين‌پينگ در بخش‌هايي از سخنان خود اعلام كرد كه اقتصاد جهاني در حال احيا است اما با چالش‌هاي متعددي روبه رو شده كه بايد هرچه سريع‌تر حل و فصل شود. وي همچنين تاكيد كرد كه جامعه جهاني انتظارهاي بسياري از نشست جاري گروه بيست دارد. پيش از آغاز اين نشست، صندوق بين‌المللي پول اعلام كرد كه احتمالا اين نهاد در سال جاري ميزان رقم پيش‌بيني رشد اقتصادي جهاني را كاهش خواهد داد. صندوق بين‌المللي پول در حال حاضر و پس از ماجراي خروج انگليس از اتحاديه اروپا نيز ميزان پيش‌بيني‌هاي خود از رشد توليد ناخالص ملي جهاني را كاهش داده و اين رقم را براي سال 2016، سه درصد و يك دهم درصد و براي سال 2017، سه و چهاردهم درصد اعلام كرده است.
اروپا در حال انفجار
«اروپا به محدود كردن پذيرش مهاجران به اين قاره نزديك مي‌شود.» اين عبارت هشدارگونه را دونالد تاسك، رييس شوراي اتحاديه اروپا در نشست گروه بيست بر زبان راند. وي با اعلام اين خبر از جامعه جهاني خواست كه براي استقرار مهاجران و پناهندگان ناشي از بحران‌هاي خاورميانه راهي بينديشند. در چندسال اخير حجم بالايي از پناهندگان از سوريه، عراق، اريتره و سومالي به سمت اروپا سرازير شده‌اند. تاسك پيش از آغاز رسمي نشست گروه بيست در چين در اين خصوص هشدار داد و گفت: ظرفيت عملي اروپا براي ميزباني موج جديدي از پناهندگان بدون آنكه بخواهم اشاره‌اي به مشكلات اقتصادي پناهندگان موجود در اين قاره بكنم، رو به اتمام است. گفته مي‌شود كه مباحث مربوط به تجارت جهاني، تروريسم و تغييرات جوي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي مورد بحث در اين دور از نشست‌هاي گروه بيست است. تاسك در همين خصوص از كشورهاي عضو گروه بيست خواست كه اقدام‌هاي بيشتري براي حمايت از مهاجران در سطح بين‌المللي انجام دهند. تاسك در اين خصوص گفت: با توجه به اينكه در حال حاضر 65 ميليون آواره در جهان وجود دارد، گروه بيست بايد مسووليت بيشتري براي مقابله با اين مساله بپذيرد. ما مي‌خواهيم از شركاي خود در گروه بيست بخواهيم كه كمك‌هاي بشردوستانه خود به مهاجران را افزايش دهند و به ميليون‌ها نفري كه خانه‌هاي خود را ترك كرده‌اند براي استقرار مجدد كمك كنند. تاسك در حالي اين اظهارات را بر زبان رانده است كه امريكا هفته گذشته به وعده خود وفا كرد و 10 هزار مهاجر سوري را پذيرفت. اين رقم در مقايسه با تعداد مهاجراني كه كشورهاي همسايه سوريه و عراق در منطقه و همچنين كشورهاي اروپايي در 5 سال گذشته پذيرفته‌اند بسيار ناچيز است. تركيه به عنوان مثال در چندسال اخير بيش از دو و نيم ميليون سوري را جا داده است. ديويد ميليبند كه رياست كميته نجات بين‌المللي را برعهده دارد اخيرا از امريكا خواسته بود كه در سال 2017، 140 هزار مهاجر را بپذيرد.
45 دقيقه ديدار ميان اوباما – اردوغان
نخستين ديدار رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه با باراك اوباما در روزهاي پساكودتاي نظامي نافرجام در اين كشور در چين و در نخستين ساعات حضور رييس‌جمهور امريكا رخ داد. سي‌ان‌ان گزارش خبري خود از اين ديدار را با اين جمله آغاز كرد كه اوباما به اردوغان اطمينان داد كه امريكا متعهد به كمك به تركيه براي به ميز محاكمه كشاندن عوامل كودتا است. ديدار اوباما با اردوغان 45 دقيقه طول كشيد و البته ديداري كاملا خصوصي بود. اوباما در اين ديدار گفت: وزارت دادگستري و تيم امنيت ملي من به همكاري با مقام‌هاي ترك براي مشخص كردن اينكه چگونه مي‌توان كساني را كه واقعا در كودتا دست داشتند به ميز محاكمه كشاند، ادامه مي‌دهند. پيش از اين ديدار نيز گفته شده بود كه اردوغان از فرصت ديدار با اوباما استفاده خواهد كرد تا دولت وي را براي استرداد فتح‌الله گولن تحت فشار قرار دهد. اوباما در بخش‌هايي از سخنان خود به صراحت تاكيد كرد كه تركيه متحدي قوي براي ناتو است. اردوغان نيز در اين ديدار تاكيد كرد كه تركيه آماده است مدارك بيشتري در خصوص دست داشتن گولن در اين كودتا به امريكايي‌ها ارايه دهد. وي همچنين اعلام كرد كه مقام‌هاي قضايي و دادگستري تركيه به زودي براي رايزني با همتاهاي امريكايي در خصوص نقش گولن به واشنگتن مي‌روند. اردوغان در اين ديدار با بيان اينكه دو كشور «روابط ويژه‌اي» با يكديگر دارند، تاكيد كرد امريكا بايد رويكرد مشتركي را عليه تمام سازمان‌هاي تروريستي، مانند آنچه كه كشورهاي عضو ناتو انجام مي‌دهند، اتخاذ كند. وي گفت: تروريست خوب يا تروريست بد وجود ندارد. هر نوع از تروريسم، بد است. رييس‌جمهور تركيه با اشاره به اينكه مبارزه اين كشور با سازمان‌هاي تروريستي مانند داعش، پ. ك. ك و شبه‌نظاميان كرد در سوريه ادامه خواهد داشت، افزود: «نمي‌خواهيم در مرزهاي جنوبي‌مان گذرگاه تروريستي ايجاد شود.»اين اظهارات اردوغان در خصوص كردها در حالي ايراد شد كه امريكا پيش از اين از آنكارا خواسته بود حمله به كردهاي سوريه را متوقف كنند. به گزارش العربيه، اوباما بعد از اين ديدار گفت كه با اردوغان در موضوع سوريه به توافق رسيدند و تاكيد كرد كه تركيه نبايد به تنهايي بار پناهجويان سوري را به دوش بكشد.
آخرين فرصت اوباما در مواجهه با پوتين
اوباما در حالي نخستين روز خود در چين را آغاز كرد كه جان كري، وزير امور خارجه وي تمام روز تلاش كرد به توافقي در خصوص سوريه با روس‌ها برسد. به گزارش سي‌ان‌ان، اوباما و جان كري از تمام وقت چند روز اخير خود براي رسيدن به نتيجه‌اي در پرونده سوريه استفاده كرده‌اند و اين در حالي است كه به نظر مي‌رسد هنوز توافق نهايي در دسترس نيست. اوباما در اين خصوص مي‌گويد: اندكي خوشبينانه است كه بگوييم مسير مشخص و روشني پيش رو وجود دارد اما مي‌توان گفت كه پيشرفت‌هايي در اين خصوص صورت گرفته است. ديدار رسمي ميان ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه و همتاي امريكايي‌اش در دفتر برنامه‌هاي دو وزير در چين ثبت نشده است اما به نظر مي‌رسد كه احتمالا دو طرف ديداري با هم هرچند غيررسمي خواهند داشت. با وجود آن‌كه برخي منابع امريكايي مي‌گويند توافق ميان امريكا و روسيه در خصوص سوريه در دسترس است اما تجربه توافق‌هاي اوليه قبلي در 5 سال گذشته ميان دو طرف در خصوص اين پرونده مي‌گويد كه نبايد چندان هم خوش‌بين بود. اوباما در بخش‌هايي از سخنان خود تاكيد كرد كه هرتلاشي براي حل بحران انساني در سوريه ارزشمند است. سي‌ان‌ان در بخش‌هايي از گزارش خود مي‌نويسد: شكاف‌هاي جدي و عميقي در خصوص سوريه ميان روسيه و امريكا وجود دارد كه رابطه ميان دو كشور را به بدترين حالت خود از زمان جنگ سرد سوق داده است. برخي از منابع ديپلماتيك مي‌گويند كه ديدار احتمالي ميان پوتين و اوباما در حاشيه نشست اقتصادي گروه 20 مي‌تواند آخرين تقلاي جدي دو كشور براي حل اختلاف‌ها در خصوص سوريه و به نتيجه رساندن اين پرونده در چندماه باقي مانده از دولت اوباما باشد. حركت‌هاي روسيه در سوريه در دفاع از دولت مركزي، اقدام‌هاي روسيه در اوكراين اتهام‌ها به روسيه در خصوص دخالت در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا از جمله مسائلي است كه بر حجم اختلاف‌ها ميان دو طرف افزوده است. در شرايطي كه روسيه و امريكا بتوانند به توافقي حداقلي اما پايدار در خصوص سوريه برسند، وضعيت اوباما هنگام ترك كاخ سفيد بهتر خواهد بود. اوباما روز گذشته در بخش‌هايي از سخنان خود در خصوص سوريه تاكيد كرد كه حضور و شراكت روس‌ها در مذاكرات بسيار ضروري است. وي در اين خصوص گفت: گفت‌وگوي ما با روس‌ها درخصوص سوريه بسيار مهم و حياتي است چراكه اگر روس‌ها نبودند، دولت بشار هم نمي‌توانست به فعاليت‌هاي نظامي خود در مناطق مختلف ادامه دهد. حل گره‌هاي فني، باقي ماندن موضوعات سخت مذاكرات سياسي امريكا و روسيه در خصوص سوريه در حالي ادامه دارد كه خبرگزاري «اينترفكس» روسيه به نقل از معاون وزارت خارجه اين كشور اعلام كرد كه توافق ميان امريكا و روسيه درباره سوريه نزديك است. «سرگئي ريابكوف» معاون وزير خارجه روسيه تاكيد كرد: «هيچ دليلي وجود ندارد كه نگران شكست مذاكرات باشيم. امريكا و روسيه به توافق درباره سوريه نزديك شده‌اند. «جان كري» نيز با اشاره به ديدار با «سرگئي لاوروف» وزير امورخارجه روسيه در خصوص حصول نتيجه ابراز خوش‌بيني كرد و افزود: بسياري از موضوعات فني براي توافق امريكا و روسيه درباره سوريه حل شده اما تعدادي از موضوعات سخت، همچنان باقي است. روز گذشته علاوه بر روس‌ها يك مقام ارشد امريكايي در چين نيز اعلام كرد كه احتمال توافق واشنگتن و مسكو بر سر سوريه طي روزهاي يكشنبه و دوشنبه وجود دارد.
خروج انگليس بايد حساب شده باشد
نخستين ديدار رو‌در‌روي اوباما با ترزامي، نخست‌وزير بريتانيا. دو مقام ارشد دو متحد سنتي در حالي در چين براي نخستين‌بار با هم ديدار كردند كه اصلي‌ترين سوژه اين ديدار خروج احتمالي انگليس از اتحاديه اروپا و تبعات آن براي رابطه واشنگتن و لندن بود. خروجي كه امريكا مي‌گويد بايد كاملا حساب شده و براساس برنامه‌ريزي صورت بگيرد. علاوه بر مباحث مربوط به خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا (برگزيت) مساله سوريه نيز در راس رايزني‌هاي اوباما و مي‌ بود. اوباما در نشست خبري با نخست‌وزير انگليس گفت: بدون توافق با روسيه، ورود به فاز بعدي در سوريه سخت است. اوباما در اين خصوص گفت: هرچه لازم باشد انجام مي‌گيرد تا جلوي گسست ميان روابط اقتصادي دو كشور بعد از برگزيت گرفته شود. فرآيند برگزيت بايد تا جايي كه ممكن است كمترين آسيب را بزند تا به اقتصاد جهاني كمك كند. ترزا مي‌ نيز گفت كه او و باراك اوباما درباره اهميت روابط تجاري بريتانيا و امريكا صحبت كردند. وي بار ديگر تاكيد كرد دولت بريتانيا بايد به خواسته مردم كه خواستار خروج از اتحاديه اروپا هستند احترام بگذارد. نخست‌وزير جديد بريتانيا در بخشي از اين كنفرانس خبري از ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه خواست «اجازه ورود كاروان‌هاي انسان‌دوستانه» به شهرهاي سوريه را بدهد. در تمامي گزارش‌هاي منتشر شده در رسانه‌هاي متفاوت در خصوص بحث‌هاي روي ميز در اين دور از نشست‌هاي گروه 20 در چين، مساله خروج انگليس از اتحاديه اروپا، تعهدهاي اقتصادي و سياسي اين كشور و چند و چون تجارت با آن در روزهاي پس از خروج يكي از اصلي‌ترين سوژه‌ها نام گرفته است. برهمين اساس به نظر مي‌رسد كه ترزا مي ‌در نخستين حضور در يك نشست بين‌المللي بايد به سوالات بي‌شمار و متنوعي درخصوص چند و چون خروج كشورش از اتحاديه اروپا پاسخ بدهد.
آرزوي انگليسي پوتين
ديدار ولاديمير پوتين با ترزا مي ‌نيز يكي ديگر از ديدارهاي مهم روز نخست حضور سران 20 كشور در چين بود. سوريه و مبارزه با تروريسم و نيز امنيت پروازهاي جنگنده‌هاي ائتلاف در سوريه و مبارزه با قاچاق مواد مخدر در زمره اصلي‌ترين محورهاي تبادل نظر دو مقام روس و انگليسي بوده است. به گفته وزير توسعه اقتصادي روسيه در ديدار رهبران دو كشور روسيه و انگليس توافق شده تا «سرگئي لاوروف» به زودي در نيويورك و در نشست مجمع عمومي سازمان ملل با «بوريس جانسون» همتاي بريتانيايي خود ديدار و گفت‌وگو داشته باشد. پوتين در اين ديدار گفت: «من از ديدار و آشنايي با شما بسيار خرسندم و به شما به دليل انتصاب به عنوان نخست‌وزير انگلستان تبريك مي‌گويم. قطعا شما و تيم شما با وظايف پيچيده‌اي روبه‌رو هستيد اما تمامي ما با وظايف پيچيده‌اي مواجه هستيم. آرزوي موفقيت براي شما داريم و اميدواريم كه بتوانيم روابط دوجانبه خود را به سطح بالاتري در مقايسه با امروز برسانيم. در اينجا ما آنچه را كه بايد در زمينه سياسي و اقتصادي انجام دهيم در اختيار داريم. ترزا مي ‌نيز در اين ديدار تاكيد كرد: «امروز در جهان با چالش‌هاي بسياري مواجه هستيم و اگرچه من متوجه اختلافات ميان روسيه و انگليس هستم، و مسائل مورد نگراني بسياري وجود دارد، اما اميدوارم كه بتوانيم گفت‌وگوها و روابط باز و خالصانه‌اي داشته باشيم. اختلافات ميان مسكو و لندن نبايد مانع از گفت‌وگوها ميان دو كشور شود.»