بناهاي تاريخي نياز به پرستاري دارند
سيد محمد بهشتي
رييس پژوهشگاه ميراث فرهنگي
يكي از قديمي‌ترين بناهايي كه در منطقه شميران وجود دارد، كاخ صاحبقرانيه است. اين بنا كاخ به لحاظ معماري و تاريخي بسيار اهميت دارد. هر چند باغ بزرگي در جنوب آن قرار داشته كه پارك نياوران فعلي است. اين پارك در واقع باغ
پيش روي كاخ صاحبقرانيه است و اين بنا كوشك ميان اين باغ محسوب مي‌شد. صاحبقرانيه شاخص‌ترين بناي تاريخي شميرانات است. البته بناهاي شاخص ديگري هم در اين منطقه وجود دارد، اما به لحاظ قدمت، عمر كوتاه‌تري از صاحبقرانيه دارند. از منظر معماري داخل بنا نمونه‌هاي شاخصي از معماري دوره قاجار وجود دارد. يكي از قديمي‌ترين آثار در زمينه گچ بري روي آينه، در اين بنا قرار دارد. نكات بسياري وجود دارد كه نشان از اهميت اين بنا دارد. علاوه بر ارزش‌هاي تاريخي و معماري اين بنا، رويدادهايي هم كه مربوط به اين بنا هستند، اهميت بسياري در وقايع تاريخي دارند، از جمله اينكه فرمان مشروطه توسط فتحعليشاه در حياط صاحبقرانيه امضا شد. در نتيجه به لحاظ اهميت رويدادهايي كه در آن اتفاق افتاده‌اند هم اين بنا واجد اهميت و ارزش است. در مورد تغييراتي كه در معماري اين بنا در طول زمان اتفاق افتاده است، در دوره پهلوي دوم و همزمان با تصميم خانواده پهلوي مبني بر تغيير محل استقرارشان از سعد‌آباد به نياوران در دهه 40، تعميرات و مرمت‌هاي مفصلي در بنا انجام شد و در دوره‌اي اين بنا مورد بهره‌برداري قرار گرفت. البته تا قبل از اين اتفاق هم بنا بر اثر كهولت صدمه ديده بود، اما در اين دوره صاحبقرانيه به صورت كامل مرمت شد و بعدها هم مرمت‌ها در چند مرحله ادامه داشت. نكته‌اي كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه بايد از يك بناي تاريخي پرستاري كرد. اينكه يك بار يك بنايي را مرمت كنيم و بعد رها كنيم، مشكل موجود در بنا را حل نخواهد كرد. فراموش نكنيم كه ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند كه بناي تاريخي را فرسوده يا آن را تخريب كنند. به همين دليل همواره بايد رسيدگي به اين بناها مورد توجه باشد. در اين سال‌ها به شكل متعارف اين رسيدگي وجود داشت. اما اتفاقي كه در حال حاضر در صاحبقرانيه افتاده، مربوط به اتفاقاتي است كه در 15- 10 سال اخير در قسمت شمالي شهر تهران واقع مي‌شود. وضعيت زمين شناختي منطقه شميرانات با توجه به جريانات آبي كه زير زمين وجود دارد، اگر ما مستحبساتي در شهر ايجاد كنيم كه ديواره‌هاي شرقي و غربي در زير زمين ايجاد كند، در برابر جريان آب زير زميني مثل سد عمل مي‌كنند و آثاري در زمين
پشت سر ايجاد مي‌كند، ممكن است حفره‌هايي ايجاد كند. اينكه چه فعل و انفعالاتي در زمين‌هاي شمال تهران در حال وقوع است، موضوعي است كه بايد بررسي شود. با احداث تاسيساتي مثل مترو و ساختمان‌هاي بزرگي كه ديواره‌هاي بزرگ دارند و همين طور بزرگراه‌هايي كه در اين منطقه ساخته مي‌شوند، رفتار طبيعي زمين تحت تاثير قرار گرفته و تغيير مي‌كند و به همين دليل است كه ما بايد نگران بناهاي تاريخي كه در تهران و به خصوص در منطقه شميران قرار دارند، باشيم.
ما مي‌توانيم ساختمان‌هاي بسياري بسازيم كه 20 سال بيشتر عمر نداشته باشند، اما بايد نگران آثار تاريخي با عمرهاي طولاني باشيم و براي حفاظت اين آثار تلاش كنيم.